Առնետների որջը

Ինչ նախատեսված է յուրաքանչյուրիս, պետք է լինի:

Պայքարես, թե ոչ, միևնույն է` ոչինչ չես փոխի:

Ինչո՞ւ ենք մենք այդպես անտարբեր կյանքի նկատմամբ, բայց միաժամանակ` կառչած նրանից:

Կարճ ասած` ատում ենք կյանքը, բայց ցանկանում ենք ապրել…

* * *

Խմբագրի ձեռքը մեկնվեց սեղանի հեռախոսի կոճակին:

- Լարիսա´, արի´ ինձ մոտ:

Երբ Լարիսան մտավ ներս, խմբագրի աչքերն ուրախացան: Միշտ էլ մեծ հաճույքով էր ընդունում այդ գերժամանակակից աղջկան:

- Նստի´ր: Դու, ճիշտ է, արտահաստիքային ես, բայց այսպես ասած` լավության կարգով քեզ մի առաջադրանք եմ ուզում տալ: Արդեն երրորդ ամիսն է, չէ՞, որ հոնորար չես ստացել:

- Այո´, դե, գիտեք իմ դրությունը…

- Գիտեմ, գիտեմ,- խմբագիրը մի թուղթ վերցրեց ու ուշադիր նայելով`շարունակեց:

- Մի կարգին հոդված է պետք անտունների, այսպես ասած` <բոմժերի> մասին: Զգայացունց հոդված: Սա լուրջ պատվեր է, հոնորարդ կլինի չպատկերացրած չափի: Եթե համաձայն ես, կարող եմ ձևակերպել:

- Ես, իհարկե,  համաձայն եմ: Հենց այսօրվանից կսկսեմ…

- Չէ´, դու չհասկացար: Դու պետք է նրանց մեջ լինես, հասկանո՞ւմ ես: Մի քանի խմբագրություններ են նույն պատվերը ստացել: Այնպես որ, պետք է լինի չափազանց անկեղծ ու իրական: Հոնորարը այնքան մեծ է, որ պետք է կիսվի իմ և քո միջև: Հուսով եմ` հասկացար: Մենք պետք է անպայման հաղթենք: Միգուցե հոդված չլինի, լինի պատմվածք կամ…. Հուշելու համար ասեմ, որ կարող ես նրանց գտնել որևէ գերեզմանոցի տարածքում, մոտակայքում,  չգիտեմ, իմ ունեցած տվյալները դրանք են: Ունես երկու օր:

- Հասկացա, - Լարիսան վեր կացավ ու դուրս եկավ սենյակից:

* * *

Ինչպես կարգն է՝ գերեզմանոցում մեռելային լռություն էր:

Սպիտակ ձյունն այնքան խնամքով էր տարածվել բոլոր գերեզմանաքարերին, որ ասես մի հոգատար ձեռք էր ծածկել մոմե դեմքերով, սև , դասական ոճի կոստյումներով ննջեցյալներին:

Ոչ մի ոտնահետք չկար ձյան վրա:

Կիսամերկ, քրքրված շորերով կինը` թևի տակ սեղմած մի սև պայուսակ, կարծես նպատակամղված քայլում էր որոշակի գերեզմանի ուղղությամբ:

Գերեզմանային լռությունն այքան էր ազդել նրա վրա, որ չէր կարողանում նկատել տարբեր կողմերից հեռվից իրեն հետևող, ցնցոտիավոր երեք մարդկանց:

Ընտրեց պատահական մի գերեզման, որի մուտքը հաղորդալարի կտորով էր փակած, բացեց դռնակը, մոտեցավ տապանաքարին` նախապես ձեռքի պայուսակը կախելով ցանկապատի սրածայր ցցերից մեկին:

Սառած ձեռքերով փորձեց մաքրել ձյունը տապանաքարի վրայից, նստեց մեջքով դեպի դռնակը:

< Պայուսակումս լուցկի ու խունկ կա: Մի՞գուցե նաև փորձեմ վառել, համ էլ` կարող է ծուխը հեռվից երևալ>, - մտածեց ու շուռ եկավ դեպի դռնակի կողմը:

Պայուսակն արդեն չկար:

Դռնակից դեպի գերեզմանների խորքը ձգվում էին ոտնահետքեր:

Վախից դողացող ոտքերով փորձեց քայլել դեպի գերեզմանից դուրս տանող դռնակը, բայց չկարողացավ:

Հասկացավ, որ ցուրտը թույլ չի տա երկար ժամանակ մնալ այդպես անորոշ վիճակում:

Վեր կացավ, սկսեց քայլել ոտնահետքերի ուղղությամբ` մտքում անիծելով այն պահը, երբ համաձայնեց խմբագրի առաջարկած գործարքին, բայց, դե, փող է հարկավոր…

Հետքերը տարան գերեզմանոցի պարսպին կպած մի հին, առանց պատուհանների ու դռների շինության մոտ: Պարզ երևում էին դեպի նկուղ տանող ոտնահետքերը, բայց սիրտ չարեց մտնել ներս:

Նստեց մի անտաշ քարի վրա ու սկսեց դողացնել:

Ներսից լսվում էին խուլ ձայներ:

Երբ սկսեց կամաց-կամաց մթնել, ներսից երևաց կրակի լույսը: Ու անկարող դիմադրելու վախին` մի կերպ բռնվելով քանդած պատերից` իջավ նկուղի ուղղությամբ:

Մոտ տասը զույգ աչքեր չռվեցին անծանոթ ստվերի վրա: Հետո մեկը, որի ոտքերին թելով կապած նախկին կոշիկի տակացուներ էին, մի քիչ քաշվելով` տեղ տվեց կրակի մոտ:

- Արի´, տաքացի´ր, Կամբալա´, Կամբալա´:

- Ի՞նչ, - մի կերպ ատամները ցրտից չխչխկացնելով` հարցրեց Լարիսան:

- Ոչի´նչ, ուշադրություն մի´ դարձրու: Նրա սովորությունն է: Նա էլ է նորերից, - ասաց քիչ տարեց  մի կին ու մոխրոտ կարտոֆիլը մեկնեց Լարիսային:

- Կամբալա´, Կամբալա´, առնետներին չսպանե´ս: Է´ն խաչը վկա, նրանք մարդկանցից  լավն են, մեզ նման են… Մենք մարդկային առնետներն ենք ու ապրում ենք առնետների օրենքով…

- Իսկ ի՞նչ է նշանակում Կամբալա:

- Չգիտեմ: Գեղեցիկ է հնչում, ականջ շոյող:

Մի պահ Լարիսային թվաց, թե այդ տղամարդը երիտասարդ է, ուղղակի մազածածկ ու անխնամ դեմքը ծերացնում են: Հետո շրջեցվեց մյուսներին նայելու ու մոռացավ նրան:

Աչքերով հաշվեց: Ութ հոգի էին՝ երեք կին և հինգ տղամարդ: Ինքն իներորդն էր:

Մտքում ապագա հոդվածի նախաբանն էր:

< Այստեղ մահանում են հաճախ և անսպասելի, բայց հիվանդանում են հազվադեպ, որովհետև դա նրանց համար համարվում է շքեղություն: Բնական է, որ այստեղ <Շտապ օգնություն> կանչելու մասին մտածելն անիմաստ է…>:

Չգիտես ինչու, զույգ-զույգ սկսեցին մի կերպ տեղավորվել կրակին մոտիկ:

Մնացին ինքը, Կամբալան ու մի տղամարդ, որը մոտեցավ` ընդհատելով մտքերը:

- Դու այսօրվանից իմը կլինես: Ես զույգ չունեմ: Գրկած կքնենք ու չենք մրսի: Կամբալան նոր մարդ է, նրան չի հասնում, իմ հերթն է:

Դեղին, կոտրված ատամները, կիսածածկ մարմինն ու վրայից եկող անտանելի միզահոտը զզվանք առաջացրեցին, ու դեմքը մի կերպ շրջելով` փորձեց ինչ-որ բան ասել…

- Ինձ չի կարելի, խնդրում եմ,- չհասցրեց վերջացնել, և տղամարդը, ձգելով մազերից, փորձեց քաշել դեպի իրեն:

Տղան, որին Կամբալա էին կոչում, վեր թռավ տեղից, ու սկսվեց մի տուրուդմփոց: Մարդկային առնետների  պայքար էր` իր բաժինն առնելու, խժռելու:

Հաղթեց երիտասարդությունը: Կամ էլ` վեճ սկսած տղամարդը, կռվից տաքանալով, մի կերպ հետ քաշվեց:

- Դեռ ցո´ւյց կտամ ձեզ:

Կամբալան մոտեցավ, բռնեց ձեռքից ու քաշելով դեպի իրեն` պառկեցրեց կրակին մոտիկ` իր տեղում, իսկ ինքը տեղավորվեց նրա հետևում, ձեռքը գցեց ուսին ու ծանր շնչելով` վառեց արդեն` երևի երեք անգամ հանգցրած մի ծխախոտ:

<Ոչի´նչ, թող մնա ձեռքը, այսպես ավելի լավ է, քան…>:

Կարծես խաղաղվեց նկուղում:

Սակայն սկսվեցին ձայներ ու հոգոցներ լսվել, ասես մի խմբակային սեռական  համերգ լիներ: Բայց Լարիսան առանց ուշադրություն դարձնելու սկսեց իր մտքերը դասավորել:

Քիչ հետո ջրի ձայն լսեց: Գլուխը շրջեց ու կիսամութի մեջ տեսավ, թե ինչպես է իր համար կռվող տղամարդը նկուղի անկյունում ընդամենը երեք մետր այն կողմ կանգնած միզում:

Հետո մոտեցավ նրան, մեկնեց մի կիսատ կեղտոտ գինու շիշ ու.

