"Երևանյան օրեր" շարք օր չորորդ

* * * 

Աղքատները դեմք չունեն:

Դեմքերը մաշվել գնացել են, թողնելով հետքեր:

Բայց դեռ հայացքները մնում են և եթե չես ուզում ինքդ քեզ նվաստացնել քո աչքերում, ապա պետք է բաց չթողնես այն հայացքները, որոնք քեզ շատ բան կասեն:

… - Պապ, ես լավ հիշում եմ, դրել եմ այստեղ, «Գարուն» ամսագրի մեջ, գիտե՞ս որ արդեն երրորդ ամիսն է հավաքում եմ, կոշիկ չունեմ, անհարմար եմ զգում մի տեղ գնամ:

- Անի ջան, լա՛վ նայիր, ես մորդ գերեզմանով եմ երդվում, չեմ վերցրել, համ էլ գիտես որ արդեն չեմ խմում, ինչքան ժամանակ է:

- Պապ, գոնե գերեզմանով չերդվեիր,- լաց է լինում:

- Վաղը, մյուս օրն էլ մամայի մատանին կանհայտանա, իմ մի քանի մելքեորի զարդերը, հետո էլ տունը կդնես գրավի… բա դու հա՞յր ես, ոչ աշխատում ես, ոչ…

Ապտակը շառաչես դստեր երեսին:

Ուշ հասկացավ, որ սխալվեց, բայց դե արդեն ետ չես վերադարձնի ժամանակը:

Առավոտյան մի թղթի կտոր տեսավ սեղանին.

«Ինձ չփնտրես, ապրիր ինչպես հարմար ես գտնում»:

Երկար փնտրեց հեռու, մոտ հարազատների մոտ, բայց անարդյունք:

Հետո պատահաբար իմացավ, որ մեկնել է Դոնի-Ռոստով՝ քեռու մոտ:

Փորձեց կապ հաստատել հեռախոսով, բայց աներձագը վիրավորեց ու արգելեց զանգել:

Կոնսերվատորիայի դիմացի այգու նստարանին գրքեր են շարված:

Վաճառողը քիչ այն կողմ, ծառին հենված ծխում է:

Էժանագին ծխախոտի ծուխն անտանելի է:

Հագին մաշված բաճկոն է, ճմրթված, որի վերևի գրպանի մոտ երևում է դեռ նախնադարից կպցրած ու այդպես էլ չպոկած մի կրծքանշան:

Մոտեցա ավելի շատ կրծքանշանին քան նրան նայելու համար:

- Լուցկի ունես չէ՞, կամ էլ կպցնեմ:

Անխոս մեկնում է լուցկու տուփը:

Կրծքանշանի վրա գրված է "Участник ВДНХ":

Ինժեներ է եղել երևի:

Այն ժամանակ դժվար էր նման տեղերում մասնակցելը:

- Մի բան վաճառվո՞ւմ է, - մի բան աելու համար եմ ասում:

- Քիչ-միչ, հիմա ո՞վ է գիրք առնում:

Կարդում եմ գրքերի վերնագրերը:

Մոտ երեսուն-քառասուն տարվա գրքեր են, շատերի վերնագրերը ծանոթ:

- Ի՞նչ գիրք գնեմ, ի՞նչ խորհուրդ կտաս:

Աչքերի մեջ վիրավորանք եմ նկատում ու շարունակում:

- Գիշերները քունս չի տանում, մեկ-մեկ կարդում եմ, օգնում է:

- Այ սա՛ վերցրու,- ցույց է տալիս «Առաջին մարդը տիեզերքում» վերնագրով գիրքն ու շարունակում:

- Մի հինգ էջ կկարդաս ու կքնես, ցանկացած քնաբերից լավ է, անվնաս օրգանիզմին:

- Իսկ ինչ արժե,- մոտս ընդամենը 1000 դրամ է ու հաստատ կզրկվեմ ճաշելու հաճույքից:

- Երեք հարյուրով կտամ:

Հրաժարվելն անհարմար էր, բարձրացրեցի գիրքը ու տեսա որ տակն էլ գիրք կա՝ Վ.Պետրոսյանի «Անի Դեղատուն»-ը: «Մի տես է ինչքան եմ ման եկել, հարցրել:»

- Իսկ սա ի՞նչ արժե:

- Դա թանկ է, աղջկաս սիրած գիրքն է, յոթ հարյուր դրամ, վերցնո՞ւմ եք, իսկ քնաբերը չեք ցանկանո՞ւմ:

Մեկնում են հազար դրամանոցը, երթուղայինի փող կմնա, տուն կհասնեմ:

Լուռ, խմող մարդուն հատուկ դողացող մատներով մեկնեց մանրը՝ երեք հարյուր դրամը ու երբ ձեռքիցս ուզում էր վերցնել «Առաջին մարդը տիեզերքում» գիրքը, գիրքը ձեռքից վայր ընկավ:

Գրքի միջից գետնին թափվեցին չորս հատ հիսուն դոլարանոց թղթադրամներ:

* * *

- Երևում է ինձ նման բախտ չունես, վերցնեիր էլի քնաբերը,- հավաքում է թղթադրամները:

- Համ ինձ լավ կլիներ, համ քեզ: Վերջին հազարանո՞ցն էր որ տվեցիր: Մի նեղսրտիր, վերցրո՛ւ:

Պարզում է գտնված հիսուն դոլարանոցներից մեկը:

- Անկեղծ, մաքուր սրտով եմ առաջարկում:

Դեմքը դատարկ է, թափանցիկ:

Թափանցիկ դեմքում պարզ երևում են մահացած հայ մտավորականներ խավի կերպարները, իսկ հայացքո՞ւմ… հայացքում մոլեգնում է ցավի ու վիրավորանքի կատաղած փոթորիկը:

Աղքատները դեմք չունեն:

Դեմքերը մաշվել գնացել են, թողնելով հետքեր: