Մի´ վախեցիր, համբուրի´ր

Գիշերն Արարչի կողմից ստեղծած այն երևույթն է, որ հնարավորություն է տալիս մեր գիտակցությանը հրաշագործ երազներում հանգստանալու:

Գիշերն է ընդունակ հանգստացնելու մարմինն ու գիտակցությունը, պատրաստելով հաջորդ օրվան:

Գիշերն է, որ կարող է շուռ տալ ամեն ինչ, ստիպել գիտակցությանը դառնալու անկարող:

Գիշերն է, որ կարող է լուսավորել մեր հոգին մթան մեջ:

Գիշերը…

* * *

Մթան մեջ կարծես բացի նրա դեմքից ոչինչ չէր երևում:

Լուսավոր, ժպիտը դեմքին, արևահամ մազերով ու կանչող աչքերով:

Աչքերի  առաջ ձայնի արագությամբ անցավ երեկվա պատկերը, երբ նվագելուց հետո բեմից իջավ ցած ու մոտենալով լրագրողուհիների համար առանձնացված առաջին շարքում նստած աղջկան` անխոս համբուրեց շուրթերը:

Ամբողջ նվագի ընթացքում նա նայում էր իրեն: Արտասվում, հետո կարծես ժպտում…

Դալիճում կարծես միայն նա էր, որ հասկանում էր նվագող տղային:

Համերգը կազմակերպված էր գիշերօթիկ երաժշտական դպրոցի շրջանավարտների համար:

Բեմից իջնելու պահին ամբողջ դահլիճը ցնծում էր մինչև այն պահը, երբ տղան մոտեցավ աղջկան:

Համբուրելուց հետո դահլիճում տիրեց մեռելային լռություն:

Աղջկա կողքը նստած կինը վեր թռավ տեղից ու ապտակեց տղային:

- Անտեր սրիկա, քո համար եմ մեծացրե՞լ…

Դեղձի կորիզի նման դեմք ունեցող երաժշտական գիշերօթիկի տնօրենի  կատաղությանը չափ  չկար:

- Դու ի՞նչ է, քեզ Պագանինի՞ զգացիր, դո´ւ հասկանո՞ւմ ես թե ի՞նչ արեցիր: Վե´րջ, դո´ւ վաղվանից հեռացված ես, կորի´ր գրողի ծոցը:

Քանի անգամ եմ աչք փակել քո արածների վրա: Եթե դու մեր ամենալավ ջութակահարն ես, դա դեռ քեզ իրավունք չի տալիս խայտառակելու դպրոցն ու դնելու մեզ այս վիճակում:

- Բայց ես ոչ ոք չունեմ, ես  ո՞ւր պետք է գնամ…

- Կգնաս հորեղբորդ տո´ւն, ինչպես որ քեզ բերել է այստեղ տաս տարի առաջ, այնպես էլ թող…

- Հորեղբայրս արդեն երկու տարի է մահացել է:

- Կգնաս հորեղբորդ կնոջ մոտ, ուրիշ քեզ ասելու բա´ն չունեմ, հեռացի´ր, այսօր այստեղ քո վերջին գիշերն է:

- Դա պատահական չէր, մենք սիրում ենք իրար: Հանդիպում ենք արդեն ութ ամիս:

- Հիմար-հիմար մի´ խոսիր, դու գիշերօթիկի սան, նա `Կրթության փոխնախարարի աղջիկ, ի՞նչ սիրո մասին ես խոսում:

- Բայց տիկին Սանթրոսյան, դուք մեզ գրականություն եք դասավանդել, սովորեցրել ապրել հերոսների կյանքով:

- Գրականությունը գիտություն չէ, որ քեզ սովորեցնի, թե ինչպես ապրել, այլ տեղեկատվություն է, թե ինչպես պետք էր անել կամ չանել անցյալում:

Գիշեր…

Միթե պետք էր, որ հիմա զրուցակիցս լիներ մութը:

Աստվա´ծ իմ, պահպանի´ր նրան: Ես ուրիշ ոչինչ քեզնից չեմ ուզում:

Դու գիտես, որ ես հաճախ չեմ քեզնից որևէ բան խնդրում:

Թող նրա մոտ ամեն ինչ լավ լինի:

Գիշեր…

Ինչ լավ է մութը, որ չեն երևում արցունքներս:

Ոչինչ չի երևում, բայց կա ձայն` գիշերվա ձայնը:

Ու ձայնը փաթաթվում է ականջներիդ, իջնում ամբողջ ամբողջ մարմնով, լցվում ներս ու ուտում է քեզ ներսից...

<< Եթե ցանկություն կա համբուրելու մարդուն, համբուրիր շուրթերը:

Կարևոր չէ դա հրաժեշտի համբույր է, թե՞ ուղղակի հենց այնպես:

Կարևորը, որ հետո կարող է էլ չլինել նման առիթ:

Այնժամ դու կափսոսաս, որ չես համբուրել, երբ Նա կողքիդ էր ու չէր պատրաստվում հեռանալ:

Կարևոր չէ նա տղամարդ է, թե՞ կին, կարևորը, որ Թանկագին  մարդ է քո համար, մնացածը մանրուքներ են::

Բաց մի թող ոչ մի վայրկյան նրան ցույց տալու թե ինչքան կարևոր է նա քեզ համար:

Հիմարություն է վախենալ թանկագին մարդուն հաճելին պարգևելուց:

Համբուրիր, մի´ վախեցիր, նա նույն կերպ կպատասխանի քեզ, եթե ոչ միանգամից, ապա ինչ որ մի ժամանակ, բայց անպայման կպատասխանի…>>

Գիշեր…

* * *

- Հեռախոսդ դիր սեղանին ու անցիր քո սենյակ:

Մոր ձայնը տիրական էր: Անառարկելի կատարման:

- Մա´մ, հեռախոսն ի՞նչ կապ ունի…

- Չլսեմ ձայնդ, հորդ ի՞նչ պատասխան ենք տալու, խայտառակվեցինք…

- Ի՞նչ պարտադիր է իմանա, չէ՞ որ մենք կանայք…

- Ինչպես թե՞ կանայք, այդ ինչե՞ր ես խոսում, դո՞ւ ինչ է նրա հետ…

- Այո, արդեն մեկ ամիս կլինի:

Ապտակը շառաչեց:

Մայրն երկու ափերով բռնած դեմքն արտասվում էր:

- Աստված իմ, միթե այդքան զբաղված էիր այլ գործերով, որ չկարողացար հետևել նրան, չկարողացար պահպանել: Ի՞նչ պետք է անեմ ես հիմա, ի՞նչ եմ պատասխանելու ինքս ինձ:

… Վերմակը քաշած գլխին արտասվում էր:

Վերմակի տաք մութ է, ոչինչ չի երևում, թերևս միայն նրա դեմքն ու ձեռքին բռնած ջութակը:

Իսկ աչքերը.. տաք կաթիլների պես շոյանք արտահայտող ու միանգամից փոխվելով մի սուր հարվածի կրծքավանդակիդ, հետո նորից հանգիստ ու լուռ ինչպես մայիսյան մի երեկո:

Միշտ ցանկալի ձեռքերը` օդի նման անհրաժեշտ, որ կարծես ճակատագրի մեծագույն պարգևներ լինեն:

Տաք այդ ափերը կրծքերիս վրա ավելի լավ են քան սառը ծակոցները հատկապես կրծքիս ձախ մասում:

Սեղմիր ափերիդ մեջ  քո առաջին “մեղքը” կյանքում ` կրծքերս:

Մութը…

- …, դու ի՞նչ է նրա հետ…

- Այո, արդեն մեկ ամիս կլինի:

Սուտն արցունքի կաթիլների տեսքով դուրս փախավ աչքերից ու թրջեց բարձը:

Ինչո՞ւ խաբեցի, ինչո՞ւ:

Ի՞նչ եմ արել…

Հիմա ի՞նչ է լինելու նրա հետ, ինձ հետ:

Հայրս կոչնչացնի նրան:

Մութը ծղրտաց վերմակի տակ:

- Քե´զ են կանչում, չե՞ս լսում:

Սենյակից լսվեց հոր ձայնը:

- Մինչև հիմա որտե՞ղ էին քո աչքերը, ինչո՞վ էիր զբաղված,  ինչո՞ւ չկարողացար…

- Գուրգեն իմ մտքով երբեք չի անցել…

- Երբ տասնվեց տարի առաջ մանկատնից վերցրեցինք նրան  ես քեզ դեռ այն ժամանակ զգուշացրեցի, որ չգիտենք ինչ գեներ ունի, ո՞վ է մայրը, հայրը, իսկ դո՞ւ… կսպանեմ քեզ էլ նրան էլ, կանչի´ր այստեղ:

- Խնդրում եմ, կամաց, կլսի, այսքան տարի նման խոսակցություն չի եղել:

- Կանչիր, թե չէ…

Սենյակ մտավ ճմրթած շորերով, քանի որ առանց հանվելու էր պառկել:

Ուղիղ նայեց հոր աչքերին:

- Ինչ որ մայրդ պատմեց ճի՞շտ է:

- Ճիշտ է, - ստեց ու հպարտ էր իր ստով:

- Անառա´կ, դու աղտոտում ես իմ անունը, իմ այսքան տարվա տանջանքը…

- Միգուցե դու ի՞նքդ ես աղտոտում քո Նունե քարտուղարուհիով, որ համարյա իմ հասակակիցն է:

Չհասցրեց ավարտել, երբ հոր բռուցքը դիպավ բերանին:

Մայրն անգիտակից ընկավ հատակին:

Բերանից արյունը սկսեց կաթալ հատակին ընկած մոր շորի վրա:

Կռացավ, արյունոտ բերանով համբուրեց մորը:

- Դո´ւրս իմ տանից, դո´ւրս…

- Կգնամ, միայն շորերս հավաքեմ:

- Դո´ւ ոչինչ չունես, ի՞նչ շորեր, անզգա´մ, դո´ւրս…

* * *

Հնարավո՞ր է սիրել դժբախտ մարդկանց… նրանց հետ հեշտ է:

Օգնեցիր և վերջ: Դե ասենք տվեցիր ողորմություն, կամ կերակրեցիր: Կամ տվեցիր արդեն քեզ անպետք մի շոր:

Դժբախտին կերջանկացնես մի քիչ և վերջ:

Դժբախտներին սիրում են հանուն իրենց, կամ ավելի ճիշտ Աստծո մոտ գթառատ երևալու համար:

Այդպես հաճախ է պատահում:

Դա սեր չէ, դա գթասրտություն է, բայց դա էլ է անհրաժեշտ մարդուն:

Աշխարհում շատ է դաժանությունը, իսկ գթությունը քիչ:

Հակառակն անելու համար մարդն անզոր է:

* * *

Բարձրացավ տեղից:

Թևքով մաքրեց բերանն ու ուղղվեց դեպի դուռը:

Հայրը մեջքով շրջված դեպի սենյակը, դեմքով դեպի պատուհանը` ծխում էր:

Միգուցե չէ՞ր ցանկանում ցույց տալ արցունքները, ով գիտե…

* * *

Կան մարդիկ սառն անձրևի հոգով, որոնց հետ շոգ եղանակին հաճելի է:

Ուզում ես վայելել անվերջ:

Կան մարդիկ փոթորկի հոգով – խցկվում են քո կյանք, շրջում են քեզ ոտքից գլուխ:

Ինչպես անսպասելի հայտնվում, այնպես էլ անսպասելի անհետանում են քո կյանքից:
Կան մարդիկ արևի հոգով: Նրանց հետ լավ է միշտ և ամեն տեղ…

Կան մարդիկ ցավի հոգով: Նրանց պոկել քեզնից ցավոտ է, բայց դե ներկայությունն էլ ցավալի ծանր:

