ԵՐԿՈւ ՍԵՐ

Քանի՞ տեսակի սեր կա աշխարհում` նկարագրված շատ ու շատ գրողների, բանաստեղծների կողմից:

Սերը` կինոյում և կյանքում, հասուն և ոչ հասուն մարդկանց, գրքային և ոչ գրքային:

Սերը երկու տեսակ է լինում:

Սեր, որն իրոք գոյություն ունի` անկախ ամեն ինչից:

Սեր, որ հնարում են մարդիկ, գրողները, բանաստեղծները և ցանկանում են հավատալ, տեսնել, զգալ…

Սերն ունի մեկ օրենք` փոխադարձ Զոհաբերություն և դրանով է գոյություն պահպանում:

Սերը  մահանում է, երբ չի լինում փոխադարձ վստահություն ու ընկալում:

Սերը շատ նման է թթվածնի:

Երբ կա, չես զգում նրա գոյությունը, երբ չկա, սկսում ես շնչահեղձ լինել:

Սերն իր մաքրությամբ նման է վաղորդյան ցողին, իր արագությամբ` քամու, որ կարող է մի ակնթարթում հանգցնել վառվող մոմը, բայց և միաժամանակ փչել ու կյանք տալ հանգչող կրակին` բորբոքելով կիրքը:

Իսկ առանց կրքի ի՞նչ Սեր:

*  *  *

Սուրբ Սարգիս եկեղեցու  մուտքի մոտ հրմշտոց է:

Հարսանիք է:

Ամենագեղեցիկ ծիսակատարություններից մեկը:

Ամուսնական զույգի ետևից գնացողների մեջ ինձ շատ ծանոթ մի քայլվածք է:

Գուցե և թվում է, բայց անպայման պետք է մտնեմ ներս:

Կինը, ջանալով, որ իրեն չնկատեն, եկեղեցում հեռացավ դեպի անկյուն ու կանգնեց խորանին  կիսաթեք:

Մոտեցա, կողքից նայում եմ` միաժամանակ վառելով ձեռքիս մոմերը:

Ծանոթ է թվում:

Նայում եմ ավելի ուշադիր:

Երևի զգաց հայացքս:

- Դո՞ւ,- հայացքը զարմանքի ու սարսափի մի խառնուրդ է:

- Ներեցեք, ծանո՞թ ենք:

- Միայն դու կարող ես եկեղեցում նման հիմար կատակ անել:

- Բայց ես, տիկի´ն,…Մերի՞:

- Այնքան եմ պառավել, որ չճանաչեցի՞ր:

*  *  *

Նայում եմ քեզ ու հիշում, որ ես միլիմետր առ միլիմետր ուսումնասիրել եմ քո ամբողջ մարմինը:

Անգիր գիտեմ քո մարմնի ամեն մի խալի տեղը, ամեն մի քերծված տեղ: Հիշում եմ քո թափանցիկ, մետաքսի նման սպիտակ մարմինը, որն իմ աչքերում մթության մեջ լուսատիտիկի նման միշտ լուսավորել էր:

Հիշում եմ քո  կախարդական բույրը :

Հիշում եմ քո աչքերի կանչը, որը ձգում էր ինձ, ինչպես մարդկությանը դարերով ձգել են ջուրը, կրակը, լույսը…

Քսանհինգ տարի:

Աստվա~ծ իմ:

*  *  *

- Չէ, ի՞նչ ես ասում, ի՞նչ պառավել, դու այն նույն թռվռան աղջկան ես նման:

- Դե, լավ, վերջացրո´ւ: Այս հարսանիքի հետ  ի՞նչ կապ ունես:

- Ոչ մի, ուղղակի մտա նայելու:

- Չես փոխվել: Հարսը քրոջս աղջիկն է: Հիշո՞ւմ ես քրոջս՝ Հեղինեին:

Դեռ ականջներումս են քո խոսքերը. <Ցանկացած մարդ ունի երկու սիրտ, մեկն արյունոտվում է ու թառամում, մյուսը մնում է ամուր կանգնած` ճակատագրի հարվածներին հանդիման>:

Գրո՞ւմ ես առաջվա նման:

- Չէ, չեմ գրում, ժամանակ չկա: Իսկ դո՞ւ…

- Գիտեմ  ինչ ես հարցնելու: Այդպես էլ չամուսնացա…Քրոջս հետ էլ շփում չկա: Գիտեի, որ աղջկան ամուսնացնում է, եկա եկեղեցում նայեմ ու գնամ:

- Ուզո՞ւմ ես մի տեղ նստենք, սուրճ խմենք, կխոսենք, կհիշենք: Օտար չենք եղել, չէ՞:

- Հետո ըստ սցենարի ինձ պետք է քարշ տաս հանրակացարանի քո  վարձած սենյա՞կը:

- Մերի´, սա եկեղեցի է, ինչե՞ր ես խոսում:  Ինչ հիշաչարն ես, չէ՞ որ դա փոխադարձ…

- Լավ, լավ ,գիտեմ ինչ ես ասելու: Համ էլ շնորհիվ երգեհոնի, մեզ լսող չկա: Ես ուզում էի, որ դու լինեիր առաջինը իմ կյանքում… Ու արեցի … Չեմ փոշմանել…

*  *  *

Երբ հանրակացարանի դուռը փակվեց, սենյակում մութ էր, որն ինձ ինչ-որ կերպ  վստահություն էր ներշնչում:

Մերին սեղմվել էր միջանցքի պատին: Ճիշտ է, ես չէի տեսնում, բայց զգում էի:

Մոտեցա, գրկեցի մեջքը: Դողում էր:

- Մրսո՞ւմ ես, - ես հետո հասկացա,  թե ինչ հիմար հարց տվեց իմ երիտասարդությունը:

Անխոս գրկեց պարանոցս:

Վախենում էի, որ հանկարծ կասի, թե վառիր լույսը, ու ամեն ինչ հօդս կցնդի:

Որպիսզի չասի, թե հետո ի՞նչ, որ մի քանի անգամ համբուրվել ենք ու ավելի առաջ գնալ հարկավոր չէ, ես շրթունքներով  փակեցի նրա բերանը:

Նրա ձեռքերը պոկեցին մեջքից իմ ձեռքերը և դրեցին կրծքերին:

- Մարդ չի գա, չէ՞:

- Չէ, Գագոն գյուղ է գնացել: Ես այսօր մենակ եմ այստեղ, տուն չեմ գնալու:

- Ես քեզ եմ ուզում, միայն քեզ: Ինձ հիմա ոչինչ չի հետաքրքրում:

- Բայց հասկացիր, ես ինքս էլ առաջին անգամ եմ…

Ցուցամատն իջավ շուրթերիս:

Հետո ամբողջ միջանցքը լցվեց շորերով` թե´ իմ, թե´ նրա:

Կիսամթի մեջ ես զարմացած նայում էի, թե ինչքան ավելորդ շորեր են թափվում նրանից:

Եվ որտե՞ղ է տեղավորել, այդ նիհար ու բարակ մարմնի ո՞ր մասում:

- Թո´ղ սա լինի իմ ծննդյան առթիվ ինձ նվեր:

- Մերի´, գժվե՞լ ես ինչ է, միթե՞….

- Քո գործը չէ, վերցրու ինձ: Ես քեզ վստահում եմ: Դու չես լքի ինձ:

*  *  *

Հաճախ պետք չէ կրկնել` <Ես քեզ սիրում եմ>, հակառակ դեպքում սերը, ինչպես մի կամակոր կին, կլքի սիրտը:

Պետք է սիրել սրտով, այլ ոչ թե խոսքերով: Հաճախակի կրկնվող բառերը արագ կորցնում են մոգական զգացմունքի կախարդական ուժը:

Ամբողջ աշխարհին հայտնել, որ սիրում ես, ինչո՞ւ: Առանց այդ էլ երևում է քո աչքերից, քո արարքներից, քո քայլվածքից, քո վերաբերմունքից շրջապատի նկատմամբ…իսկ սրտումդ զգացմունքը վեր է ածվում հոգու գեղեցիկ ծաղիկների:

*  *  *

Մեր սերը տևեց երեք ամիս` մինչև մոտեցող Նոր տարի:

Բայց անընդհատ կրկնվող բառերից  չմաշվեց, ընդհակառակը` շարունակվում էր մի նոր եռանդով ու…

Նոր տարին որոշել էինք նշել ընկերներով, Մերիենց տանը:

Մինչև բոլորի հավաքվելը, ես արդեն այնտեղ էի:

Հյուրընկալված բարեկամները կարծես պատրաստվում էին գնալու:

Երբ դուրս եկա պատշգամբ` ծխելու, ինձ հասակակից երեք տղաներ ծխում էին:

Ամենացածրահասակը  ուշադիր նայեց ինձ:

- Դու Արսեն քեռու տղան ես, չէ՞:

Հարցն ինձ էր ուղղված, ու ես չհասկացա, ինչու, գլխով արեցի.

- Այո´:

- Ուրեմն մեզ հետ ես: Առաջինը դու կմոտենաս:

- Ո՞ւմ:

- Դե, Մերին մի ընկեր ունի, ցանկանում է ստուգել նրա հավատարմությունը: Դու միայն սկսիր, մնացածը մենք կանենք: Պայմանավորվեցինք, չէ՞:

- Ե՞րբ պետք է սկսեմ:

- Դե, երբ  հարմար լինի: Այստեղ կսկսես, դուրս կգանք բակ, մի լավ ծեծ կուտի, տեսնենք կհրաժարվի՞:

- Այդ տղան ես եմ: Ի՞նչ ես ասում, հիմա ասա: Թե չէ, որ բոլորը եկան, ոչ մի բան չի ստացվի:

- Բա դու Արսեն քեռու տղան չե՞ս: Դու ասացիր:

- Չէ, ես գնում եմ: Մերիին էլ, որ գա վարսավիրանոցից, կբարևես:

*  *  *

Կա կարծիք, որ սերը հասկանալու համար հարկավոր է նրան ոչնչացնել:

Սերը հասկանալ կարելի է:

Սերը բաժանել մասերի, փոքր բեկորների նույնպես կարելի է:

Փոքր բեկորները հետո կարող են դառնալ վերքեր, սպիանալ ու մոռացվել ժամանակի ընթացքում, բայց միանգամից ոչնչացնել` այդպես չի լինում:

*  *  *

…Տարիներ հետո ես Մերիին պատահմամբ հանդիպեցի գերեզմանոցում: Մահացել էր հայրը:

Խոսակցության ընթացքում էլ իմացա, որ այն օրվա արածը ոչ թե իր, այլ քրոջ՝ Հեղինեի նախաձեռնությունն էր:

Գտանք իրար ու նորից կորցրեցինք:

Հիմա կանգնած վառվող մոմերի առաջ նայում ենք իրար ու չենք կարողանում հասկանալ, թե ինչ է մտածում դիմացինը:

Եկեղեցում պարզ լսվում էր Տեր հոր` սովորական դարձած բառերը…

- Տե՞ր ես, որդի´ս…

- Հնազա՞նդ ես, դո´ւստրս…

*  *  *

Եկեղեցուց դուրս եկանք միաժամանակ` առանց պայմանավորվելու:

Բռնեց թևս:

- Դու առաջ չէիր սիրում այդպես` թև մտած:

- Առա~ջ: Մոռանանք, լա՞վ: Ինչո՞ւ են գործերդ վատ: Ես գիտեմ: Դուրս ես եկել աշխատանքից, չես աշխատում:

- Որտեղի՞ց:

Ծիծաղեց:

- Գնա՞նք հանրակացարանի` ձեր վարձած սենյակը:

Հումորը նույն բարձրության վրա է:

- Ես հիմա մենակ եմ ապրում: Կորցրեցի Նրան ու երեխայիս:

- Գիտեմ, ամեն ինչ քո մասին գիտեմ: Մեր տանն այն չարաբաստիկ օրը հիշո՞ւմ ես, այն կարճահասակ տղային` քո վարորդն էր երկար ժամանակ: Ես կգամ քո տուն: Ինձ հետաքրքիր է, ինչպես ես ապրում: Ոչ ավելին, լա՞վ:

- Մերի…

- Այդպես ճիշտ է:

Բնակարանն անխնամ էր ու սառը, կամ ավելի ճիշտ` սովորական բնակարան էր` առանց կնոջ խնամքի:

Բազմոցին չհավաքած անկողինն էր` հեռուստացույցի դիմաց:

Ննջարանում ասես դարերով մարդ չէր քնել:

- Հիմա սուրճ կխմենք: Կարծեմ մի քիչ էլ պետք է որ <Մարտինի> մնացած լինի, հիմա կնայեմ: Դու շատ էիր սիրում <Մարտինի>:

- Չէ´, պետք չէ´, նստի´ր:

Մերին կծկվեց նրա թևի տակ:

- Մարդ չի գա չէ՞,- ծիծաղեց:

- Մրսում ե՞ս, - ծիծաղեցի նաև ես:

*  *  *

<Դու հիշո՞ւմ ես ինձ:

Հիշո՞ւմ ես, որ մտածեցիր, թե կապրեմ առանց նրա, ի՞նչ է եղել որ:

Բայց քո սրտում ինչ-որ բան է ծակում, ինչ-որ բան է ուզում ասել հոգիդ:

Դու չգիտես իմ արցունքների չափը, չգիտես իմ անքուն գիշերների քանակը:

Չգիտես, թե քանի անգամ են ոտքերս ինձ բերել քո տան մոտ:

Դու չգիտես, թե քանի անգամ եմ նայել մեր նկարները, որոնք արդեն խունացել են իմ արցունքներից:

Դու գիտե՞ս, որ կորցրեցի քրոջս մի անմեղ կատակի հետևանքով:

Քանի ցուրտ ու տխուր գիշերներ եմ անցկացրել առանց քեզ:

Իսկ ամենագլխավորը, որ ես նույնպես կորցրեցի մեր երեխային, դու չգիտես:

Խոսե՞մ քեզ հետ, պատմե՞մ: Ինչ մտածում եմ,  ասե՞մ քո երեսին: Բայց գիտեմ, որ ցավոտ, շատ ցավոտ կլինի լսելու ևս մի կորստի մասին:

Ես չեմ ուզում քեզ ցավ պատճառել:

Ես հիմա վեր կկենամ ու կգնամ:

Բայց ես սիրել եմ, ես սիրում եմ ու երբեք այսքան անօգնական չեմ տեսել քեզ:

Ո´չ:

Ես կմնամ, կմնամ, որ հիշողությունս ինձ չհոշոտի ներսից:

Կմնամ, որովհետև գիտեմ, որ դու էլ ինձ ես սիրում>:

* * *

- Ինչո՞ւ ես լաց լինում, Մերի´: Քեզ ինչ եղա՞վ,- գրկեցի ուսերը:

Մերին ամուր փաթաթվեց ինձ ու շուրթերով մոտեցավ շուրթերիս:

- Ես չեմ գնա այստեղից: Չեմ ուզում քեզ թողնել այս սառը պատերի մեջ միայնակ: Ուզում եմ, դու հասկանաս, որ դու չե´ս լքել ինձ… դու կորցրել ես, ուղղակի կորցրել ու հիմա գտար…

Առավոտյան, երբ արթնացա,Մերին չկար:

Այս ե՞րբ հասցրեց:

Կողքի բարձի վրա մի գրություն էր.

< Սերը երիտասարդական կիրք չէ, ոչ էլ անկողնային մխիթարություն:

Սերը գլուխդ կորցնելը չէ:

Սերը չի կարող լինել տարբեր: Այն միշտ նույնն է` հագեցած ծիածանի հարուստ գույներով:

Սերը` Զոհաբերություն է:

Զոհաբերությունը` Սեր:

Սուրճդ պատրաստ դրված է  կողքդ:

Կգամ երեկոյան,

Մերի>:

Սերը երկու տեսակ է լինում…

Սեր, որ կա:

Սեր, որ չկա:

Ս.Ումառ