- Ազի´զ, ուզո՞ւմ ես խմես:

Լարիսան փակեց աչքերը: Սիրտը խառնում էր:

<Աստվա´ծ իմ, ինչքա՞ն կարող եմ դիմանալ այսպես: Ես էլ եմ զուգարան ուզում, բայց ինչպե՞ս, որտե՞ղ, մի՞թե հենց սրանց աչքի առաջ… >

Մեջքի հետևից գլուխը բարձրացրեց Կամբալան, ու փորձ արեց վեր կենալ:

Գինու շիշը բերանը դրած, մարդը հեռացավ իր տեղը:

- Առնետների որջին բարի գիշե´ր, Կամբալա´, Կամբալա´: Վերջացրե´ք սեռական արշավանքները, իսկ, եթե հանկարծ գիշերը մեկն ու մեկը փորձի իմ կնկան մոտենալ, Կամբալա´, Կամբալա´, կմորթեմ առանց  մտածելու:

Լարիսան շուռ եկավ դեպի նա ու շշուկով ասաց.

- Զուգարան եմ ուզում, որտե՞ղ…

- Արի´: Ժամանա՞կ գտար:

Վեր կացավ, բռնեց ձեռքն ու համարյա ուժով քաշեց դեպի կողքի կիսաքանդ սենյակը:

- Այստեղ կարող ես, Կամբալա´, Կամբալա´:

- Դու գնա´, ես ամաչում եմ:

- Երբ հեռանամ, մեկ է` ուրիշն է գալու նայի, արագացրո´ւ:

Երբ արդեն ճարահատյալ բարձրացրեց կիսաքրքրված շրջազգեստը, Կամբալան զարմանքով տեսավ ժանեկավոր գեղեցիկ նեքնազգեստը, որ հատուկ չէր այստեղ բնակվող կանանց:

Առանց ոչինչ ասելու շուռ եկավ ու սպասեց:

Երբ նորից պառկեցին կրակի մոտ` իրենց տեղը, Լարիսան զգաց նրա շունչը ծոծրակին:

<Ահավոր է, կամաց-կամաց սովորում եմ այս դրությանը, սարսափելի է>:

Մտքերը նորից գնացին հեռու` դեպի իր առջև դրված խնդիրը:

<……Հաճախ ինքս իմ մեջ սկսում եմ չբարկանալ ամենակարող Աստծո վրա, որ չի կարողացել ստեղծել կատարյալ աշխարհ ու համարյա ամեն մի արարածի համար  սահմանել է որոշակի անիմաստ վիշտ ու  անվերջանալի թվացող տանջանքներ: Բայց ինչպիսի ողորմությամբ է Նա կարողացել  սփոփել այն մարդկանց, որոնք բարեգութ ճակատագրի մասին գաղափար իսկ չունեն…ապրում են առնետների կյանքով, առնետների օրենքներով>:

Հանկարծ զգաց, հասկացավ, որ տղամարդու ձեռքը շոյում է կուրծքը: Փորձ արեց ձեռքը հետ վանել, բայց ականջին շշուկ լսեց.

- Եթե ես չլինեմ, ապա նրանցից մեկն ու մեկին բաժին կհասնես: Մի՞թե դա ես ուզում:

Հետույքին զգաց տղամարդու պիրկ անդամն ու  թուլացած` բաց թողեց տղամարդու ձեռքը:

Շուռ եկավ: Հասկացավ, որ այլևս ոչինչ չի կարող անել ու լաց լինելով` փակեց աչքերը:

Տղամարդն արդեն բացել էր կուրծքը ու ևս մի անգամ զարմանքով նայում էր թանկարժեք կրծկալին:

Հետո գլխով մտավ կրծքերի արանքն ու  ծածկեց  մերկ, անուշահոտ մարմինը…

Դիմադրելն անօգուտ էր, սակայն փորձ արեց: Ոտքերը սեղմեց, շրթունքները փակեց, գլուխը շրջեց, բայց մի քանի վայրկյան հետո տեղի տվեց, մտածելով, որ եթե դիմադրի կարող են մնացածը հարձակվել իր վրա:

Ժանեկավոր ներքնազգեստը շպրտվեց մի կողմ…

Կյանքում մտքով չէր անցել, որ այսպես կարելի է թքել մարդկային արժանապատվության վրա: Տղամարդու վավաշոտ բերանը փսլինքախառը լորձով լղոզում էր կուրծքը, փորը…