* * *

Կյանքը խաղատուն է:

Ամենահուզիչ ու հետաքրքիր խաղը – դա սերն է:

Քիչ հավանական է այդ խաղում հաղթելը:

Կարմիր, սև, զրո…

Բայց եթե հաղթես, ամբողջ կյանքում կլինես երջանիկ:
Սերը դա կյանքում առաջին ու միակ փորձն է, բայց կյանքում վերջին փորձեր չեն լինում:

* * *

Մոտեցավ հորը, իր նուրբ ձեռքերով շրջեց դեպի իրեն, ոտքերի թաթերի վրա բարձրանալով համբուրեց հորը, ձեռքի մատներով մաքրեց հոր արցունքներըն ու շրջվելով հեռացավ:

* * *

Մետրոպոլիտեն:

Սա մի ուրիշ աշխարհ է, իր չգրված օրենքներով, յուրահատուկ դեպքերով, ավանդույթներով…

Այստեղի լռությունն էլ այլ է, մի տեսակ պարտավորեցնող, խորհրդավոր:

Բոլորի դեմքերը մի տեսակ տխուր են, մտածկոտ:

Երևի ամաչում են, որ Նոր տարվա առաջին օրը ստիպված մետրոյով են գնում:

Ուզում եմ բղավել, որ մի վհատվեք, սա հրաշք է, այսքան մարդ մի տեղ ու միասին…

Աջ կողքս տեղավորվել է մի մարդ, որը տարբերվում է իր չափերով, հագուստով ու հայացքով:

Տիրական իր հայացքով նայում է հերթով բոլորին, քմծիծաղում:

Փողկապի վրա բազմագույներով փայլում է ամրակը:

Ինքն իր հետ խոսում է ցածրաձայն:

- Սրանց հետ, մի վագոնում, այս ո՞ւր հասա…

Նայում եմ կողքից դեմքին, ուզում եմ  մի երկու բառ ասել:

- Մեքենաս փողոցում փչացավ, ոչ մի տաքսու մեջ չեմ տեղավորվում, - ցույց է տալիս փորը:

Աչքերի տակ բաց կապույտ  է, հոգնած տեսքով:

Մետրոյի վագոնի առջևի դռնից մտավ մի զույգ` տղա և աղջիկ, երևի փող են հավաքելու:

Միաժամանակ ետևի դռնից մտավ մի մարդ ու միանգամից ամբողջ վագոնը լցրեց իր ձայնով.

- Գնդիկավոր գրիչներ, երեք հատը հարյուր դրամ, ստուգում, նոր տալիս ենք, տարբեր գույների: Գնդիկավոր գրիչներ:

Վագոնում գտնվողների դեմքերը միանգամից կախվեցին հատակին:

Վագոն մտած տղայի հետ աղջկա ձեռքին հայտնեց կապրոնե մի բաժակ:

Դե պարզ է փող են հավաքելու, մյուսը գոնե գրիչներ է վաճառում, իսկ սրա՞նք…

Տղան, որ շատ նիհար էր, բաճկոնի տակից հանեց մի փոքրիկ ջութակ:

- Գնդիկավոր գրիչներ, երեք հատը հարյուր դրամ, ստուգում, նոր տալիս ենք, տարբեր գույների: Գնդիկավոր գրիչներ:

Վագոնը լցվեց ջութակի ձայներով:

Տղան նվագում էր հիասքանչ, տաղանդավոր, վագոնի անիվների ձայնը չէր կարողանում խանգարել նրա ջութակից ելնող երաժշտությանը:

Երաժշտություն, որ կարծես սրտից կաթիլ առ կաթիլ դուրս եկող արցունքներ էին:

Այո, արցունքներ սրտից, ոչ թե աչքերից:

Վագոնում մի այնպիսի դրություն տիրեց, որ կարծես բոլորը շունչները պահած սպասում էին ինչ որ բանի…ինչի՞, չգիտեին:

