Բախում

Ամպերը ձեռք-ձեռքի տված կախվել են ու կարծես փորձ են անում վերջնականապես ազատվել արդար երեկոյից:

Պատուհանից, կիսամթան մեջ համարյա ոչինչ չի երևում, թերևս միայն ստվերներ, եթե ինչ որ մեկն անցնի, բայց…

« Ի՞նչ եղավ, որտե՞ղ է քարշ գալիս, ոչ խիղճ կա, ոչ էլ տրմաբանություն, չի էլ մտածում, որ անհանգստանում եմ…»

Չէ, բակում ստվերները չեն քայլում: Նրանք կան, բայց անշարժ են՝ ծառերի, նստարանների, շենքի…

Աչքերը կկոցելն էլ արդյունք չտվեց:

Մեկ անգամ էլ փորձեց, մեկ անգամ էլ լսեց նույն կանացի ոչ մի լավ բան չասող, հույս չտվող «Բաժանորդն անհասանելի է» խոսքերն ու առանց զգալու, որ կծում է հացի կտորն արդեն որերորդ անգամ, միացրեց հեռուստացույցը:

* * *

- Կարող ես մնալ Գոռ ջան, հիմա Հակոբը կհավաքի բակը, կնստեք այգում շախմատ կամ նարդի կխաղաք:

- Չեմ կարող, հեռախոսն էլ այստեղից չի բռնում, մայրս կանհանգստանա: Վերջին ավտոբուսին կհասցնեմ, անհանգստանալու կարիք չկա:

- Այսքան ճանապարհ եկար, իսկ մեր ամառանոցը դո՞ւր եկավ, ես հասկանում եմ, որ մեր աղջիկն ավելի է դուր գալիս…դե լավ, մի կարմրիր, կատակում եմ: Հասմիկ, Գոռը գնում է:

Հասմիկը մոտեցավ մորն ու զարմացած նայելով մեկ նրան մեկ Գոռին ասաց:

- Մամ, ի՞նչ ես ասել, Գոռ քեզ ի՞նչ եղավ: Որոշել էիր մնալ:

- Ոչինչ, մայրս սպասում է: Ինձ կներեք, բայց պետք է գնամ:

Մոտեցավ Հասմիկի հայրը՝Հակոբը:

- Համառ տղա է, ինձ դուր է գալիս, եթե անհրաժեշտ է թող գնա, դեռ կհանդիպենք,այնպես չէ՞:

- Լավ, քեզ ճանապարհեմ, մամ շուտ կգամ, մինչև ավտոբուս հասնեմ ու ետ:

Հասմիկը բռնեց Գոռի թևը:

- Քեզ այսօր ի՞նչ է եղել, մի տեսակ ես, նման չես քեզ: Ի՞նչ է, ծնողներս դո՞ւր չեկան:

- Հիմարություններ ես ասում: Տրամադրություն չկա:

- Հայրս էլ զարմացավ, որ այդքան խմեցիր ու չհարբեցիր:

- Անկյունից ետ դարձիր, մենակ կգնամ:

- Գոռ, մի՞գուցե ես էլ գամ քաղաք, ես քեզ մենակ չեմ կարող թողնել, կգնանք մեր տուն, մենակ կլինենք, կզանգես մայրիկիդ, կզգուշացնես: Դե՞…որոշիր:

- Հա՛ս, չգիտեմ, իսկ ի՞նչ ես ասելու ծնողներիդ: Հարմար չէ, մի տեսակ…

- Դու միայն կանգառում սպասիր, դեռ տասնհինգ րոպե կա ավտոբուսին, ես ետ դառնամ, եթե մինչև ավտոբուսի գալը չգամ, դու գնա: Կհանդիպենք վաղը չէ մյուս օրը:

… Հեռվից կարծես կաղալով մոտենում էր ավտոբուսը, համարյա դատարկ:

Ուրբաթ օրերին այն միայն առավոտյան է լիքը լինում:

Բարձրացավ, նստեց ու նայում էր դեպի ամառանոցային հատված տանող ճանապարհին:

Հեռվում մի կերպ տարբերեց ինչ որ ստվեր, հարազատ ու  թանկ աչքերին:

«Միայն նա կարող է այդպես շտապել ինձ մոտ, նա՛:»

* * *

Բնակարանը վերանորգված էր ժամանակակից ոճով:

Զգացվում էր տանտիկնոջ, ամեն ինչ փայլելու բնավորությունը:

- Տեղավորվիր որտեղ ցանկանաս, ես թեյ պատրաստեմ ու գամ:

- Քո սենյակը որտե՞ղ է, այնտեղ նստենք:

- Ինքդ գտիր, ընդամենը չորս սենյականոց է, - ծիծաղեց:

- Դու ի՞նչ է ակնարկում ես, որ մերը մեկսենյականո՞ց է:

- Գոռ, չէի սպասում քեզնից, ի՞նչ է կատարվում հետդ:

Մոտեցավ գրկեց տղային, գլուխը դրեց ուսին:

- Եթե ինձ չասես, էլ ո՞ւմ: Գո՛ռ, ինչո՞ւ չես գրկում ինձ, արդեն դուր չեմ գալի՞ս:

- Թո՛ղ, զանգեմ մորս, կխոսենք:

- Լավ, չեմ խանգարի, ես գնացի ցայվելու, հետո  թեյ կխմենք,լա՞վ: Կմնաս չէ՞ այսօր:

Գոռն անձայն մոտեցավ պատուհանին, գրպանից հանեց հեռախոսը:

- Մամ, ես Հասմիկենց ամառանոցում եմ, չեմ գա այսօր:

- Դու ո՞ւմ ես քաշել այդպիսին, հայրդ այդպես, հորեղբայրդ անբան, պապդ դաշնակ, Աստված իմ, դրանց կողմը պետք է քաշեի՞ր: Չե՞ս մտածում, որ արդեն  խելագարվում էի, ժամացույցին նայե՞լ ես:

- Մա՛մ, հեռացել եմ ամառանոցից, հասել ճանապարհին, նոր բռնեց հեռախոսս, դեռ պետք է վերադառնամ, համբուրում եմ, վե՛րջ, քնի՛ր:

«Հայրդ այդպես, ինչպե՞ս, հետո ի՞նչ որ բաժանված եք, ես քեզ խճալով չեմ ասել, որ կապ ունեմ հորս հետ արդեն քանի տարի, հիմա գլխումս միայն նա է: Տեսնես ի՞նչպես է:»

Հասմիկի մազերը փռվել են դեմքին, չի տեսնում հայացքը, քնա՞ծ է թե՞ ոչ:

Սկյուռի սուր ատամների նման ծխելու անտանելի պահանջը կրծում է մարմինը:

Եթե քնած է, կխանգարեմ:

Ցածր ձայնով, որ թվաց թե միայն ինքը կլսի, հարցրեց:

- Հա՞ս, քնա՞ծ ես:

- Ո՛չ, ինձ այնքան լավ է, որ չեմ կարողանում քնել, ինչո՞ւ չես քնում, անհանգիստ ես:

- Ծխել եմ ուզում, գնամ խոհանոց:

-Ես կբերեմ, դու մերկ ես, ամաչկոտ, մինչև հագնվես,- նորից ծիծաղ, վարակիչ ու ամենակարող:

Մերկ գնաց դեպի Գոռի շորերի կողմը:

Երբ ծխի առաջին բաժինը լցվեց թոքերը, համբուրեց կողքը պառկած ու իրեն ուշադիր հետևող Հասմիկի շուրթերի անկյունը:

- Հայրս մահամերձ է, Հաս:

- Ի՞նչ, ի՞նչպես թե…չէ՞ որ դու հայր չունես, ինքդ ես ասել:

- Դու ոչինչ չես հասկանում, թոքերի քաղցկեղ է, դեղ է հարկավոր, այստեղ չկա, հասկանո՞ւմ ես մի այնպիսի գումար է, որ ես չեմ կարողանում պատկերացնել:

- Ի՞նչ դեղ, կամ ինչո՞ւ չես ասում պապայիցս փող վերցնեմ:

- Հորս ավտոտնակը վաճառել եմ հարևանին, փողը տանն եմ պահել, մնում է որ վաղը գնամ հայրս թղթեր պետք է ստորագրի, բայց հասկանո՞ւմ ես, բժիշկն ասաց 2-3 օրվա ընթացքում դեղերը հասցնեմ:

- Երկու օրից հորս ծննդյան օրն է, հորաքույրս է գալու Սանկտ-Պետերբուրգից, դեղերի անունը գիտե՞ս, հենց հիմա զանգեմ: Ես վաղը քո հետ գալիս եմ հիվանդանոց: Էլ ոչ մի խոսք:

- Տաբատիս ետևի գրպանում է, երեքից դեղերից գոնե մեկն ու մեկը:

- Ժաննա հորքո՞ւր, հա լավ եմ…

…  մի բան պետք է խնդրեմ, փող կա՞ մոտդ, դեղ է հարկավոր դու բեր փողն այստեղ անմիջապես, հա գրի հորքուր ջան, «Բեվացիզումաբ», «Դոցետակսել»,  «Դոկսորուբիցին», վաղը երեկոյա»ն, ավելի լավ, գրիր հասցեն…հեռախոսնել էլ…, անունը Գոռ է: Հա իհարկե, նա է:  Համբուրում եմ:

- Տեսա՞ր ինչ լավ ստացվեց, մարդ կա եկող, վաղը դեղերը կլինեն ձեր տանը, քեզ մնում է երեկոյան տանը լինել, որ մայրդ չիմանա: Ի՞նչ ես աչքերդ չռել, ինձ մերկ առաջին անգամ ես տեսնո՞ւմ,- վերցրեց խալաթը, մեջքով շուռ եկավ դեպի Գոռն ու գցեց ուսերին:

- Զանգիր, ուզում եմ քեզ նորից մերկ տեսնել, հեռախոսն ականջիդ:

- Այ հիմա դու նույն Գոռն ես, դե դիմացիր…

Խալաթն ազատվեց Հասմիկի մարմնից, մի ակրոբատիկ թռիչքով թռավ ու ընկավ բազկաթոռի թիկնակին:

* * *

Մայրն անձայն լալիս էր:

- Մա՛մ, դե այդպես ստացվեց, ի՞նչ ես անընդհատ, չէ՞ որ զանգեցի, զգուշացրեցի, հիմա ի՞նչ է տանը մնացած աղջկա պես քեզնից պետք է կպած մնա՞մ, չպետք է ամուսնանա՞մ, առաջին անգամ հո չէ՞ որ տանը չեմ գիշերում:

- Ի՞նչ ես ման գալիս, ես եմ սեղանդ հավաքել, տետրերիդ ձեռք չեմ տվել:

- Մի սև թղթապանակ կար, կարծեմ սեղանին եմ թողել, կարմիր երիզով:

- Այնտեղ է, գրքերի տակ:

- Չես բացել, չէ՞:

Մայրն առանց պատասխանելու գնաց խոհանոց:

* * *

- Եկա՞ր Գոռ ջան:

- Չէ պա՛պ, դեռ ճանապարհին եմ, գալիս եմ, համ էլ ինչպես տեսնում ես մենակ չեմ, արի Հաս:

- Հասմի՞կն է Գոռ ջան, արի աղջիկ ջան, նստիր:

- Պապ, ուրեմն, նայիր, ստորագրում ես այստեղ, այ  այս մյուս էջի վրա, այստեղ և վերջում, չէ, ավելի ներքև: Այսօր երեկոյան կամ վաղն առավոտյան դեղերը կլինեն, ճիշտ է թանկ, բայց չմտածես, պապ ջան, հիմա փող կա, ինչքան պետք է…

- Ի՞նչ արժեր, Գոռ, Հասմիկին հյուրասիրիր, միրգ կա:

- Տուփը հարյուր հիսուն հազար է, բայց դա ի՞նչ է որ, պապ դու ասա ավտոտնակից ի՞նչ է պետք հանել, ի՞նչ կա անհրաժեշտ:

- Միայն մետաղի ջարդոն է, անհրաժեշտ բան չկա, ինչ էլ կա թող մնա Գագոյին, լավ հարևան է եղել, բայց…Հասմիկ ջան կողքի սենյակում ծորակ կա, միրգը լվա, բեր, աղջիկ ջան:

Երբ Հասմիկը դուրս եկավ հայրը փորձեց նստել անկողնում, հաջողվեց:

- Լավ աղջիկ է Գոռ, հիմա ուշադիր, ավտոտնակի վերջում, ձախ կողմում, երեք անպետք անվադող կա, իրար հենած, մեջտեղին մեջ շորով փաթաթած բան կա, կվերցնես, նոր բանալիները կտաս Գագոյին, հասկացա՞ր, խոստացիր, որ կգցես ջուրը, ինձ հասկացար: Խոսքս կկատարե՛ս:

   

Ավտոտնակի լույսը չմիացավ:

Հոր հեռանալուց հետո միայն մեկ անգամ էր եղել:

Միացրեց բջջայինի լույսը:

Դանդաղ առաջացավ դեպի տնակի ձախ անկյունն ու տեսավ պատին հենած անպետք անվադողերը:

Ձեռքով շոշափեց, զգաց, որ ինչ որ բան կա, հանեց դուրս ու հասկացավ թե ինչ կարող է լինել:

Շորի մեջ ատրճանակ էր:

Մտածեց երկար, հետո խրեց գոտկատեղը, վերնաշապիկը իջեցրեց տաբատի վրա ու դուրս եկավ:

Երբ վերելակը հասավ ութերորդ հարկ առանց շտապելու բախեց կողքի՝ հարևանի դուռը:

- Գոռ ջան, այս ի՞նչ լավ ստացվեց: Առանց առարկությունների, գնում ենք ընտանիքով, մեզ հետ գալու ես, խորովածի, վաղն առավոտյան կլինենք:

- Բայց ես գործ ունեմ, պապաս…

- Էլ մի սկսիր, գործարք ենք արել, դեռ երկու հազարն էլ պետք է տա՞մ, այնտեղ կստանաս:

 - Լավ, մամային զգուշացնեմ:

Ատրճանակը պահեց անկողնու տակ:

- Մա՛մ, ինձ պետք է բան բերեն, կդնես իմ սենյակում, լա՞վ:

- Դու ու՞ր ես գնում, էլի չե՞ս գալու: Էլի Հասմիկե՞նց:

- Չէ, մամ ջան, Գագոյենց ընտանիքով, իրենց գյուղ: Համ էլ գործ կա հետը:

Առավոտյան Գագիկն առաջարկեց միասին գնալ հիվանդանոց, հետո նոր տուն:

-  Ճանապարհի վրա է, Գոռ ջան, ես էլ վաղուց չեմ տեսել:

Հայրը ուրախ տրամադրություն ուներ:

Խեսեցին, կատակեցին Գագիկի հետ, մինչ այդ հայրը հասկացել էր Գոռի աչքերից, որ վերցրել է ատրճանակը:

Գագիկը երկար չմնաց, գնաց:

- Գոռ ջան շնորհակալ եմ, տղա ջան,բայց զգում եմ, որ իզուր է:

- Ինչը:

Հայրն աչքերով ցույց տվեց պահարանիկը:

Սպիտակ ստվարաթղթե տուփ էր:

Վերցրեց պտտացրեց ձեռքերի մեջ, կարդաց «Դոկսորուբիցին», մյուս կողմում տեսավ գրիչով կապույտ գույնի գրված իր տան հասցեն ու հեռախոսը:

- Պա՞պ, ով է բերել, Հասմի՞կը:

- Ո՛չ, մա՛յրդ:

Մեկ շաբաթ էր, որ մայր ու տղա համարյա չէին շփվում իրար հետ, ավելի ճիշտ «այո», «ոչ» կարճ պատասխաններով բավարարում էին մեկը մյուսին ու ինչ որ բան չէր բավականացնում խոսակցության հիմնական թեմային:

Հայրը կարծես առողջանում էր, համենայն դեպս ցավեր չուներ առաջվա նման:

Մայրը, ինքն ու Հասմիկը այցելում էին ամեն օր:

«Հետաքրքիր է ի՞նչ կլինի, երբ լավանա, նորից մենակ, առանց խնամքի…»

Երեկո էր:

Ընթրում էին լուռ երբ հեռախոսն ընդհատեց լռությունը:

- Գո՞ռ, Արմենակ Վարդանիչն է, կարո՞ղ ես գալ հիվանդանոց, հայրդ…

- Ի՞նչ…

- Վե՛րջ,- ցածրաձայն ասաց մայրն ու ձեռքից գցեց գդալը:

Երբ բժշկի կաբինետից դուրս եկավ, զգաց, որ երբեք այսքան միայնակ չի զգացել իր ողջ կյանքի ընթացքում, նույնիսկ այն ժամանակ երբ հայրը կենդանի էր ու բաժանված մորից:

Մայրն էլ իրենից գաղտնի կապ էր պահպանում հոր հետ:

Պետք էր մեկը, որի մոտ կարողանար…լավ արեց որ միայն ինքը եկավ, մորն արգելեց:

Հարկավոր է զանգել Հասմիկին, ուշ չէ, ընդամենը երեկոյան տասն է:

Փորձեց, հիշեց, որ մոռացել է լիցքավորել հեռախոսը:

Մոտեցավ հիվանդանոցի առաջին հարկում գտնվող դեղատան կրպակին:

Գրպանից հանեց դրամապանակն ու չտեսավ թե ինչպես մի թուղթ ընկավ պատուհանից ներս:

Վաճառողուհին աչքերը բարձրացրեց նայեց Գոռին:

- Ունենք, բայց թանկ է, մի քանի հաբ պակաս է, զեղջով կտամ, հիմա մի րոպե:

Գոռի աչքերի առաջ մի սպիտակ ստվարաթղթե տուփ էր վրան գրված «Դոկսորուբիցին»:

Վերցրեց, շուռ տվեց նայելու հակառակ կողմն ու աչքերին չէր հավատում, տուփի վրա իր հասցեն էր ու հեռախոսի համարը:

- Վաղո՞ւց ունեք, - մի կերպ հարցրեց վաճառող աղջկան:

- Ոչ, մի երեք չորս օր է, վերցնո՞ւմ եք:

Չհասկացավ ի՞նչպես և ի՞նչ արագությամբ եկավ հասավ իր շենքին, ոտքո՞վ թե՞ վերելակով բարձրացավ իրենց հարկ, ի՞նչպես էր ոտքով հարվածում դռանը, ի՞նչպես դուռը բացող մայրը հրվեց իր ձեռքերից ու ընկավ հատակին…

- Գո՛ռ, - բղավեց մայրը:

Ամբողջ անկողինը տակնուվրա արեց ու աժասպառ նստեց հատակին:

«Դավաճան, դավաճան, մայրն  էլ իր որդուն այսպես…ուրեմն հայրս ինձ չվստահեց, մորս է պատմել, մայրս էլ…»

- Սա՞ ես ման գալիս, - սենյակում Հասմիկն էր, ատրճանակը ձեռքին:

Ս.Ումառ

Իդեալական ցավ

Արցունքներն ակամայից թափվում էին աչքերից, ու յուրաքանչյուր կաթիլն այրում էր այտերը:
Պատասխան չուներ, ավելի ճիշտ` անիմաստ էր պատասխանել, քանի որ միևնույն է` ոչինչ չէր կարող ապացուցել:
- Տիկի´ն Սանթրոսյան, ինչպե՞ս կարելի է նման մարդու երեխային «չորս» նշանակել: Դուք ի՞նչ է, չե՞ք հասկանում, թե ինչպիսի անելանելի վիճակի եք հասցնում դպրոցը:
- Բայց Մոնիկան նույնիսկ Հայաստանի տեղը չգիտի քարտեզի վրա…
- Նա իր տեղը գիտի այս մոլորակի վրա, և նրան բավական է: Մի՞թե պարզ չէ:
Ձեր նման վերաբերմունքից, եթե շարունակվի, դպրոցը զրկվելու է և´ վերանորոգման ծախսերից, և´ համակարգիչներից, որ արդեն ինչքան ժամանակ է` սպասում ենք:
- Բայց ես… Հասկանո՞ւմ եք, նրա մայրն իմ դեմ լարվել է, որովհետև բոլոր ծնողների ներկայությամբ նկատողություն եմ արել, որ Կոմիտաս լսելիս հաց ու երշիկ չեն ծամում, այն էլ` Ֆիլհարմոնիայում… Չէ՞ որ…
- Այսքան տարվա մանկավարժական փորձ ունեք ու տարրական բաներ չեք հասկանում:
Մի՞թե չեք հասկանում, որ պետք է սկսել հարգել և ընդհանրապես չի կարելի նկատողություն անել նրանց, ում տարեկան եկամուտն հասել ու անցել է որոշակի սահմանը… Եթե մի անգամ էլ կրկնվի… Ես հասկանում եմ, որ զոհված ազատամարտիկի քույր եք, բայց այդ հանգամանքը Ձեզ իրավունք չի տալիս … Եթե մեկ անգամ էլ Մոնիկայի մայրը բողոքեց, մենք իրար հրաժեշտ կտանք:
Ես ասացի արդեն:

* * *
Մանկավարժական ինստիտուտն ավարտողներից առաջինն էր, որ կամավոր հանձն առավ մեկնել Քաշաթաղի դպրոց:
Պատերազմ էր:
Աշակերտները շատ չէին` տասներկուսը:
Բնակվելու պայմաններն անտանելի էին, բայց դիմացավ: Գիտեր նաև, որ եղբայրը մոտերքում է` ազատամարտիկների շարքերում:
Մեկ ուսումնական տարի աշխատեց ու այդպես էլ չտեսավ եղբորը:
Ձմռան մի խստաշունչ օր էր, երբ տանից կանչեցին դպրոցի տնօրենի մոտ:
- Ինչ-որ հանձնաժողով է գալու Հայաստանից` Երևանից: Պետք է տեղավորել դպրոցում: Երեխաներին զգուշացրո´ւ, որ մեկ շաբաթով դասեր չեն լինելու:
Բոլոր երեխաներին կտեղավորենք Սմբատ դայու տանը: Մի տեղ կտաքացնենք, որ չմրսեն: Հարմարն այդ տունն է: Նրա կինն էլ քեզ կօգնի:
Դպրոցի տնօրենը նախկին հրշեջ էր` միակ աշխատունակ տղամարդը: Մնացածը պատերազմում էին: Մանկավարժությունից հեռու մարդ էր, բարի ու համակերպվող:
- Վառարանների փայտը քո մոտից կվերցնենք: Հո չե՞ն սառելու: Հետո մի բան կմտածենք երեխաների համար:

* * *
Հանձնաժողովը, որ դպրոցի հարցերով չէր, բաղկացած էր վեց հոգուց: Անդամներն ասես զինվորականներ լինեին, բայց` քաղաքացիական զգեստներով:
Հենց այդտեղ էլ տեսավ նրան` Անդրանիկին:
Թիկնեղ էր, միջինից բարձրահասակ, կապույտ աչքերով:
Երեք օրվա ընթացքում հասկացավ, որ առանց նրա իր կյանքն անիմաստ է:
Օրերը, որ այստեղ անցնում էին ձանձրալի ու տանջալից, դարձան տոնական:
Հատկապես այն օրվանից հետո, երբ առաջին անգամ` գիշերը, դպրոցի բակում համբուրվեցին:
Երկրագունդը պտտվում էր նրա´նց համար:
… Մի գիշեր էլ, երբ սովորականի նման աստիճաններին նստած համբուրվում էին` քրքրված շալով ծածկված, գյուղը թնդաց արկի պայթյունի ձայնից:
Քանդվել էր Սմբատ դայու տան կեսը:
Բոլորը վազեցին դեպի երեխաների կացարանը:
Մոտ երկու ժամ տեղափոխում էին երեխաներին ու փլատակների տակ մնացած կահույքը, գրքերը…
Ձեռքերում ուժ չկար արդեն, ոտքերը հազիվ էին շարժվում, երբ մի կերպ հասավ դպրոցի շենք:
Հիշեց, որ այդ թոհուբոհի մեջ ոչ մի անգամ աչքին չերևաց Անդրանիկը:
«Աստվա´ծ իմ, մի՞թե… Ես կգժվեմ, եթե նրան մի բան պատահած լինի»:
… Անդրանիկին գտավ կողքի տան գոմի անկյունում` կուչ եկած, սարսափահար աչքերով:
Ոտքերի տակ երևում էր վառված գրքերի մոխիրը, որով փորձ էր արել տաքանալ:
Ատամները վախի՞ց, թե՞ ցրտից` չխչխկում էին: Ոչինչ չէր կարողանում ասել:
Վախի՞ց, թե՞ ամոթից` գլուխը կախել էր ծնկների վրա:
Մի կերպ թևատակերից բարձրացրած` քարշ տվեց մինչև դպրոցի աստիճանները:
Չէր ցանկանում օգնություն կանչել: Ամաչում էր նրա համար, բայց սիրում էր ու չէր կարող թողնել…
Առավոտյան, երբ մահճակալի մոտ ծնկած, գլուխը դրած Անդրանիկի անկողնուն` կիսաքուն էր, դպրոցի տնօրենի հետ ներս մտավ հանձնաժողովի նախագահ Ռաֆիկ Ղուկասյանը.
- Ի՞նչ է եղել այս մամայի բալային: Մրսե՞լ է:
- Չէ´, կարծես կոնտուզիա է, չի էլ կարողանում խոսել,- ամաչեց ստելու համար: Բայց հանուն նրա կարելի էր, սիրում էր:
- Այդ հեռավորությունից կոնտուզիա չեն ստանում, աղջի´կ ջան, - Ղուկասյանն արհամարհական ժպտաց ու դուրս եկավ:
Այդ և մնացած օրերին զբաղված էր քանդված տունը կարգի բերելով:
Անդրանիկը պառկած մնաց:

* * *
«Մի քանի օրից մեկնելու են, ի՞նչ է լինելու հետո»:
Հիշեց, ինչպես երեկ անկողնում Անդրանիկը շշնջաց .
- Դու հիմա հավերժ իմն ես, հավերժ:
Կռացավ, համբուրեց, համբուրեց, տրվեց:
«Դու եղար իմ առաջին տղամարդը ու այդպես էլ կմնաս: Ես վստահեցի քեզ, չնայած մենք ծանոթ էինք ընդամենը մի քանի օր: Հետո՞ ինչ: Ես չեմ փոշմանել: Ընդհակառակը` ուրախ եմ, որ հենց դու կարողացար ինձ ցույց տալ իսկական սիրո համը, կիրքը, զգացմունքների աշխարհը: Մինչ այդ ես այսքան կանացի չէի, զգայուն չէի, թույլ չէի իմ զգացմունքների հանդեպ»:
Հաջորդ` վերջին գիշերը նորից նստած էին աստիճանների վրա, երբ առանց խոսքի Անդրանիկը վերարկուի ծոցագրպանից հանեց ու մեկնեց բաց կապտավուն անմոռուկ:
«Որտեղի՞ց էլ գտել է այս ձմռան կեսին»,- անցավ մտքով ու սեղմեց կրծքին:
- Ես քեզ Երևանում կսպասեմ, լա՞վ: Հիշի´ր հասցես…

* * *
Երկրագունդը պտտվում էր:
Օրերն անցնում էին չափազանց ծանր: Անընդհատ սպասումների մեջ էր: Ամեն անգամ, երբ տեսնում էր, որ փոստատարն անտարբեր հայացքով էր անցնում դպրոցի մոտով, հիշում էր գիշերային համբույրների համը, շոյանքները, բառերը, որ ասես մատներով ճանկռում էին հոգին:
«Մի՞թե հնարավոր չէ գոնե մեկ տող, մեկ բառ գրել»:
Երկրագունդը պտտվում էր:
Մի օր էլ, իրոք որ պտտվեց, քանի որ տեսավ կաղ փոստատարի` դեպի դպրոց` քայլերը:
Վազեց խելակորույս ու խլեց ձեռքից նամակը: Երևանից էր: Չհասցրեց նայել հետադարձ հասցեն: Միանգամից պատռեց ծայրն ու դուրս քաշեց նամակը:
Գրողը հայրն էր, որ խնդրում էր վերադառնալ Երևան: Եղբայրը զոհվել էր, երկու օրից հուղակավորությունն էր լինելու Եռաբլուրում:

* * *
Հասցեն լավ էր հիշում` Արամի 5:
Երբ մոտեցավ շենքին, սիրտն արագ բաբախում էր. «Եկել եմ հյուր` հավերժ մնալու համար»:
Առաջին հարկում ակնոցներով մի կին հետաքրքրվեց, թե ո՞ւմ մոտ է գնում, ո՞ր հարկ:
- Հարկը չգիտեմ, Անդրանիկի մոտ:
- Ի՞նչ Անդրանիկ, աղջի´կ ջան: Ճի՞շտ հասցեով ես եկել:
- Քոչարյան Անդրանիկի: Իհարկե ճիշտ է:
- Դեպուտատի տղայի՞:
- Չգիտեմ, ի՞նչ դեպուտատ: Այսպես` թիկնեղ, կապույտ աչքերով…
- Արդեն երեք օր է, ինչ մեկնել են հարսանեկան ճամփորդության: Եթե գործ ունես, արի 10-15 օր հետո:

* * *
Մի անգամ հպարտությունս բացակայեց մի քանի րոպեով, ու ես կարողացա զանգել քեզ:
Խոսեցինք երկար, գրեթե ամեն ինչի մասին, բացի գլխավորից:
Գլխավորը մնաց լեզվիս տակ, ուռեցրեց լեզուս, ու չկարողացա ոչ մի խոսք ասել այդ պահին:
Դու ցանկացար ինձ առողջություն, անսահման երջանկություն ու …
… Իսկ ես այդքան հեռավորությունից սկսեցի քեզ ատել, ատել ու խելակորույս սիրել` ինչքան որ կարողանում էի:
Հազիվ կարողացա ասել . «Շնորհակալությո´ւն, զանգի´ր, երբ ժամանակ կգտնես: Ուրախ կլինեմ»: Ու դրեցի լսափողը:
Սիրտս, սիրտս բաժանվեց հազարավոր կտորների, ու ամեն մեկն սկսեց իր ձևով ցավել, ցավեցնել, բայց չկարողացավ մոռանալ քո շուրթերը, քո նուրբ ձեռքերը, քո խոսքերը` անսահման սիրո մասին:
Նորից եմ ուզում վերադառնալ Քաշաթաղ, զգալ քո շունչը ծոծրակիս:
Քայլել քեզ հետ ամայի բնակավայրերով (և ոչ ոք չիմանա, թե որտեղ ենք), զգալ քո ձեռքերի զգույշ հպումը շուրթերիս…
… Նորից զգում եմ քեզ, զգում կողքիս:
Մենք թաքնվեցինք այն բանից, որ առաջին անգամ կյանքում փորձեցինք:
… Մեր միջև ձգված տարածությունը չի թողնում վերադարձնել այն ամենը, ինչից երջանիկ էինք…
… Ե´վ իմ, և´ քո հպարտություններն անքուն հսկում են մեզ…
… Հետագա կյանքն էլ գնաց իր հունով` երկրագնդի պտույտներին համընթաց…
Բայց մի՞թե այս բոլորը կարող են թեթևացնել այն ցավը, որ ծնվել է սիրուց:
Իդեալական ցավ, որ բուժում չունի…

* * *
- Երկրագունդը պտտվում է: 
Քոչարյան Մոնի´կա, ազատի´ր ականջներդ այդ ականջակալներից: Դասն սկսվել է:
- Ինչպե՞ս, տիկի´ն Սանթրոսյան, չէ՞ որ սա Բոբ Մառլին է: Ինչպե՞ս կարելի է:
- Դա ո՞վ է, ի՞նչ կապ ունի աշխարհագրության հետ:
- Այն կապը, որ ամբողջ աշխարն է լսում նրան: Համ էլ` Ձեր ասած երկրագունդը բոլորի համար չէ, որ պտտվում է:
- Ինչպե՞ս: Ինչե՞ր ես խոսում, չեմ հասկանում:
- Հայրիկս ասում է, որ երկրագունդը պտտվում է միայն այն մարդկանց համար, ովքեր կարողանում են`«make money» անել: Իսկ հայրիկս ամեն բան գիտի: Նա դեպուտատ է, նա չի սխալվի: Նա պատերազմում էլ է եղել:
- Քո հայրիկը չի սխալվի, բայց դու ես սխալ հասկացել նրան, Մոնիկա՛:
- Միգուցե մայրի՞կս էլ է սխալվում:
- Ի՞նչ է, նույն բա՞նն է ասում մայրիկդ:
- Ո´չ: Ասում է, եթե երկրագունդը պտտվեր նաև տիկին Սանթրոսյանի համար, ապա նա գոնե շաբաթը մեկ շրջազգեստը կփոխեր:

* * *
Երկրագունդը պտտվում է:
Պտտվեց գլուխը, չհասկացավ` ինչ պատահեց: Սիրտը բռնած` ընկավ աթոռին:
Ոչ ոք չվազեց` օգնություն կանչելու:
Գիտակցությունը տեղն էր, բայց ասես հեռվից էր լսում աշակերտների խոսակցությունները:
- Դնում եմ 50 դոլար, որ կես ժամից ամեն ինչ վերջացած կլինի: Ո՞վ է համաձայն make money անել,- Մոնիկայի ձայնը ամենածակողն էր:
- Քսանհինգ հազար դրամ,- Արտաքին գործերի նախարարության աշխատակցի դստեր` Էլենի ձայնն էր:
- Երեսուն հազար դրամ, - լսեց Հրաչիկի՝ Թռչնաբուծական ֆերմայի տիրոջ տղայի ձայնը:
- Ո՞վ է ավել տալիս: Հաշվում եմ: Երեսուն հազար` մեկ, երեսուն հազար` երկուս…

* * *
Առաջին հարկում ակնոցներով մի կին հետաքրքրվեց, թե ո՞ւմ մոտ է գնում, ո՞ր հարկ:
Տիկին Շուշանիկն ուշադիր նայեց կնոջը.
- Հարկը չգիտեմ, դեպուտատ Քոչարյան Անդրանիկի մոտ եմ գնում:
- Սպասեք զանգեմ, եթե կընդունի՞…
- Բայց չէ՞ որ սա բնակարան է: Սա հո ընդունարա՞ն չէ:
Ընդունեց:
Ներս չհրավիրեց: Աստիճանավանդակում հարցրեց, թե ումից է ծրարը` վստահեցնելով, որ պատրաստ է օգնելու ամեն ինչով:
Իմացավ, որ ուսուցչուհի Կարինե Սանթրոսյանից է:
Խնդրել էր, որ եթե իրեն որևէ բան պատահի, այդ ծրարը հասցնեն հասցեատիրոջը:
Զարմացավ:
Երկար նայեց հաստ ծրարին:
Կարծես տարիների` չուղարկված նամակներ լինեին:
Հենց տեղում բացեց ու ծրարի միջից հանեց թերթերի` խնամքով կտրած հատվածներ` իր մասին տեղեկություններով, որոնցում արտացոլված էր գրեթե իր ամբողջ կարիերան:
«Հավաքել է 11 տարի»,- մտածեց ու շրջեց ծրարը: Ասես պակաս թերթի կտոր էր փնտրում:
Ծրարից` սալիկապատ աստիճանավանդակին թափվեցին չորացած անմոռուկների թերթիկները ….

Ս.Ումառ

Այս խելակորո՜ւյս, խելակորո՜ւյս սև ռոմանտիկան…

Գյուղացի Մարգոյի տունը կռիվ էր ընկել…

Չէ՜, ասենք Մարգոն արդեն գյուղացի չէր, ինչը վկայում էր ամեն երեք օրը մեկ փոխվող մանiկյուրի գույների հետ համապատասխան և կոշիկների գույնը և պայուսակի գույնը, գումարած ոտքերին քաշած մարմնագույն զուգագուլպաները:

Մարգոն ուզում էր իր քսանութամյա մարմինը ամբողջ էլեմենտներով, իր սարերում ու անտառներում վաղուց ծնունդ առած մտքերն ու երազանքները տարալուծել մայրաքաղաքի մեջ, բայց Տյոմը՝ Մարգոյի ամուսինը, որին բոլորը ասում էին Բազար Արտեմ՝ մի համեստ աշխատավոր տղա, որը Մաշտոցի շուկայի տարածքում սայլակ քշելով, մի կերպ էր ծայրը ծայրին հասցնում ընտանեկան կենսական պահանջները - չէր համաձայնվում…

Մի խաղաղ առավոտ էր, մի տխուր առավոտ երբ սենյակով մեկ լսվեց Մարգոյի ճիչը:

- Տյո՜մ…

Մի ժամանակ մանուշակի գույն ունեցող, մինչև ծնկները հասնող փոխանը հագին Տյոմը վազելով  մտավ սենյակ:

- Ի՞նչ է եղել, ի՞նչ ես ձայնդ գլուխդ գցել, տրտինգ տվող ձիու նման մի պատուհանից մյուսը վազում:

- Տրտինգ չի, ստրինգ է, դու չես հասկանում:

Տյոմը աչքը չէր կարողանում հեռացնել Մարգոյի կիսաբաց հետույքից:

- Բա դու խիղճ ունե՞ս, բա դու տղամա՞րդ ես, բա ես սրա՞ մասին եմ երազել մեր գյուղի հանդերը ու սարերը չափելով, բա քո նմաննե՞ր են ինձ նման գեղատեսիլին…

- Այ ախչի, ի՞նչ է եղել, բան ասա, բան հասկանամ:

- Պատուհանից նայի՛ր, կհասկանա՜ս:

Տյոմը մոտեցավ բաց պատուհանին:

Բակում դեռ ոչ ոք չկար, բակը դեռ քնած էր, միայն եզդի հավաքարար Բլուշն էր, որ արմունկով հենված պատին ծխում էր՝ աչքը շենքին:

- Հա, ի՞նչ:

- Չես տեսնո՞ւմ:

- Չէ, քամի՞ն է լվացքդ տարել:

- Վայ քո քաղաքացի ինչն եմ ասել, բա լվացքատներն ի՞նչի համար են, ես ե՞րբ եմ լվացք անում, մի լավ նայիր, չե՞ս տեսնում կանաչ «Օպելը»:

- Ե՞վ…

- Բա մե՞նք, մենք չենք ունենալո՞ւ, ուրեմն 6-րդ հարկի Հովսեփը ավտո ունենա, մենք չունենա՞նք, բա նրա կինը՝ այդ գեղացի Ազգանուշը ինձ վերևից նայի՞, բա դու խի՞ղճ ունես:

- Հովսեփենց մեքենա՞ն է, չէ, ես չեմ կարող գնել, այդքան փող…երեկ էլ ամբողջ փողս տվեցի քեզ: Լսի՛ր, Մարգուշ ջան, հագնվի՛ր, սոված եմ մի բան սարքիր:

- Ուշքն ու միտքդ ուտելն է, տանը ոչինչ չկա, նոր տարվանից մնացած չոր բաստուրմա կա, կե՛ր:

- Ո՞նց թե, բա երեկ եմ տվել:

- Դա ի՞նչ փող է որ, լսի՛ր, ո՛չ ինձ ես սիրում, ո՛չ փող ունես, ո՛չ խիղճ ունես, ո՛չ ռոմանտիկա, ո՛չ էլ ասենք ֆանտազիա ունես, դու ի՞նչպես ես ապրում, գլխումս չի տեղավորվում:

- Ի՞նչ ռոմանտիկա, ի՞նչ ֆանտազիա, սովա՜ծ եմ:

- Համբերի՛ր, պատկերացրու, որ ես Մոխրոտն եմ:

- Դա ո՞վ է, առաջին հարկի Լենայի չամուսնացած քո՞ւյրը, էն որ Շամշադինում…

- Ի՞նչ Լենա, դա հեքիաթից է, հերոսուհի, հասկացա՞ր:

- Հետո՞:

- Դու էլ քո այդ նախնադարյան փոխանով արքայազն ես, պատկերացրեցի՞ր:

Բազար Արտեմը նայեց իր հոգնած փոխանին, հետո հայացքը սահեցրեց Մարգուշի ստրինգին, հետո գլուխն օրորեց ու հաստատակամ, տղամարդուն վայել ասաց.

- Ո՛չ:

- Խնդր՜ում եմ Տյոմ ջան մի քանի րոպեով:

- Լավ, հետո, ի՞նչ:

- Դու պետք է գտնես մի կոշիկ, որը իմ ոտքին լինի, երբ որ համապատասխանեց ուրեմն սիրում ես, հասկացա՞ր:

Ընդհանրապես սոված տղամարդիկ ուշ են հասկանում, բայց անհասկանալի պատճառով Տյոմն իսկույն հասկացավ ու վազեց դեպի պահարանը:

Մարգոն ընկավ բազկաթոռի մեջ ու աջ ոտքը տնկեց վերև:

Պահարանից դուրս եկավ մի ստվարաթղթե արկղիկ:

Բազար Արտեմը անհամբերությամբ բացեց արկղն ու տեսավ մի զույգ նոր դեղին բարձրակրունկ կոշիկներ:

Մի քիչ մտածեց, հասկացավ, որ սրա շարունակությունը պետք է որ միջանցքում լինի:

Կոշիկի մի հատը ձեռքում վազեց ու միջանցքում տեսավ նոր դեղին գույնի պայուսակ:

Քաշեց, պոկեց կախիչի վրայից ու արագ վազելով մտավ սենյակ ու…

շպրտեց պատուհանից դուրս:

Միաժամանակ, ասես խոսքները մեկ արած լսվեցին Մարգոյի լացի ու բակում կանգնած կանաչ «Օպելի» ազդանշանային համակարգի սրտառուչ ձայները:

Սենյակում, մի ժամանակ մանուշակի գույն ունեցող փոխանով Տյոմն էր ձեռքերը ծնկներին դրած մտածում, բազկաթոռի մեջ սև ստրինգով Մարգոն էր հեծկլտում, իսկ բակից անիծում էր Հովսեփի կին Ազգանուշը.

- Բա սա անելու բա՞ն է, հա՛մ մեքենան քերծեցիք, հա՛մ էլ ակկումուլյատորը կնստի, թաղեմ քո նախանձ գլուխը, գեղացի Մարգո, չունենամ քո նման հարևան…

- Տյո՜մ…

- Հը՜…

- Ինձ ՛՛Ռեալ ԱյՓի՛՛ (Real IP)  կառնե՞ս,

- Դա ի՞նչ է:

- Չգիտե՜մ, երեկ ութերորդ հարկի Հասմիկն ասաց, որ իրենք արդեն երկու օր է Ռեալ ԱյՓի ունեն…Ես էլ եմ ուզում:

Գյուղացի Մարգոյի տունը կռիվ էր…

Ս.Ումառ

Սարդոստայնե վզնոցը (հեքիաթ)

Սարդոստայնե վզնոցը

(հեքիաթ)

Հեքիաթները չար չեն լինում, բարի են, բայց բարին շատ հարաբերական է քանի որ միշտ սկսվում է «Լինո՜ւմ է չի՛ լինում…»

Իսկ որտեղ որ կասկած կա այնտեղ ոչ բարի կարող է լինել և ոչ էլ չար:

Այնտեղ իրականությունն է, ուղղակի հեքիաթային բառերով…

Եվ քանի որ հեքիաթ է այն պետք է սկսվի հետևյալ տողերով՝

Յոթ փողոց այն կողմ, յոթ թփից այն կողմ, յոթերորդ շենքի նկուղի մի պատուհանից ներս…

Լինո՜ւմ է չի՛ լինում…

Մի սենյակ:

Սենյակում մի համակարգիչ,

համակարգչում մի արխիվ,

արխիվում մի թղթապանակ,

թղթապանակում մի ֆայլ,

ֆայլում մի ասեղ, որից էլ ժամանակին մահացել էր հեքիաթների անմահ մի ինչ որ ծերուկ…

Ո՜չ, սխալ հասկացաք, դա ներակիչի ասեղ չէր, ծերուկն էլ թմրամոլ չէր այլ սովորական մի ասեղ էր:

Չար լեզուներն ասում են որ դա համակարգչի տիրոջ լեզուն է, բայց դա կարևոր չէ:

Ուրեմն այսպես – սենյակ:

Սենյակում այդ ապրում էր մի սարդ:

Չար լեզուներն ասում են որ այդ սարդի անունը Անահիտ էր կամ Գեղամ, բայց դա էլ նշանակություն չունի, քանի որ եթե սարդ է, ուրեմն գործում էր իր սարդոստայնը ու սենյակ մտնող մոլոր միջատներին գցում իր թակարդն ու ոչնչացնում:

Սարդոստայնը շատ գեղեցիկ էր, համաչափ ինչպես տանտիրուհուն վայել կոնքերը, կոկիկ ինչպես արքայադստեր կուրծքը  ու թափանցիկ ինչպես արև չտեսնող բարի ծերուկի աչքից կաթող արցունքի կաթիլը…

Ի տարբերություն սարդոստայնի, սարդը տգեղ էր ինչպես հեքիաթի կախարդի մերկացած մարմինը ու չար ինչպես բոլոր հեքիաթներում ապրող խորթ մայրերը, ագահ  ինչպես յոթգլխանի դևը, անխիղճ ինչպես սենյակում գտնվող համակարգչի տիրոջ աջ ձեռքը՝ մի խոսքով սարդ էր…

…Մի գեղեցիկ հեքիաթային աշնան առավոտ էր, երբ բարի քամին տեսնելով մի սոված ճնճղուկի, իր քամոտ ձեռքերով բացեց այդ սենյակի պատուհանի փեղկն ու ներս հրավիրեց ճնճղուկին:

Սենյակում իրենց գոյությունը պահպանող բոլոր միջատները վախից թաքնվեցին մի ֆայլում, որը գտնվում էր թղթապանակի մեջ,թղթապանակն էլ արխիվում, արխիվն էլ համակարգչում:

Համակարգչի մկնիկը, որը մի բարի ծերուկ էր, անմիջապես փակեց համակարգչի էկրանն ու այնտեղ շտապող սարդը մնաց ճանապարհին:

Դա չվրիպեց ճնճղուկի աչքից, ճնճղուկը կտուցով հարվածեց ու կերավ սարդին…

Քանի որ սենյակում էլ ոչինչ չկար, ճնճղուկը թռավ ու գնաց…

Որոշ ժամանակա անց սարդոստայնը իր երգեցիկ ձայնով բղավեց.

- Դուրս եկեք, կխեղվեք, ճնճղուկն էլ չկա, սարդը չկա, ձեզ ոչինչ չի սպառնում, հավատացեք ինձ, խնդրում եմ, ես մենակ եմ մնացել, այսպես տխուր է ապրելը…

Հերթով սկսեցին դուրս գալ բոլոր թաքնված միջատները:

- Մի սրան նայիր, - ասաց մի կիսածեր մոծակ, որի ազգանունը դժվար արտասանելի էր:

- Ուզում է մեզ իր թակարդը գցել, մեզ հիմարի տեղ է դրել:

- Ամեն տեղ սրա նմաններն են հրամայում, - ասաց բանաստեղծական հակումներ ունեցող մի փայտոջիլ:

- Այնպես էլ թաքնվել է պատուհանի անկյունում, որ ոչ ոք չտեսնի,- ասաց ցեցը, միաժամանակ վրան ուղղելով շրջազգեստը:

- Միամիտ ու հիմար, - ասաց մի լրագրող կիսամերկ մլակ:

Սարդոստայնը միտք էլ չուներ ինչ որ մեկին իր թակարդը գցելու, բայց միթե կարող էր բացատրել, հատկապես երբ ոչ մեկը չէր ցանկանում լսել:

Ու նեղվելով ավելի քաշվեց պատուհանի անկյունն ու փորձ արեց արտասվելու:

Բայց քանի որ սարդոստայնները արտասվել չգիտեն, տխրեց ու ավելի սեղմվեց:  

- Մի սրան նայեք ինչպես է թաքնվում:

- Հիմարներ չկան, քեզ ոչ մեկս չի մոտենա:

Համակարգչի մկնիկը որը մինչ այդ լուռ էր ասաց.

- Բայց սարդը չկա, ինչու եք վախենում նրանից, նա շատ գեղեցիկ է, գեղեցիկները երկար չեն ապրում, նա ուզում է ուղղակի շփվել:

- Իսկ դու սուս, նրա փաստաբանը չես,- ասաց փաստաբանական կրթություն ստացած մի խավարասեր:

Քանի որ լաց լինել չէր ստացվում սարդոստայնը սկսեց իր վրա հավաքել ցողի կաթիլներին ու մեկիկ մեկիկ կախել իր բարակ ու նուրբ թելերից:

Նա էլ այդպես էր մխիթարվում քանի որ գեղեցիկները մենակ մնալ չեն կարող ու շատ են տխրում երբ իրենց բանի տեղ չեն դնում:

Իսկ երեկոյան…

Մայրամուտի թեք շողերը ընկան սարդոստայնի վրա, արտացոլվեցին ցողի կաթիլներից, անդրադարձան մի կաթիլից մյուսը ու մի այնպիսի գույնզգուն գեղեցիկ պատկեր ստացվեց, որ բոլորը անխոս սկսեցին հիանալ պատուհանի անկյունում ստեղծված այդ պատկերով:

Սարդոստայնը երջանիկ էր, նա ր լացը, արցունքները ի ցույց դրեց ու գոհ էր, որ արհամարված չէր իր գեղեցկությունը:

Բոլորը հասկացան« որ նա չի թաքնվում, նա իրեն ի ցույց է դրել, նա ուղղակի մենակ էր ու շատ, շատ գեղեցիկ…

… Գիշերը, երբ բոլորը քնած էին,  մի ծղրիդ թռավ պատուհանի գոգին, հիացավ սարդոստայնով:

Երկար ժամանակ նայեց ու հանկարծ բղավեց պատուհանից դուրս գտնվող մի ուրիշ ծղրիդի:

- Սիրելիս, ես մեր ամուսնության առիթով քեզ կնվիրեմ այս տանը գտնվող ամենագեղեցիկ բանը, որ երբևիցե տեսել եմ կյանքում՝ Սարդոստայնե գեղեցիկ վզնոց…

Պոկեց պատի անկյունում վախից ծվարած սարդոստայնին ու թռավ պատուհանից դուրս…

Վերջաբան

Այս անգամ էլ չստացվեց բարի հեքիաթ, բայց միգուցե բարին դա էր կամ ճիշտ էր համակարգչի ծեր մկնիկը՝ գեղեցիկները երկար չեն ապրում…

Ո՞վ գիտե…

Ս.Ումառ

Զանգ…

- Այդ ո՞ւր, այսօր շաբաթ է:

- Ո՛չ մի տեղ, մա՛մ ջան, ուղղակի:

- Հայելին մաշվեց քո հայացքից, եթե տեղ չես գնում ի՞նչու ես շրթունքներդ ներկում և վերջապես հագնվիր, ի՞նչ վիճակ է:

- Մամ լա՜վ էլի, զգեստ եմ ընտրում, չեմ կարողանում որոշել:

- Երեսուն տարեկան ես, բայց դեռ քամիներ են գլխումդ, սպիտակը հագի՛ր, ի՞նչ կա մտածելու:

Լուռ նայեց մոր աչքերին, ժպտաց, ձեռքը բարի կախարդի նման սահեցրեց ուսերին իջնող մազերի վրայով, հետո շոյեց իրանը, ազդրերը, մեկ քայլ ետ գնաց, հայելու առաջ կոտրատվեց:

- Դեռ մի բան արժե՞մ, մամ ջան:

- Գեղեցիկ ես, բայց  ինչպես միշտ՝ գլուխդ դատարկ:

Ծիծաղեց:

«Մնաց տասնութ րոպե, կզանգի նոր մամային կասեմ, որ հրավիրված եմ, թող ժամանակից շուտ չիմանա, ճիշտ է պայմանավորվելու ենք երեկոյան հանդիպման համար, բայց ես լավ գիտեմ տղամարդկանց, նույնիսկ հեռախոսով խոսելիս պետք է լինես կոկիկ ու հարդարված…»

- Մամ գիտե՞ս ինչն եմ ափսոսում, գժվելու աստիճան:

Մայրը հարցական նայեց աղջկան, նայե՞ց, ո՜չ, տեսավ իրեն երիտասարդ ժամանակ,  թռի վռի մի աղջնակի տեսքով, անհո՜գ, սիրահարվա՜ծ, ամեն ինչ մոռացած հանուն…

- Ի՞նչ, մի խելոք բան ասա:

- Որ դու մազերը ֆեն անել այդպես էլ չսովորեցիր, հիմա ի՞նչ, առավոտ շուտ հարևան Լիլոյին կանչեմ, մի քիչ շո՞ւտ չի:

Նայեց ժամացույցին:

« Մնաց տասնչորս րոպե, չեմ հասցնի…»

- Զուգագուլպա մի՛ հագիր, ինչո՞ւ ես ձգում մարմինդ:

- Մա՞մ, ի՞նչ ես ասում:

- Առաջին հանդիպման ժամանակ ճիշտ չէ, նա քո երեսին է նայելու անընդհատ, քեզ է լսելու, երբեք թույլ չտաս նրանից առաջ ընկնել, որ ետևիցդ չնայի, հասկանո՞ւմ ես:

Իսկ այ, երկրորդ անգամ անպայման մարմինդ ձգած կգնաս, չնայած լավ մարմին ունես:

- Մա՞մ,  այդ դո՞ւ ես ասում, դո՞ւ, որ ամբողջ կյանքումդ ուսանողներին Չերնիշևսկի ես բացատրել, հիմա տղամարդկանցից ես խոսում, որտեղի՞ց այդքան գործնական խորհուրդներ: Մենք երեկոյան ենք հանդիպելու:

- Գիտե՜մ, մոտավորապես կռահեցի, հիմա սպասում ես նրա զանգին, անհանգստանում, գեղեցկանում, այդպես ենք մենք՝կանայք: Ե՞րբ է խոսք տվել զանգելու:

- Տասին, նա պարտաճանաչ է, գիտեմ, մնաց իննը րոպե, մա՛մ:

- Կզանգի՜, մի անհանգստացիր, տղամարդիկ արդեն երկու հազար տարի է չեն փոխվում, այդպիսին են նրանք, լավ, ես սուրճ պատրաստեմ, խմենք:

- Մա՞մ, չես հասկանո՞ւմ, մնացել է ութ րոպե ի՞սկ դու, սուրճ, ա՜յ քեզ բան:

Մայրը խոհանոցում էր, երբ լսեց կորցրած ձագին գրկին սեղմելու մի վայրի բղավոց:

- Մա՜մ…

Ձեռքի սրճեփը ընկավ սալահատակին:

Վազելով մտավ սենյակ ու վախեցած նայեց աղջկան:

- Մա՜մ, հեռախոսս չեմ գտնում, մնաց երեք րոպե:

- Դու իրո՞ք գժվել ես, հեռախոսդ պատշգամբում է, ես եմ դրել լիցքավորման, իսկ քո այդ Նա-ն անուն ունի՞ գոնե:

- Ունի՜, ունի, Արսե՛ն է անունը:

Բջջային հեռախոսը սեղմած կրծքին փլվեց բազկաթոռին:

Երկու զույգ կանացի հետաքրքրասեր ու անհամբեր աչքեր հետևում էին պատի ժամացույցի վայրկյանաչափին, որն անասելի դանդաղկոտությամբ մոտենում էր ցանկալի ժամանակին:

« Մնաց երկու րոպե…»

« Մնաց մեկ րոպե…»

Զա~նգ…

Երկու հայացք միանգամից ուղղվեցին այս դարի հրաշք ստեղծագործությանը՝ բջջային հեռախոսին:

- Հանգի’ստ, սպասի’ր, միանգամից չվերցնես, երրորդ զանգից հետո խոր շունչ քաշիր, կիսաքնատ ձայնով ցածր կասես ալլո~, թող չիմանա որ սպասում էիր, հասկացա՞ր, այ հիմա վերցրու:

Երախտագետ հայացքը մորից տեղափոխվեց հեռախոսին ու խորը շունչ քաշելով միացրեց կոճակը:

- Ալլո՜…

- Բարև Ձեզ, Մալաթիա-Սեբաստիա…փոքրիկը տառապում է լեյկոզով…Ձեր օգնությունը…ամսագիր ընդամենը 600 դրամով, կարող ենք հասցեն ասել..,

Հատակին ընկած ու կոտրված հեռախոսի միջից դուրս ընկավ Բի Լայնի սպիտակ հեռախոսաքարտը…

Ս.Ումառ

Բարդին ու տղան (բանաստեղծություն)

 Աշո՜ւն էր…

աշնան օր՝ տգե՞ղ, թե՞ գեղեցիկ,

փողոցում մի բարդի էր մերկացած՝

կարծես անպարկեշտ ու լկտի…

Գեղեցիկ էր բարդին իր

երկար ստվերով,

խրո՛խտ էր, հպա՛րտ, սլացի՛կ,

ո՞ւմ էր փորձ անում գրավել իր տեսքով,

կամ էլ ստվերով պոետիկ…

… Մի տղա մոտեցավ,

հանեց վերարկուն,

խնամքով ծածկեց բունը մերկացած,

ձեռքերով գրկեց միայնակ բարդուն՝

կարծես ամեն ինչ մոռացած:

Ո՞ւմ էր հիշեցնում ծերացած բարդին,

դեպի ամպերը ճյուղերը մեկնած,

եվ ինչե՞ր անցան մտքով տղայի…

… Բարդին հաճույքից դողդողաց:

- Նա ծեր է արդեն, ապրել է իրենը,-

Աշունն էր վայրի բղավում,

- Ո՞ւմ է հարկավոր նրա մերկ մարմինը…

թերևս միայն աշնան խենթ քամուն: 

Գնա քո ճամփով, տղա՛,

հեռացի՛ր, ,

մեռնելը հեշտ է աշխարհում, 

սիրելն անկասկած դժվար,

…Աստվա՜ծ իմ, ի՞նչ ծանր հնչեցին,

բառերն ու մտքերը աշնան:

Իսկ տղան երևի խուլ էր ու համր,

կամ գուցե չուներ խոսքեր ասելու,

ավելի ամուր գրկեց դողահար

գեղեցիկ իրանը բարդու:

…Կյանքի ու մահվան սահմանագծին,

որպես իդեալի սիրո գերեզման,

այդպես էլ իրար գրկած մնացին

մերկացած բարդին ու տղան…

Ս.Ումառ

Սիրո ուրվականը

Անխնա թափված տերևներ, իսկ ո՞վ պետք է խնամքով դասավորեր փողոցում տերևներին, չգիտե՜մ…

Աշո՞ւնը,

բայց աշունը դեռ մանուկ է, ընդամենը մի քանի օրական,

անաղա՜րտ, անփո՜րձ ու … չորացած տերևների հետ միասին փողոցում ընկած են նաև դեռ կենդանի շնչող տերևներ…

Մե՜ղք է տրորել տերևները ու փորձում ես քայլել այնպես, որ ցավ չպատճառես դեռ կենդանության նշաններ ցույց տվող տերևներին…

Լույսը նոր է բացվում ու այսքան ոտնահետքե՞ր, հետաքրքիր է որտեղի՞ց այս ժամին:

* * *

- Տղա ջան աչքեր չունես, հասկացա՛, բա խի՞ղճ էլ չունես, ամբողջ միջանցքը ցեխոտ ոտնահետքեր են, ո՞ւր եք շտապում չեմ հասկանում, հիվանդ են էլի՜, իրենց համար պառկած առողջանում են:

- Մայրիկ ջան, կներես, 428-ի հիվանդը…

- Ոտքերդ մաքրիր այս շորի վրա, աջից երրորդը:

- Գիտե՜մ:

Մայրական տագնապալից սպասող աչքերը միանգամից խաղաղվեցին, ասես մի վիճակից անցումը մեկ այլ վիճակի կատարվեց ոչ երկրային արագությամբ:

- Եկա՞ր, բա աշխատանքի չե՞ս, առանց այդ էլ մի կարգին բան չեն տալիս, արդեն մեկ ամիս է գնում գալիս ես, բա որ հանկարծ դո՞ւրս անեն:

- Չէ՜, մամ ջան, ամեն ինչ կարգին է, հասկանում են դրությունը, դու ինչպե՞ս ես, անցնո՞ւմ է, ես ճարել եմ պահանջվող գումարը, այսօր կխոսեմ բժշկի հետ, դու միայն մի անհանգստացիր, լա՞վ:

- Ախր ինչպե՞ս եղավ, չեմ կարողանում հասկանալ, դու որ այդքան զուսպ էիր ինչպե՞ս կարողացար ձեռք բարձրացնել, ի՞սկ քեզ, դե այդ քննիչը…

- Բաց թողեցին, մամ ջան, քաղաքից չբացակայելու ստորագրությամբ, մնում է, որ այսօր Լիանան գնա բողոքը ետ վերցնի:

- Ախր ինչպե՞ս եղավ, չեմ կարողանում հասկանալ…

* * *

Ամեն անգամ տուն բարձրանալիս հաշվում էր աստիճանների քանակը ու միշտ զարմանում, որ վերջնական թիվը կենտ էր լինում, կարծես թե պետք է փոխվեր թիվը:

Զանգի կոճակը սեղմելիս էլ անպայման ժպտում, քանի որ համոզված էր, որ Լիանան նորից անտրամադիր պետք է բացեր դուռը, սառը հայացքով բարևեր ու շրջվելով հեռանար:

Ամեն անգամ ժպիտը մնում էր միջանցքում, շատ կարճ ժամանակահատվածում մենակ մնալուց, ինչ որ օրենքով ցնդո՜ւմ, վերանո՜ւմ:

Այդ օրը չգիտես ինչո՞ւ, աստիճանների քանակը հաշվելիս կանգնեց զույգ թվի վրա:

Բա՞ց էր թողել թե՞ սխալվել, չհասկացա՜վ:

Դուռը սովորականի նման բացեց Լիանան, ժպտալով:

- Այսօր մեզ մոտ տո՛ն է:

- Ի՞նչ տոն, մաման տա՞նն է:

- Ես ասում եմ տոն է, իսկ դու մամայիդ ես հարցնում, ոչ տանը չէ, մի քիչ լավ չէր զգում, բայց շատ հանգիստ գնաց երկրորդ հարևանի տուն, դե ավելի լավ, կմնանք երկուսով, գինի էլ կա:

- Լիան ինչե՞ր ես խոսում, - սենյակի սեղանը սովորականի նման չէր, համեմատած մնացած օրերին կարելի է համարել ճոխ:

- Քանի՞ անգամ եմ ասել, ծնողներիցդ փող չուզես, քանի՞ անգամ եմ խնդրել:

- Մե՛րն է, ի՞նչ ծնող, համ էլ իմ ծնողները քո մորից ինչո՞վ են պակաս, քեզ ինձ նման աղջիկ են տվել:

-  Լա՜վ, մի՛ սկսիր, որտեղի՞ց փող:

-  Օպերայից մարդ էր եկել, պապայիդ ջութակն էին հարցնում…

-  Օպերա չէ, այլ ֆիլհարմոնիկ, ջութակ չէ այլ թավջութակ, դա ի՞նչ կապ ունի:

-  Դե մամադ մի քիչ դեմ էր, բայց ես վաճառեցի, ո՞ւմ էր հարկավոր, պատկերացնո՞ւմ ես երեսուն հազար տվեցին:

- Դու ի՞նչ է ցնդե՞լ ես, դա հայրիկիս միակ հիշատակն էր, ի՞սկ գիտես դրա գինը…

- Հայրիկդ չկա, դու էլ նվագել չգիտես, այդ խլամն էլ պահարանի մեջ…

Ապտակն ուժգին չէր, բայց Լիանան ընկավ հատակին:

Վազելով աստիճաններով ներքև մորը գտավ հարևաններով շրջապատված:

Հարևանի տանից էլ շտապօգնության մեքենայով տարան:

Երբ վերադարձավ տուն, տանը Լիանայի ծնողներն էին ու թաղային միլիցիոները:

* * *

- Ժամերը հաշված են, ես հասկանում եմ, բայց ցավո՜ք, ընդամենը կարող եմ հիսուն տոկոս կանխավճարով, իմանալով ձեր պատմությունը, ի դեպ վերջացրի՞ք, հաշտվեցի՞ք ձեր կնոջ հետ:

- Այո, ամեն ինչ վերջացավ կարծես, բժիշկ ջան, ես գումարը ճարել եմ, վարկով, օգնեցին ընկերներս, տանն է գումարը:

- Հարկավոր է այսօր փոխանցումն անել, ես կտամ հաշվեհամարը, ժամը 18-ից հետո կնստի մեր հաշվին, մի մտածեք, պետք է որ լավ լինի:

* * *

Աստիճանների քանակը այս անգամ էլ զույգ ստացվեց:

« Ցրված եմ, ինչպես երբեք, ե՞րբ պետք է վերջանա այս քաոսը»

Դուռը բացեց Լիանայի ժպիտը:

Անսպասելի ընդառաջ եկավ ու գրկեց ամուսնուն:

- Գիտես, որ սիրում եմ, գիտե՞ս չէ, ինչո՞ւ այդպես ստացվեց, լավ մոռանանք, մայրիկցդ չեմ հարցնում, գիտեմ, որ  լավանում է:

- Դու խիղճ ունե՞ս, ոչ մի անգամ չայցելեցիր նրան:

- Ինքդ ես ասել, որ ես շատ գեղեցիկ եմ խիղճ ունենալու համար, մոռացե՞լ ես:

Հայացքը զգույշ, վախենալով պտտվում էր սենյակում ու կարծես թե որոնում ժպտալու պատճառները:

Հայացքն անկարող էր ու ոչինչ չգտավ:

- Սո՛ւրճ պատրաստիր, ուտել չեմ ցանկանում: Արագ գնանք դիմումդ ետ վերցնենք, դեռ գործեր ունեմ:

Սենյակում ինչ որ բան էր փոխվել, չէր կարողանում հասկանալ ինչ, ինչ որ տեղափոխությո՞ւն, թե ինչ որ թարմացում:

Կարծես ամեն ինչ նորմալանում է:

Ծխախոտը վառելիս աչքին ընկավ ցածր պահարանի վրա դրված իր ծնողների լուսանկարը, որը չգիտես ինչու մոր սենյակից տեղափոխվել էր ընդհանուր սենյակ:

Մի պահ շուրջը կարծես ամեն ինչ կանգ առավ:

Ծխախոտը բերանից ընկավ գորգի վրա:

- Լիանա՜, - բղավոցը նման էր ձագը կորցրած մի վայրի էգի մռնչոցի ու այդ ձայնից էլ տեղից վեր կենալու փորձը ավարտվեց անհաջողությամբ:

Չհասկացավ ինչպես ձեռքում հայտնվեց հաստ շրջանակով, ապակեպատ շրջանակը:

Ներս վազեց Լիանան, վախեցած:

- Ի՞նչ եղավ, սիրելիս, վա՞տ ես:

- Սա՞…- չկարողացավ շարունակել:

- Պատկերացնում ես հայրդ երևի իր խնայած փողերը պահել էր նկարի ետևում, ես եմ գտել, նայի՜ր:

Դուրս վազեց սենյակից ու մի քանի րոպե անց սենյակ մտավ վագրե մորթիով սիրո ուրվականը:

Սկսեց պտտվել սենյակում, երգելով:

- Լա՞վն է չէ, մուշտակ գնեցի, մեր հաշտության կապակցության առթիվ, գիտե՞ս ինչքան եմ քեզ սիրում:

 Նկարը օդում պտտվելով դեռ չէր հասել սիրո ուրվականին, երբ ակամա բղավեց.

 - Մայրս…- ու ընկավ:

  

* * *

- Բժիշկ, 428-ի հիվանդը…

- Գիտե՜մ, պատրաստեք վիրահատման, տղան խո՛սք է տվել, գումարը կլինի:

- Նրա մոտ մի կին էր եկել, եթե չեմ սխալվում, նրա հարսի մայրը:

- Ե՞վ…

- Վիրահատման կարիք չկա, նա արդեն մահացել է:

* * *

… Ոտնահետքերի մեջ պարզ երևում է մի փոքրիկ ոտնահետք, որը կարծես քայլել է տերևները չտրորելով, երեխայի կամ կնոջ ոտնահետք է…

Բայց ինչո՞ւ է տարօրինակ կանոնավոր շրջանագծի նման, ո՜չ, սա այլ ոտնահետք է, որին նայելիս զգում ես մեկ այլ վիճակ, միաժամանակ հաճելի ու կոկորդդ սեղմող…

…Սիրտդ սկսում է ավելի արագ բաբախել, հայացքդ դառնում է հեռավոր-երազկոտ ու առանց պատճառի երջանիկ, քայլվածքդ փոխվում է դառնալով զգույշ ու մոտավոր նմանվում կիսաթռիչքով քայլելուն, ականջներդ այրվում են ավելին լսելու ցանկությունից, աչքերդ չեն բարձրանում ոտնաթաթերի վրայից…քանի որ պարզ հասկանում ես, որ քեզ հետ շատ շուտով՝ընդամենը մի քանի քայլից հետո կհանդիպի նա՝ Սիրո ուրվականը, որը ոչ բիոքիմիական ոչ էլ ֆիզիկական վիճակ է այլ քո կյանքի գոյության Նպատակը, որտեղ ոչ մի մանրուք չպետք է անտեսվի…

Վերջաբան

Ես մա՜րդ եմ, Մա՜րդ…

Մա՜րդ, որի հայացքը սեղմված է ճաղերին:

Կարող եմ նույն կետին նայել երկա՜ր, շա՜տ երկար:

Կարող եմ նայելով կորցնել ժամանակի զգացողությունը,

կարող եմ նայելով տեսնել սեփական մորս առանց որդու ներկայության հողին հանձնելու պահը…

Կարող եմ հայացքով վազել արագ, դանդաղ ինչպես կամենամ ու նայելով տեսնել շուրջն ամենուր պտտվող մանրուքները, մոտենալ նրանց, առավել ճանաչելու համար:

Ես սիրո՜ւմ էի, ես սիրո՜ւմ եմ:

Ո՞ւմ,

իմ սիրո ուրվականի՞ն, թե դա միայն իմ երևակայության արդյունքն է:

Ես չգիտեմ իմ հարցի պատասխանը, բայց հաստատ գիտեմ, որ ունեմ բազմաթիվ հղկված կողեր ու  դեմքեր և այդ բոլորը ես եմ՝ Մարդ, որը գիտի սիրել:

Ո՞ւմ, կարևոր չէ…

Ես եմ՝ տխուր և ուրախ, բարի և կոպիտ, սառը և կրքոտ, համեստ ու անկեղծ…բայց

Մարդ, որը կորցրել է «Ո՞վ եմ ես վերջապես»  հարցի պատասխանը…

Ս.Ումառ

Հոգո՜ցս… բանաստեղծություն

Քեզ հիշելիս խոր հոգոցս

մի տարերք է ինձ թվում,

ու ջրախեղդ պատրանքներս

ինձ լքո՜ւմ են, հեռանում…

Մնում է լոկ հույսի մի շող

անդունդի մութ երախում,

ու այդ շողի շուրջը կարծես

այդ հոգոցն է  թափառում:

Բողոքում եմ, ո՞ւմ և ինչո՞ւ,

ո՞վ է ձայնս լսելու,

ու սեղան եմ նստում տխուր

հոգոցիս հետ հարբելու:

Իմ սեղանին կարծես մահն է՝

մշտապատրաստ թամադան,

ու զարկվում են  բաժակները

իմ, հոգոցի և մահվան:

Բողոքում եմ կյանքից դառը,

հոգոցիս լուռ  խոսքերով,

քմծիծաղ է տալիս մահը

կիսահարբած աչքերով:

Դեղին, կարմիր բաժակների

մաղձն եմ ըմպում կում առ կում,

աչքս ուղղված հույսի շողին -               

կյանքը դժոխք է թվում:

…Քեզ հիշելը  խոր հոգոց է՝

միտքս լքող պատրանքներ,

ինքս ինձնից նեղանում եմ՝

համբուրվում եմ մահվան հետ…

Ս.Ումառ

Ինձ ոչինչ պետք չէ ապրելու համար...

* * *

Ինձ ոչինչ պետք չէ ապրելու համար,

Միայն թե կողքս լինի՜

Գոնե ստվե՛րդ…

Ու ես ձեռքերով աղոթքի պատրաստ -

Գրկեմ կոնքե՜րդ…

Ինձ ոչինչ պետք չէ ապրելու համար,

Միայն ծնկներդ լինեն գե՛թ մի պահ,

Հոգնած մարմնիս վրա տատանվող

Գլխիս հանգրվան,

ուրի՞շ,

Որիշ ո՛չ մի բան…

Ապրելու համար

ներկայությունդ լինի իմ սրտում՝

Թեկուզ նեղացա՜ծ,

քաշված մի անկյուն ,

քեզանից թեկուզ մի փոքրիկ հյուլե՜,

որին սրտումս թաքուն գուրգուրեմ…

որի հետ խոսե՜մ,  

որին համոզե՜մ, որ

սիրելու համար դեռ պետք է ապրե՛լ, իսկ

ապրել առանց քեզ - դա նույնն է  ինչ որ

ապրել անանո՜ւն,

անհացե՛, անտո՛ւն…

ապրել մոմի պես մարմրող սրտով,

ապրել սպասելով՝

ասես մի դատա՜րկ, խավար աշխարհում

դու լույս ես փնտրում սպասման հայացքում,

ասես սպասումը հոգնե՛լ է կյանքից…

ասես սպասումը կոպերն իջեցրե՜լ

ու ամաչում է իր ծերությունից

… ապրելու համար ուզածս շա՜տ է,

Սիրելու համար չնչին մի բա՛ն է…

Ս.Ումառ

Նորից չեն սիրո՞ւմ, սիրում են կրկի՞ն…

Նորից չեն սիրո՞ւմ, սիրում են կրկի՞ն…

Ո՜չ,

Ու միլիոն անգամ

Ես «ո՛չ» եմ ասում…

Սիրո՛ւմ են անվե՜րջ,

Հավե՜րժ են սիրում…

Եվ այգաբացին,

և մթնշաղին,

և նույնիսկ այն մութ ու սև պահերին երբ թվում է քեզ,

թե  տիեզերքը խաղեր է տալիս,

Մեկ շո՛ւռ է գալիս,

Հակառակ կողմով պտույտ է տալիս,

Իր ավանդական ձեռքերով վայրի

Ճզմո՜ւմ, քամո՛ւմ է քեզ -

լիմոնի պես,

Ու թվում է թե անհոգի դարձած

Կհրաժարվե՜ս…

Միջմոլորակային այն սուրբ զգացմունքից,

Որը ոչ միայն թևեր է տալիս,

Այլ նույնիսկ

Կամա,

Նույնիսկ ակամա,

Տանո՜ւմ է քեզ

իր իսկ սեփական թևերի վրա…

Ու տիեզերքում ագահ մոծակի կարգավիճակով,

Սիրո արյունը կոկորդում պահած ,

Արձագանքի պես դու դեգերում ես,

Մեկ աստղից - մեկ այլ,

Մի մոլորակից - մեկ այլ մոլորակ՝

Սերն ու կիրքը սեղմած գրկիդ,

Աչքդ ուղղված արեգակին

Բղավո՜ւմ ես.

- Նորից չեն սիրո՞ւմ, սիրում են կրկի՞ն…

Ինքդ կխեղդվում ես պատասխանիդ մեջ՝

Սիրում են հավե՜րժ,

Սիրում են անվե՜րջ…

… Սիրում են անվե՜րջ…

Ու բերանիցդ թափված արյունը

Լուծվում է հեռու անհունների մեջ…

Ու տարածումը կարմիր շղարշի

ձեռնոցի նման ձեռքիդ է հագնում…

Ու սիրտդ նորից իր տեղն է  ընկնում,

Այն խելապակաս բութ ճակատագրի

կամքին հակառակ,

որին վստահել, հավատացել ես…

Ու ընդունել ես որպես հրեշտակ…          

Նորից չեն սիրո՞ւմ, սիրում են կրկի՞ն…

…Նորից շոյում ես վարսերն այն սպիտակ,

որ մի ժամանակ

Ալեկոծել են հոգիդ ու ներկադ,

Նետել են սիրո ձեռքերի վրա ճոճվող նավակին,

Դե՛մքդ են ծածկել,

սարդոստայնի պես քեզ ե՛տ են պահել

փորձառու ու  նենգ քամուց ալեհեր…

Վարագուրել են բարիքից չարը՝

Լուսավորելով քո ճանապարհը…

Նորից չեն սիրո՞ւմ, կրկի՞ն են սիրում …

…նորից հպվում ես քեզ համար անվերջ աղոթք մրմնջող

շուրթերին այն նուրբ,

որնոց վրա միշտ անունդ է խաղում,

որոնք քո և փորձանքի միջև

եղե՜լ,

մնացել են մի՛շտ

ամուր մի  պատնեշ…

…Կրկին չե՛ն սիրում,

Սիրում են հավե՜րժ….

