Թափառող ցավ

Հոգին, ինչպես ադամանդը, հարթությունների մի ամբողջ հղկված համակարգ է, որոնցից ցանկացածն ունի իր ուրույն դերը:

Հոգին փորագրողը Կյանքն է`  Նորին մեծություն Ճակատագիրը, Դու ես, Ես եմ, շրջապատի Մարդիկ, որոնք կարողանում են տեսնել ադամանդի` հոգու աչքերը շոյող փայլը:

Իսկ հոգիներն այն մարդկանց, որոնք չեն տեսնում ադամանդի յուրօրինակ գեղեցիկ ծիածանը, հղկված չեն: Ու նրանք մնում են որպես ալմաստի չհղկված բեկորներ` ունակ միայն քերծելու այլոց կյանքի պատուհանների ապակիները:

* * *

-  Բերե՞լ  ես:     

-  Ո´չ, Գա´յ ջան, մամաս ասաց, որ Գայանը այնքան էլ գեղեցիկ աղջիկ չէ: Այդ ականջողերը կարող են գրավել դիմացինի ուշադրությունը: Ա´յ, սրանք եմ բերել:

Մանեն պայուսակից փորձ արեց հանելու ու ցույց  տալու մոր խորհրդով բերած ականջողերը, բայց  Գայանեն կանխեց:

- Պե´տք չէ, մամայիդ էլ իմ կողմից կասես շնորհակալություն:

- Լա´վ էլի, Գա´յ, գիտես չէ՞, որ մամաս  աշխարհ տեսած կին է, չի սխալվի:

- Գիտեմ, գիտեմ: Ես ընդամենը մորաքրոջս տղայի հարսանիքին էի գնալու, ու այդ ականջողերի համար էլ հատուկ շոր էի պատվիրել:

Դուրս եկավ սենյակից:

* * *

Ուշադրություն դարձրե՞լ եք արդյոք , թե օրեկան քանի հազար բառ է դուրս գալիս մեր բերանից:

Ուշադրություն դարձրե՞լ եք արդյոք  մերթընդմերթ  արտասանած այն բառերին, որոնք պահանջում են  քնքշություն, հարգանք, սեր, ջերմություն, թոթովանք…

Հաշվի առնո՞ւմ եք արդյոք, որ այդ բառերից է ծնվում  Հույսը` ապրելու, Հավատը` ապագայի նկատմամբ, Սերը` մերձավորի սրտում…

Մոռանում ենք, որ Մեր հոգին տարիների ընթացքում հղկում են Գեղեցկությունն ու Մաքրությունը, իսկ երբ հասնում ենք դժվար մի պահի, մեզ օգնության է հասնում  Սերը` Հույսի և Հավատի ձեռքերը բռնած:

* * *

Մանեի ծննդյան օրն էր, երբ մայրը խոհանոցում օգնող Գայանեին հարցրեց.

- Այսքան տղաների մեջ մեկին չե՞ս կարող ընտրել: Տե´ս, Մանեիս հետևից ոնց են ման գալիս:

- Դե, Մանեն գեղեցիկ աղջիկ է…

- Լավ, լավ, դու էլ պակասը չես: Լսի´ր, Գա´յ, հիշո՞ւմ ես “Մոսկվան արցունքներին չի հավատում” ֆիլմը: Այդ ֆիլմից հետո բոլոր ռուս կանայք էլետրագնացքներում իրենց սերն էին փնտրում, ես կարդացել եմ, շատերը գտան:

- Ի՞նչ գտան, տատիկի հետևից ինքնաեռ քարշ տվող բատալովների՞:

- Ծիծաղում ես, բայց մեզ մոտ էլ Երևան- Սևան էլեկտրագնացքն է աշխատում:

Հիմա Մանեն մի տղայի հետ է համակարգչով շփվում, գիտե՞ս ինչ տղա է, մեքենա, ամառանոց, խանութ, Մանեն է պատմել, նա ինձնից ոչինչ չի թաքցնում:

Ինչպես չիմանար, երբ մեկ ամիս է, Մանեի բոլոր նամակները գրվում են իր ձեռքով: Ավելի լավ է ինքը գրի, քան ուղղի Մանեի անտանելի սխալներն ու անկապ մտքերը:

Ու լավ գիտեր նաև, որ այսօր Մանեն պետք է առաջին անգամ հանդիպեր այդ տղային:

* * *

Վերադարձավ սենյակ, քանի որ հեռվից տեսավ սենյակից դուրս եկող տնօրենին ու իր` միջանցքում անգործ կանգնելը հարմար չհամարեց:

Մանեն կարծես նեղացած մի հայացք ձգեց ու սկսեց շատախոսել կողքը նստած Գևորգի հետ:

Ընդմիջումից հետո Մանեն մոտեցավ:

- Դե լավ, ի՞նչ ես փքվել հնդկահավի նման:

- Չեմ փքվել: Ես միշտ Նրան նամակներ գրելիս այդպիսի բառեր չեմ օգտագործել, ուշադիր կլինես: Սկզբից չասես, որ անունդ Մանե է, ինքը որպես Գայանե գիտի: Թե ինչո՞ւ ես մտա քո այդ պատմության մեջ չհասկացա, ինձ դուր չի գալիս:

- Գիտեմ, գիտեմ, Գա´յ ջան, դու, որ կյանքում տղամարդ չես տեսել, ինձ մի´ սովորեցրու տղամարդկանց հետ վարվելու ձևը: Սկզբից կգնանք ռեստորան իր մեքենայով, հետո երբ արդեն ամեն ինչ հարթ կանցնի, ես կասեմ, որ ուղղակի անունս եմ սխալ գրել: Համ էլ Մանե ավելի գեղեցիկ անուն է, քան` Գայանե: Կհամբուրվենք ու նա արդեն իմն է: Եվ վերջ:

- Ի՞նչ ռեստորան, սկզբից լավ ճանաչիր….

- Գիտեմ, գիտեմ, Գա´յ ջան: Մամաս ամեն ինչ ասել է:

* * *

Հարսանիքը շքեղներից չէր, բայց ամեն դեպքում հաճելի էր նայել նորահարսին`ծիսական զգեստով:

Քանի~- քանի~ անգամ է իրեն պատկերացրել հարսի սպիտակ քողով ու զգեստով: Պատկերացրել էր, թե ինչպես են փեսայի ընկերներն իրեն աթոռին նստեցրած`բարձրացնում, ու ինքն ամենավերևում ծիծաղում է:

Պատկերացնում էր, թե ինչպես կսիրեր մեկին, որն իր համար կարող էր անել թեկուզ ամենասովորական բաներ:

Մտածում էր`ժպտա´ կյանքին քո  բոլոր խնդիրներով  ու  հիասթափություններով հանդերձ, ժպտա´ ծիածանին, ուրախացի´ր նրա գույներով, չ՞է որ գեղեցիկ է: Ժպտա´, քանի որ ցավերի հետ կան նաև երջանկություն կոչվող  պահեր ու քո ձեռքում է վերջիններս երկարաձգող բանալիների խուրձը: Հարկավոր է միայն ճիշտ ընտրել բանալին:

Ժպտա´ չարին, ժպտա´ մահվան աչքերին ,ու նրանք կհեռանան քեզանից` տեսնելով որ չես վախենում, երջանիկ ես ու կարող ես երջանկացնել …

Ժպտում էր…

Ժպտալով էլ պատասխանեց հետախոսազանգին:

- Ալլո:

- Միայն քեզ նման ընկերուհին կարող էր այդքան ստոր լինել, այս ի՞նչ բերեցիր աղջկաս գլխին: Այդքան նախանձություն  քո մեջ որտեղի՞ց, - Մանեի մայրը կարող էր այդպես հավերժ խոսել, եթե չընդհատեիր:

- Ի՞նչ է եղել, միգուցե…

- Լավ էլ գիտես, արի ինքդ տես` ինչ արեցիր: Ես գիտեմ, որ դու ես բոլոր նամակների հեղինակը…

 Մանեն մոտեցավ մորաքրոջ տղայի ընկերներից մեկին, ում մեքենայով իր մոր հետ եկել էր հարսանիք:

- Ռո´ւբ, ինձ կարո՞ղ ես հասցնել Բժշկական ինստիտուտի մոտ, խնդրում եմ, շտապ է:

- Գա´յ, ջան մի կես ժամից վերջացնում ենք, ես ձեզ տուն եմ տանելու:

- Հիմա´ է պետք:

- Դե, որ քեզ պես գեղեցիկ աղջիկն է շտապում, ես ինչպե՞ս չշտապեմ: Ի՞նչ է եղել, - լրջացավ:

- Ընկերուհիս վատ է, պետք է հասնեմ:

* * *

Մանեի մայրը դուռը բացեց ու առանց որևէ բան ասելու` հեռացավ:

Մանեն պառկած բազմոցին լալիս էր:

- Մա´ն, ի՞նչ է եղել, քեզ վիրավորե՞լ է:

- Դու գիտեիր, չէ՞, գիտեիր:

- Ի՞նչ, ասա´, հասկանամ ի՞նչ է եղել…

- Հանդիպեցինք, ծաղիկ ուզեցի: Դու գիտես չէ՞, ինչքան եմ սիրում: Պատկերացնո՞ւմ ես, այդ քծիբն ասաց, որ դաշտի ծաղիկներն ավելի լավ են բուրում ու ընդամենը երեք հազարանոց ծաղիկներ առավ, այն ծաղիկներից, որ ճանապարհների վրա վաճառում են:

- Ես էի գրել, որ սիրում եմ դաշտի ծաղիկների բույրը:

- Դա դեռ հե´չ, և գիտե՞ս ինձ ուր տարավ:

- Ռեստորան, դո՞ւ էիր չէ ասում:

- Հիվանդանոց:

- Ի՞նչ հիվանդանոց, ինչո՞ւ:

- Ասաց, որ իր երեք տարեկան տղան է այնտեղ պառկած, որ վաղը վիրահատելու են, ինքն անպայման պետք է այսօր նրա մոտ լինի:

- Ի՞նչ տղա, Մանե´, ես ոչինչ չգիտեմ, չէ՞ որ երկուսով ենք կարդացել նամակները: Գնացի՞ր:

- Ծաղիկները մեքենայի մեջ շպրտեցի երեսին ու փախա: Դեռ լավ էր որ հիվանդանոցի բակում ազատ տաքսի կար:

Պատկերացնո՞ւմ ես, կինն էլ երկու տարի առաջ է մահացել: Ուրեմն, ես պետք է ուրիշի երեխային…ես պետք է ամեն շաբաթ նրա հետ իր կնոջ գերեզմանին… ցնդել կարելի է:

- Մանե´,պետք է գնայիր երեխայի մոտ, դու պատկերացնո՞ւմ ես…

- Ինքդ էլ գնա, ես թքած ունեմ:

- Ճիշտ է ասում, Գայանե´, ինքդ էլ գնա, կսազեք իրար - աննկատ սենյակ մտած մայրը անթարթ նայում էր  Գայանեին:

* * *

Ոչ մի ֆիզիկական ցավ չի կարող համեմատվել հոգեկան ցավի հետ:

Երբ ներաշխարհդ սեղմվում, դառնում է մերկ նյարդերի մի կծիկ:

Երբ սկսում ես ապրել մեկ այլ, օտար կյանքով` շուրջդ տեղի ունեցող իրադարձություններին  նայելով կողքից:

Թվում է, թե հոգիդ հեռացել է, բայց դեռ կապված է մարմնիդ հետ մի բարակ, շատ բարակ թելով, որն ամեն վայրկյան կարող է կտրվել,  քեզ` հողածին արարածիդ վերադարձնելով հողին:

* * *

Երբ Գայանեն տուն հասավ, մայրն արդեն քնած էր:

Տրամադրությունն ընկած էր:

Քունը չէր տանում:

Փոխեց շորերը: Խալաթի կոճակները չկարողացավ կոճկել:

Մատները չէին ենթարկվում:

Մոտեցավ համակարգչին:

- Գա´յ ջան, ի՞նչ էր եղել Մանեին – քնած թվացող մայրը  մոտեցավ:

- Մա´մ ջան, երևի թունավորվել էր: Մինչև հասա, արդեն լավ էր:

- Այդ թռի-վռի ճպուռն ինչի՞ց պետք է  թունավորվեր:

- Մա´մ, ինչո՞ւ քնած չես, չե՞ս հոգնել:

- Այդ ո՞ր մայրն է քնում, երբ երեխան տանը չէ, կդառնաս մայր, այն ժամանակ կխոսենք:

- Լա´վ, մա´մ , գնա քնի, ես գործ ունեմ:

* * *

Երբ Սերը` Հույսի և Հավատի ձեռքերը բռնած փաթաթվում է մեզ, դառնում ենք չորս հոգի` այնքան տարբեր, այնքան անկախ մեկս մյուսից, որ չենք կարողանում ղեկավարվել մի հարթության մեջ: Եվ այստեղ արդեն օգնության է հասնում փխրուն ու շուտ վիրավորվող Սիրտը` Իմաստությունը, իսկ նրա հետ հաշվի չնստել արդեն Չենք կարող:

* * *

< Հիմար բան ստացվեց, ինձ կներես >:

Իսկ եթե չպատասխանի՞: Ի՞նչ եմ անելու:

Ականջների մեջ Մանեի այդքան իմիջիայլոց արտասանված` “վաղը վիրահատելու են” խոսքերն էին:

< Ամեն ինչ նորմալ է, նեղանալու բան չկա, դու չէիր հարցրել, ես էլ չէի պատմել>

< Ես չէի կարող գալ, հարսանիքի էի հրավիրված, ընկերուհիս եկավ իմ փոխարեն, ների´ր, խնդրում եմ, գիտեմ, որ լավ չստացվեց…>

< Ես հասկացա, որ ինձ գրող աղջիկը չէ >

< Ինչպե՞ս>

< Նման ձևով չի վարվում մեկը, որը սովորություն ունի նախադասության վերջում վերջակետ չդնելու >

< Վիրահատությունը ե՞րբ է, ժամը քանիսի՞ն>

< Ցերեկը` ժամը մեկին, Դու իրո՞ք Գայանեն ես >

< Ինձ կսպասես ՄԵՐ երեկվա տեղում`ժամը տասներկուսին, բարի գիշեր>

* * *

Հիվանդասենյակ մտան երկուսով:

Գայանեի գրկում դաշտի ծաղիկներ էին:

Մահճակալին մոխրագույն աչքերով մի հրաշք էր:

Թաթիկները պարզեց Գայանեն ու…

- Դու իմ մամա՞ն ես:

Գայանեի ձեռքից ընկան ծաղիկները, մոտեցավ ու գրկեց տղային:

Չէր ուզում բաց թողնել գրկից:

Փոքրիկ տղան լալիս էր:

- Մա´մ, ինձ կտրտելո՞ւ  են: Չե´մ ուզում: Դու չես գնա, չէ՞:

- Ես քո կողքը կլինեմ:

Գայանեն նույնիսկ երեխայի անունը չէր հարցրել ու մոոռացել էր, որ սենյակում երեխայի հայրն էր կանգնած`թաց աչքերով:

- Պապան ասել էր, որ դու դաշտի ծաղիկներ ես սիրում: Երբ լավանամ, քեզ ամեն օր այդ ծաղիկներից եմ բերելու:

Մոտեցան բժիշկն ու բուժքույրը:

- Ժամանակն է, - ասաց բժիշկը:

Երեխան չէր ցանկանում բաց թողնել Գայանեի պարանոցը:

- Հիմա քեզ բժիշկը կսրսկի, դու կքնես ու երբ արթնանաս, ինձ կտեսնես քո կողքին: Լա՞վ:

Գայանեն խելակորույս համբուրում էր երեխայի այտերը, թաթիկները, աչքերը…

… չէր կարողանում զսպել արցունքները:

Ներարկումից  հետո փոքրիկը նայում էր Գայանեին` երկա~ր- երկա~ր, մինչև  հարազատ մոր պատկերի փոխարեն Գայանեի պատկերը  մնաց  դանդաղ փակվող կոպերի տակ:

Ս.Ումառ