Նույնիսկ, մի կնոջ գրկում երեխան, որ մինչ այդ անհանգիստ լաց էր լինում, սսկվել էր ու աչքերը չռած նայում էր դանդաղ մոտեցող տղային:

 - Գնդիկավոր գրիչներ, երեք հատը հարյուր դրամ, ստուգում, նոր տալիս ենք, տարբեր գույների: Գնդիկավոր գրիչներ:

Կողքիս հաստափոր տղամարդը լուռ վեր կացավ տեղից, մի կերպ պահելով հավասարակշռությունը իր ծանր մարմնով մոտեցավ, ձեռքը դրեց գրիչներ վաճառող մարդու ուսին ու փորձեց հրել դեպի նստարաններից մեկի վրա ազատ տեղը:

Գրիչներ վաճառողը բռնեց տղամարդու բաճկոնից, փորձեց դիմադրել, բայց չստացվեց:

Ընկավ նստարանի վրա,ձեռքից բաց չթողնելով վաճառվող գրիչների տրցակը:

Իսկ տղան նվագում էր: Ավելի ճիշտ տղայի ձեռքերում լաց էր լինում ջութակը:

Երևի լաց էր լինում նվագողի դժբախտ ճակատագրից, որ ստիպված հաց է վաստակում վագոններում կամ փողոցում նվագելով:

Միգուցե դժբախտ սիրո մասին, որ խոր, շատ խոր հետք էր թողել նրա սրտում:

Իսկ միգուցե դա ծանր ու անբուժելի հիվանդությունից մահացած մոր մասին էր:

Ով գիտե:

Ջութակը լաց չէր լինում, արտասվում էր:

Թվում էր, թե նրա լարերի տակից դուրս էին գալիս այնպիսի կախարդական ձայներ, որ արտացոլում էր ողջ մարդկության ամբողջ ցավը:

Երաժշտական գործիքը վերածվել էր մի կենդանի էակի, որը պատմում էր մի տխուր պատմություն, իսկ նվագողը ձուլվեր էր նրան ու աչքերը կիսափակ դանդաղ շարժվում էր մարդկանց մոտով:

Թվում էր, թե ժամանակը կանգ էր առել:

Վագոնում գտնվող մարդկանց դեմքերը միանգամից փոխվեցին, կարծես հագած դիմակները ընկան հատակին, տղայի ոտքերի մոտ:

Ջութակի լացը մերկացրեց մարդկանց հոգիները:

Տարեց մի կին, գլուխը թեքել էր ուսի վրա ու կարծես ժպտում էր, ի՞նչ է անցնում մտքով…

Կողքիս նստած մարդը գլուխը կախել էր ու ինչ որ բան էր մրմնջում, ի՞նչ…

Փոքրիկ երեխան ամուր փաթաթվել էր մորը, չհասկանալով թե ինչ կատարվեց:

Միգուցե դա իր կյանքում առաջին հանդիպումն էր արվեստի հետ:

Հետաքրքիր է ի՞նչ է դառնալու այս փոքրիկը:

Հայացքս ընկավ մի ուրիշ կնոջ, որը մեղավոր ժպտալով թաշկինակի ծայրով մաքրում էր արցունքի մի աներես կաթիլ:

Տղայի ընկերուհին բաժակը ձեռքին անցնում էր մարդկանց մոտով ու ջութակի ձայների տակ չէին լսվում բաժակի մեջ ընկնող մետաղադրամների ձայները:

Թվում էր,  թե դրա մեջ մի ամոթալի բան կար:

Ամոթ, որ լացը վեր էր ածվում մետաղադրամների:

Միթե հնարավոր էր փողով գնահատել կամ չափել այն զգացմունքները, որ կարողացավ այդ տղան տալ մարդկանց:

Ով է մեղավոր այս պահին կատարվածի համար:

Ջութակը լռեց:

- “Գործարանային”, հաջորդ կանգառը “Շենգավիթ”,- բարձրախոսից լսվող ձայնն անտարբեր էր:

- