Դաշնակահարը

Արյունոտվելու աստիճան քսվելով արդեն մերկացած ծառի ճյուղերի կատարներին, տանիքներին, քերծվելով ու ցավից ձայն չհանելով` լուսաբացը մոտենում էր պատուհաններին:

Ֆրանսիական լուսաբացն իր բոլոր էլևէջներով տարբերվում էր հայկականից, որը միշտ ավելի հարուստ էր գույներով ու ավելի զգայելի:

Վերջապես իրականացավ երազանքը:

Արդեն տասնհինգ տարի է, ինչ այստեղ է ու դեռ չի կարողանում ցանկացած պարագայում համեմատություն չանել Հայաստանի ու Ֆրանսիայի միջև:

Վաղուց էր երազում լինել պատմական հայրենիքում, և հիմա կարծես իրականացավ երազանքը:

Հաղթելով դաշնակահարների մրցույթում` նվաճել էր Հայաստանում համերգներով հանդես գալու հնարավորություն:

Արսեն Թաշչյանը` արդեն անվանի դաշնակահարը, նայում էր աստիճանաբար  լուսավորվող պատուհաններին:

Երեկ էր, երբ ուսուցչուհին` Սիսիլ Լենդրյուն վերջին ցուցումներն էր տալիս նրան:

- Այս ակորդը վերցնելիս անպայման շունչդ կպահես, դաստակդ պետք է մի քիչ իջնի:

Այս պահը ամենագլխավորն է, ժյուրին հիմնականում դրան է ուշադրություն դարձնելու:

Դեռ երեք տարի առաջ էր, երբ մի անգամ ինչ-որ ակորդ ճշտելու համար Սիսիլն այնքան մոտեցավ, որ փորը կպավ Արսենի ձեռքին, իսկ լանջաբացվածքր  հայտնվեց ուղիղ աչքերի դիմաց, ու Արսենն իրեն չկորցրեց: Համբուրեց շրջազգեստից երևացող կուրծքը: Սիսիլ Լենդրյուն չկարողացավ կամ չցանկացավ դիմադրել ցանկությանը, ու խախտելով աշխատանքային կանոնները` հանձնվեց անփորձ Արսենին:

Այդ օրվանից էլ սկսվեց ոչ միայն դաշնամուրի, այլև սեռական դասերի մի երկար ու հաճելի ժամանակահատված:

* * *

- Արսե´ն, վե´ր կաց, սուրճի ժամն է: Հիմա Պերճուկն էլ կգա,- մայրն է` տիկին Վարդուհին:

Պերճուկն էլ հարևանի աղջիկն է` Պերճուհին, որին չգիտես ինչու, և´ հայրը՝ պարոն Սարգիսը, և´ մայրը անպայման ցանկանում են տեսնել որպես  իրենց հարս:

Պերճուհին անտանելի թափանցիկության հասնող սպիտակ մարմին ունի, ու ծիծաղելիս էլ` երևում են կարմիր լնդերը:

Ճիշտ է, նա երտասարդ է` ընդամենը քսանմեկ տարեկան, բայց Արսենի աչքում մի քանի տասնյակ անգամ զիջում է իր Սիսիլին:

Սիսիլը երեսունհիգ տարեկան է, բայց ավելի կենսուրախ ու ձգող:

- Նորի´ց Պերճուկ: Ի՞նչ է, առանց նրա սուրճ չի՞ խմվի: Մա´մ, իմ սուրճը բեր այստե´ղ, լա՞վ:

- Լա´վ ընտանիքի աղջիկ է, եզակի` ազնիվ, աչքը` բաց, ինչո՞ւ չես հավանում, չեմ հասկանում:

Ես և հայրդ երեկ գիշեր որոշեցինք, որ իմ փոխարեն քեզ հետ հայրենիք պետք է գա Պերճուհին: Չեմ կարող հորդ մենակ թողնել, իսկ Պերճուկը կլինի քո գործավարուհին ու նվագելիս կլինի կողքիդ, գոնե նոտաներդ կշրջի: Համ էլ իր հայրենիքում չի եղել երբեք:

- Մա´մ, իմ փոխարեն դո՞ւք եք որոշել: Ես չեմ ցանկանում…

- Լավ էլ կցանկանա´ս, - սուրճի բաժակը ձեռքին`Արսենի ննջարան մտավ հայրը:

Երբ մայրը դուրս եկավ ննջարանից, հայրը տեղավորվեց  փոքրիկ բազկաթոռին, հանեց ակնոցներն ու…

- Քո այդ Սիսիլը քեզ ապագա չէ: Ի՞նչ է, քեզ թվում է` ես չե՞մ հասկանում: Մորդ կխաբես, բայց ո´չ ինձ: Վերջացրո´ւ , համարյա մորդ հասակակիցն է: Ա´յ, Պերճուկը…

- Արսե´ն, հագնվի´ր, արի´, Պերճուկը եկավ, քեզ նվեր է բերել:

Երբ Արսենը մտավ հյուրասենյակ, Պերճուհին վեր կացավ բազկաթոռից, չգիտես ինչու` կարմրած դեմքով  Արսենին մեկնեց մի դրամապանակ:

* * *

Ինքնաթիռում, ինչքան էլ փորձեց ուսով հետ մղել քնած Պերճուկի գլուխը, չհաջողվեց:

Հետո մտքերը տարան Հայաստան: Հիշեց իր դպրոցը, դասարանը, դասարանցիներին, հատկապես` երգի ուսուցչուհուն, որն ամենանորաձևն էր համարվում դպրոցում, ամենակարճ շրջազգեստն էր հագնում,  ու բոլոր տղաները սիրահարված էին նրան:

* * *

Երևանն ընդունեց իր մառախլապատ երկնքով ու ժամանակակից օդակայանով, որն Արսենին շատ դուր եկավ:

Դիմավորելու էին եկել Մշակույթի նախարարության աշխատակիցներ` ծաղիկներով ու ժպտացող դեմքերով:

Առանձնանում էր հասակակից մի տղամարդ, որը բոլոր ծաղիկները Պերճուհուն տալուց հետո մտավ Արսենի թևն ու մի կողմ տանելով` ասաց.

- Ձեզ տեղավորելու ենք Օպերայի և բալետի շենիքին շատ մոտ`<Հին Էրիվան> հյուրանոցում,  որ հարմար լինի: Մի հարց կարելի՞ է: Ձեզ երկուսիդ մեկ ընդհանո՞ւր համար է անհրաժեշտ, թե՞ առանձին-առանձին: Ասացեք, որ մինչ տեղ հասնելը ես զանգեմ, զգուշացնեմ:

- Իհարկե, առանձին-առանձին: Ի՞նչ հարց է:

- Արսե´ն, մենք դեռ խոսելու շատ բան ունենք` համերգներիդ առնչվող, -  միանգամից դու-ի անցավ նախարարության աշխատակիցը:

- Կլինեն բազմաթիվ առաջարկներ` օրակարգից դուրս: Հուսով եմ` ինձ կվստահես քո ֆինանսական հարցերը, դեմ չես լինի: Իմ անունը Մեսրոպ է:

- Դե, ո´չ, իհա´րկե, Մեսրո´պ,- Արսենը միանգամից հասկացավ դիմացինին:

- Ցանկացած պահի կարող ես զանգել,- Արսենին մեկնեց այցեքարտը:

* * *

Հյուրանոցի համարներն իրար կողքի էին:

Տեղավորելով իրերը` Արսենը ոտնաձայներ լսեց: Պերճուհին էր:

- Առանց թակելու մյուս անգամ չմտնե´ս ներս, մի՞թե չես հասկանում:

- Եկա անկողինդ դասավորեմ, Արսե´ն, ինչո՞ւ այդքան կոպիտ: Եվ հիշի´ր, միշտ դուռդ փա´կ պահիր:

Նորից երևացին կարմիր լնդերը, որոնք ազդում էին Արսենի նյարդերի վրա:

- Զբաղվի´ր քո գործերով, հասկացա՞ր: Դու միայն իմ նոտաներին կհետևես:

* * *

Համերգներն անցնում էին անկանխատեսելի հաջողությամբ:

Ամեն համերգից հետո երկրաչափական պրոգրեսիայով ավելանում էին դոլարների տեսքով հոնորարները ,որոնք խնամքով հավաքվում էին Պերճուհու կողմից նվիրած դրամապանակի մեջ:

Ավելանում էին նաև կանանց ու աղջիկների այցեքարտերը` շարժելով Պերճուհու անիմաստ ու անցանկալի խանդը:

Մեսրոպին և Արսենին հաջողվում էր բարձրացնել  տոմսերի գները և  ավելացնել համերգների քանակը:

<Վերջապես  մի բնակարան կգնեմ Փարիզում, որտեղ կարող եմ  ընդունել Սիսիլին այնպես, ինչպես ես եմ երազել>:

Արսեն Թաշչյանը գոհ էր իր ճակատագրից, ինչպես երբեք:

Այնքան կլանված էր գործով, հատկապես` չնախատեսված համերգներով, որ չկարողացավ մի կարգին տեսնել իր` երբեմնի այդքան սիրած Երևանը:

Որոշել էր, որ վերջին համերգից հետո երկու օրվա ընթացքում գոնե կշրջի մի քիչ:

 …Վերջին համերգը Ֆիլհարմոնիայի մեծ դահլիճում էր: Ավարտից հետո, երբ մտավ տնօրենի մոտ ու մի անգամ էլ հարստացրեց իր դրամապանակը, համարեց, որ կատարել է իր առջև դրած խնդիրը:

* * *

- Նորից դուռը չես փակել, Արսե´ն,- Պերճուհին մտավ Արսենի համարը:

<Ավելորդ է սրան բան հասկացնել>,- մտածեց Արսենն ու տեղից վեր կացավ:

- Մենք վաղն առավոտյան վերադառնում ենք: Մնաց մեկ գիշեր, հավաքի´ր իրերդ կամաց-կամաց: Ես դուրս եմ գալիս մի վերջին անգամ գիշերային Երևանը տեսնելու:

- Ես էլ եմ ուզում, Արսե´ն…

- Ոչ, դու հո իմ ստվե՞րը չես: Հանգիստ նստի´ր տեղդ, ի՞նչ ես կպել ու պոկ չես գալիս:

Իջավ առաջին հարկ, նայեց բազկաթոռների մեջ նստածներին, որոնցից շատերըին արդեն ճանաչում էր, բարևեց գլխով և, երբ ցանկանում էր դուրս գալ, տեսավ ներս մտնող մի աղջկա:

Ճանապարհ տվեց ու հետո կարծես փոշմանելով` հետևից կանչեց.

- Ընկերուհի~, դուք լա՞վ գիտեք Երևանը:

Աղջիկը գլխով արեց ու մոտեցավ:

Դուրս եկան փողոց:

- Ի՞նչ է պետք, իհա´րկե գիտեմ, ուզո՞ւմ եք ուղեկցեմ:

- Ինձ հարկավոր է մի լավ խանութ`կանացի հագուստի, մորս համար նվեր եմ գնելու:

- Մեզ մոտ լավ խանութներում ամեն ինչ թանկ է, եթե …

- Ունեմ, իհարկե,- Արսենը ծոցագրպանից հանեց ու ցույց տվեց ցմփոր դրամապանակը:

Երկար շրջեցին: Սրճարանում աղջիկը պատմեց, որ ապրում է հիվանդ մոր և փոքր քրոջ հետ և ստիպված է ընտրել հին մասնագիտությունը, ուրիշ աշխատանք չկա:

Լաց եղավ` զարմացնելով Արսենին, որ Հայաստանում էլ կա  նման խնդիր:

Հետո մի քիչ խմեցին:

Երկուսն էլ գինովցած էին, երբ մոտեցան շքեղ ցուցափեղկով մի խանութի:

Արսենն աղջկան առաջարկեց միասին ընտրել կանացի հագուստ:

<Նույն Սիսիլի կազմվածքին է, նրա հագով էլ կառնեմ>:

Երբ մի մեծ տոպրակով պատրաստ էր Սիսիլի համար գնված նվերները, որոնց մեջ կային նաև կանացի թանկագին ներքնաշորեր, աղջիկը` Աննան, կասկածանքով հարցրեց.

- Քո մայրն իմ կազմվածքի՞ն է:

Արսենն առանց ձայն հանելու դրամապանակից հանեց ու նրան մեկնեց հարյուր դոլարանոց թղթադրամ:

- Գնի´ր, ինչ կամենում ես, քեզ կամ քրոջդ համար, ես այստեղ կսպասեմ:

Դրամարկղում վճարելուց  հետո աղջիկը բռան մեջ սեղմած դրամի մանրը մեկնեց Արսենին:

- Թո´ղ, դա քոնն է:

Մտան հյուրանոց: Դեպի վեր տանող աստիճաններին կանգնած էր Պերճուհին ու եղունգներն էր կրծում:

Զարմացած նայեց իր կողքով անտարբեր անցնող զույգին ու անօգնական ձեռքերն իջեցրեց:

* * *

Համարում երկուսով էին:

- Ես քեզ այնպե´ս կսիրեմ, ինչպես` ո´չ ոք, Արսե´ն:  Դու երևի չգիտես, թե ինչ կարող եմ ես անել տղամարդուն: Ես կարողանում եմ շնորհակալ լինել: Միայն հարկավոր է խմիչք գնել: Ուզո՞ւմ ես, ես կգնամ բերելու:

- Ո´չ, լողասենյակն այնտե´ղ է, - ձեռքով ցույց տվեց Արսենը, - ես հիմա կգամ:

Երբ հրեց դուռը դուրս գալու համար, հասկացավ, որ ինչ- որ մեկին հրեց:

Պերճուհին էր:

- Դու ի՞նչ է, լրտեսո՞ւմ ես: Զզվեցի´ր արդեն, ինչո՞ւ չես քնել, ո՞ր մեղքիս համար ես ծնվել:

- Արսե´ն, այդպես չի կարելի: Դրանք թեթևաբարո աղջիկներ են: Դու ի՞նչ է…

- Քո գործը չէ, կորի´ր աչքիցս:

* * *

Աննան կիսամերկ պառկած էր անկողնում, երբ Արսենը մի շիշ  <Աշտարակ>  ձեռքին մտավ ներս:

Նստեց անկողնուն, բացեց  գինու շիշը, լցրեց բաժակները…

- Լողասենյա´կ, Արսե´ն, արա´գ, մինչև ես էլ սուրճ պատվիրեմ:

… Առաջին բաժակից հետո Արսենը զգաց, որ գլուխն անսովոր  պտտվում է, ու կոպերը ծանր կապարների նման իջնում են աչքերին: Փորձ արեց գրկելու Աննային, բայց բերանքսիվայր ընկավ անկողնուն:

….Առավոտյան, երբ բացեց աչքերը, գլուխն անտանելի ցավում էր, սենյակում խառնիխուռն թափված էին իրերը:

Աչքերով փնտրեց ու չգտավ Սիսիլի համար գնված նվերների այն մեծ, գեղեցիկ տոպրակը, որ դրել էր բազկաթոռին:

Արագ վեր կացավ, մի կերպ քայլեց դեպի հատակին ընկած բաճկոնը, փնտրեց ու  գրպաններում չգտավ դրամապանակը:

* * *

Արյունոտվելու աստիճան քսվելով արդեն մերկացած ծառի ճյուղերի կատարներին, տանիքներին, քերծվելով ու ցավից լուսային ձայներ  հանելով` Երևանյան լուսաբացը մոտեցել էր պատուհաններին:

Դուռը բացվեց ու ներս մտավ Պերճուհին:

- Սուրճ պատվիրե՞լ ես: Մեկ ժամից շարժվելու ենք:  Ի՞նչ է այստեղ կատարվում, Արսե´ն:

- Դո´ւրս այստեղից, դո´ւրս,- բղավեց Արսենը, ու ձեռքով սկսեց ինչ-որ բան փնտրել, որ շպրտի դեպի նա:

* * *

Ինքնաթիռում, ինչքան էլ փորձեց ուսով հետ մղել քնած Պերճուկի գլուխը, չհաջողվեց:

Հետո մտքերը Փարիզում էին: Պատկերացրեց, թե ինչպես է նայելու հորը, մորը, որոնց Պերճուհին անպայման կպատմի եղածը:

Պետք է ինչ-որ կերպ համոզել Պերճուհուն, որ լռի:

Պերճուհին տեղում շարժվեց, բացեց աչքերը, ժպտաց` ցույց տալով կարմիր լնդերը:

Արսենի ջախջախված հայացքն այս անգամ զզվանքով չթեքվեց նրանից,  այլ զարմացած՝ ավելի ուշադիր նայեց չգիտես ինչու ժպտացող այդ թյուրիմացությանը:

Պերճուհին բացեց ծնկներին դրած պայուսակը, միջից հանեց դոլարների մի խուրձ ու մեկնեց Արսենին:

- Երբ նա լողարանում էր, դու էլ իջար գինի գնելու, ես քո դրամապանակը լցրեցի այցեքարտերով, իսկ դրամը վերցրեցի: Քանի անգամ էի ասել, որ դուռը փակ պահես:

Իսկ դրամապանակ` ես քեզ նորը կնվիրեմ, հիմա´ր Ռոմեո…