Շարունակելով անձայն լաց լինել`զգաց, որ մի պահ տղամարդն անշարժացավ… <Բոմժը> թքում  էր ոչ միայն հոգու, այլ նաև` մարմնի մեջ:

Գլուխը մի կերպ շրջեց` չկարողանալով պահել սրտխառնոցը:

<Մի՞թե այսպես հնարավոր է ապրել: Բայց ապրում են, չէ՞>:

<Ես վաղը կփախչեմ այստեղից անվերադարձ: Կարող եմ գրել այդ չարաբաստիկ հոդվածը: Կստանամ այն գումարը, որն ինձ այնքան անհրաժեշտ է: Գրողի ծո´ցը այս առնետների որջը: Ամբողջ մարմինս թաց է: Զզվում եմ ինձնից, իմ մարմնից, խմբագրից, այս մարդ կոչված առնետներից, կողքս կենսական պահանջմունքները վայրենաբարո բավարարված ասպետ կոչվածից, թյո´ւ…>

Ոտնաձայներ լսեց: Վախից անմիջապես շուռ եկավ ու թևերով գրկեց կողքը պառկած տղամարդուն:

* * *

… Վախ` կյանքի նկատմաբ, վախ` վաղվա օրվա նկատմաբ, վախ` մոխրագույն, անիմաստ, անապագա գոյության նկատմամբ: Ի՞նչ ունենք ամեն օր: Ո´չ դրամ, ո´չ աշխատանք, ընտանեկան բազմաթիվ խնդիրներ, քրեածին կենցաղ ամեն քայլափոխում, մարդիկ, որ թվում է` անհոգ ապրում են աղբակույտերում, քանդված շինությունների նկուղներում, սոված, անլվա, կիսահագնված` աղբամաններում հաց որոնում, բայց հույսով, որ կարող են արժանանալ Նրա մեծահոգի հովանուն ու նրա վերջին ողորմածությանը` ամեն ինչ վերափոխելու…

* * *

Երբ աչքերը բացեց, արդեն լուսացել էր: Մենակ էր նկուղում:

Կողքի կիսաքանդ սենյակից դուրս եկավ կանանցից մեկն ու նախկինում շրջազգեստ եղած փալասը վրան քաշելով` մոտեցավ:

Մի պահ Լարիսայի աչքին  նա երևաց իր կորցրած ժանեկավոր ներքնազգեստով:

Ձեռքով շոշափեց կոնքերը: Մերկ էր:

- Պետք  է գնալ հաց, մթերք, գինի հայթայթելու, թե չէ գիշերը կմնաս սոված, կրակի կողքը տեղ չես ունենա, ու քո այդ Կամբալան էլ չի կարող օգնել քեզ: Կմնաս դրսում: Այստեղ այդպես է ընդունված:

* * *

Խմբագիրը կարծես ուրախությամբ չընդունեց նրան:

- Ի՞նչ է, երկու օրում վերջացրեցի՞ր:

- Այո, ես ընդամենը մեկ գիշեր եմ մնացել այնտեղ: Մի ամբողջ օր մաքրվում էի այդ դժոխքից: Ո՞ւր ուղարկեցիք ինձ: Սա էլ` ձեռագիր նյութը: Բավականին լավ է ստացվել` իմ կարծիքով:

- Հասկանո՞ւմ ես, Լարիսա´, մեկ ժամ առաջ արդեն տպագրության ներկայացվել է այդպիսի հոդված: Հիմա հեղինակը կբերի ստորագրության:

Առանց դուռը թակելու ներս մտավ մի տղամարդ:

Լարիսային ուշադրություն չդարձնելով`խմբագրին մեկնեց թղթերի մի կապոց:

- Ահա´ <Առնետների որջը>`վերջնական տարբերակը, ստորագրե´ք խնդրեմ: Մնացածը, ինչպես պայմանավորվել ենք, Կամբալա´,Կամբալա´: 

Այդպես էլ առանց նրա կողմը նայելու` դուրս եկավ սենյակից:

* * *

Ինչ նախատեսված է յուրաքանչյուրիս , պետք է լինի:

Պայքարես, թե ոչ, միևնույն է` ոչինչ չես փոխի:

… Շնորհակալությո´ւն քեզ, Տե´ր Աստված, ամբողջ Մարդկության անունից: 

Իմ ծանրագույն խոնարհումը Քեզ այս անմոռանալի հոգատարության համար…որ կանք ու ապրում ենք հենց այսպես…

Ս.Ումառ

Հ.Գ. Ընթերցողների մեկնաբանությունները  ցանկալի են