Ս.Ումառ

Կամուրջի վրա

* * *

Թվաց թե ինչ որ մեկը խաղում է իր աչքերի հետ:

Հաճելի էր, բայց ընդամենը մեկ պահ ու պահի վերջում հասկացավ, որ դա ընդամենը արևն է, որ իր ամենակարող մատներով արթնացնում է, կարծես ստիպելով անցնել սովորական կյանքի ռիթմին:

« Կյանքի սովորական ռիթմին, մի՞թե կարելի է սովորել ապրել առանց Նրա…»

Դեռ քառասուն օրը չի լրացել ու այսքան տանջանք, այսքան մտորումներ, որ համատեղ տասներկու տարվա ընթացքում երբեք չեն եղել:

Այս վերջին երեսուն օրվա ընթացքում կարողացավ միայն սովորել իր համար առավոտյան սուրճ պատրաստել և ընդամենը…

Իսկ պատրաստելու ընթացքում անընդհատ խոսում էր ինքն իր հետ…

«… Երբ սկսում ես խոսել ու ես չեմ հասկանում քեզ, լացս գալիս է:

Գիտեմ, որ քեզ համար կարևոր է խոսելը, բայց ես վախենում եմ, վախենում այն պահերից, երբ սկսում ես խոսել երկնքի ու այնտեղ գտնվող ինչ որ ոսկու մասին…

Դու խոսում ես թիթեռնիկների մասին, հեռավոր աստղերից քեզ վրա ընկած լույսի շողերի մասին, սկսում ես երգել ինչ որ երգ անհասկանալի ու հուզիչ մեղեդիով…

Հաճախ ընդհատում ես երգն ու դիմում ինձ.

- Եթե ցանկանո՞ւմ ես, կարող ես ծխել:

Երբ սկսում եմ ծխել դու անցնում ես մի պատմության՝ մի ինչ որ բարձր կամրջի գոյության մասին… »

Այդպես էլ երեխա չունեցան, իսկ ինչքա՜ն էին ցանկանում:

Որոշեց վերցնել երեխա այն մանկատնից, որտեղ ամեն առավոտ հաց էր առաքում, բայց չգիտես ինչու Աստղիկը չէր համաձայնվում:

- Ի՞նչպես կարելի է վերցնել երեխա մի մանկատնից որտեղ, անմեղ այդ բոլոր արարածներին ոչ թե անունով այլ թվերով են դիմում, դու հասկանո՞ւմ ես ինչ ես խոսում…

- Աստղի՛կ, այնտեղ ինը Արման կա, տասնմե՛կ Կարեն, ո՛ւթ Անահիտ, վե՛ց Տաթևիկ և…

- Ո՛չ, չեմ կարող, խնդրո՜ւմ եմ, փակի՛ր այդ թեման:

«…Դու ասում ես, որ այդ կամուրջը ոչ թե ճանապարհներ կամ մարդկանց է կապում, ոչ թե քաղաքներ կամ գյուղեր, ոչ թե երկու ափ է իրար կապում այլ  կապում է տարբեր աշխարհներ…

Այդ կամուրջով են անցնում բոլոր մարդիկ, ժամանակի՜ն, անժամանա՜կ, պատահմա՜մբ կամ…

Կամրջի վերջին ծայրը հենվում է մահվան վրա:

Կան նաև այլ կամուրջներ, բայց մարդիկ նրանց տեղը չգիտեն ու անպայման պայքարում են անցնել այդ կամրջով…

Իսկ դու՞:

Իսկ դու երազում ես գտնել մեկ այլ կամուրջ, որը տանում է մեկ այլ աշխարհ այլ ոչ թե մահվան աշխարհ…»

* * *

Երբ մտավ մանկատան տարածք, այնտեղ արդեն եռուզեռ էր:

Խոհանոցին չհասած լսեց հաստամարմին Մելանիայի անվերջ բողոքող ձայնը:

- Թաղեմ գլուխդ, նորից կոտլետ է թռցրել, վերջը ես դրա գլուխը շերեփով կոտրելու եմ, մի ձեռքս ընկնես:

- Մելա՛ն, էլի բողոքում ես, հիմա ի՞նչ է եղել:

- Ի՞նչ պետք է լինի, էլի կոտլետ է պակասում, այդ Կարեն չեղածի կործերն են, գիտեմ:

- Ո՞ր մեկի:

- Ութերորդի, էլ ո՞ր, թռցնում, տանում է շան համար, հազար անգամ Ավետիսին ասացի վերջացրու այդ շանը, համ պառավ է, համ հիվանդ, ես ասո՜ւմ եմ, ես էլ լսո՜ւմ:

Հիշեց, որ դեռ Աստղիկի կենդանության օրոք տասամյա Կարենի խնդրանքով մանկատան բակում ապրող շանը տարան անասնաբուժի մոտ:

Հիշեց և Կարենի և Աստղիկի աչքերից գլորվող արցունքները, երբ անասբուժն ասաց, որ քաղցկեղ է:

- Կարող եմ սրսկել, որ չտանջվի, համաձա՞յն եք:

Կարենը շանը գրկեց ու լաց լինելով դուրս փախավ:

Աստղիկն արցունքների միջից մի կերպ հարց տվեց.

- Ի՞սկ քաղցկեղով տառապող մարդկանց համար, որևե բան…

- Չկա նման բան, մարդկանց չի կարելի, - անասնաբուժի հայացքը տխուր էր:

«… Դու չգիտես, որ սխալվում ես, դու չես եղել ոչ մի այլ աշխարհում ու բացարձակապես անտեղյակ ես, որ իրոք գոյություն ունեն տարբեր կամուրջներ՝ ատելությամբ լցված կամուրջ, մարդկային վախի կամուրջ, սիրո կամուրջ, բարության կամուրջ, նախանձի կամուրջ, հիվանդության կամուրջ և այլն, բայց այդ բոլորը վերջնամասում միանում են իրար ու դառնում մեկ՝ մահվան աշխարհ տանող կամուրջ….

Ճանապարհը մեկն է և դա անառարկելի է, ուղղակի կա տարբերություն թե ինչպես ես անցնում այդ կամուրջով…»

* * *

Դուրս եկավ խոհանոցից ու ուղղվեց դեպի շենքի ետևում գտնվող շան բունը:

Կարենը կերակրում էր արդեն համարյա չքայլող շանը:

- Բարի լույս, դե ի՞նչ, առողջանո՞ւմ է:

Կարենը ուժով էր կոտլետի կտորները մտցնում շան բերանը:

Գլուխը բարձրացրեց, նայեց մի այնպիսի հայացքով, կարծես հվանդը ինքը լիներ:

- Կարե՛ն, երբ, դե ասենք վերջը գա, քեզ շատ դժվար կլինի, հասկանո՞ւմ ես, հիշո՞ւմ ես Աստղիկին, ինձ համար հիմա շատ դժվար է, միգուցե լսես ինձ, տանենք, թո՛ղ սրսկեն, չտանջվի, մե՜ղք է: Հավատա ինձ, այդպես ճի՛շտ է:

Ծխախոտ կպցրեց, սպասում էր:

«…- Կարող ես ծխել, ինձ չես հավատում, գիտեմ, որ չես հավատում, բայց հասկացիր կա այդ կամուրջը, ես տեսել եմ, ճիշտ է երազում, բայց տեսել եմ…

Այդ կամուրջով անցնում էին մարդիկ, որոնց համարում են խելակորույսներ, նրանք քայլում էին երգելով ու պարելով, գիտակցում էին որ իրենք են տերը Ժամանակի, այլ ոչ թե հակառակը, նրանք վստահ էին, որ մարդը ինքը Ժամանակն է, մարդը ինքը Դարն է և տիրակալի քայլերով է անցնում դեպի այլ անհասկանալի աշխարհ, որին դու անվանում ես մահվան աշխարհ…»

* * *

Անասնաբուժն ընդունեց հին ծանոթի նման, լուռ, առանց խոսքի շոյեց Կարենի գլուխը, հետո կռացավ համբուրեց այդ փոքրիկի գլուխն ու շանը գրկած անցավ կողքի սենյակը:

- Ցավ չի զգա, չէ՞, միայն չխաբես:

- Ո՛չ, չի զգա, բժիշկը լավ մարդ է: Դու մի՛ տխրիր, վաղ թե ուշ դա բոլորիս ճանապարհն է:

- Ի՞սկ Աստղիկը, ինչո՞ւ նրան էլ չտարար սրսկվելու, դու չա՛ր ես, դու չես սիրել նրան:

- Սիրե՜լ եմ, հիմա էլ եմ սիրում, բայց…մարդկանց չի կարելի, հասկանո՞ւմ ես, մարդը և շունը…

- Ես չե՛մ հավատում քեզ, ես ոչ մեկին չեմ հավատում, մայրս էլ ասաց ես կգամ, բայց արդեն քանի՜ տարի է չի գալիս, մի՞գուցե նրան էլ են սրսկել կամ…

«…Մենք ապրում ենք հավերժ, այլ ոչ թե այս խղճուկ ժամանակի հատվածում, ինչպես որ սովորեցրել են մեզ մեր բոլոր Աստվածները…

Եթե դու բարի չես ապա  քո ոտքերի տակ կայրվի այդ կամուրջը, կկոտրվեն կամուրջը պահող հենասյուներն ու կընկնես կամրջի տակով անցնող երազանքների գետն ու կխեղդվես…»

* * *

Կողքի սենյակից մատները ռետինե ձեռնոցներից ազատելով դուրս եկավ բժիշկը:

- Չտխրես, Կարեն, հիգ րոպեից ամեն ինչ կվերջանա: Դու քանի՞ տարեկան ես:

- Տա՜սը, ինչպես նա՝ իմ Դրուժոկը:

- Ուրեմն անունը Դրուժո՞կ էր:

- Ե՞ս էլ պետք է մեռնեմ բժիշկ, տաս տարեկան եմ:

- Ո՛չ, մարդիկ երկար են ապրում:

- Ինչո՞ւ:

- Չգիտե՜մ:

- Իսկ ես գիտեմ, ինձ Աստղիկն է ասել:Մարդիկ ծնվում են ու ամբողջ կյանքում սովորում սիրել, իսկ շները ծնվում են արդեն սիրել իմանալով, նրանց երկար ժամանակ հարկավոր չէ: Ես գիտեմ սիրել, ուրեմն…

«…Դու հիմա նայում ես ինձ՝ քո արտացոլանքին ու մտքումդ ծիծաղում ես ինձ վրա, դու հիմա այդ կամուրջի վրա ես ու հաստատ չգիտես այն անցնելու ձևը, իսկ ձևը շատ պարզ է, ուղղակի եղիր բարի ու համբերատար, ուրիշի ցավը ընդունիր ինչպես սեփական ցավդ, հասկացիր ուրիշի աչքերի խորությունը, փորձիր դառնալ այդ կամուրջի հենասյուներից մեկը, փորձիր մատներով օդը բռնող ձեռը վերցնել մատներիդ մեջ, տաքացնել քո շնչով…»

Սերն ապրում է այնտեղ, որտեղ ապրում ես դու, իսկ դու ապրում ես այնտեղ, որտեղ շատ մոտ է սերը, բավական է ձեռքերդ պարզես ու…

Ս.Ումառ

Հոկտեմբեր 2014

Ք.Երևան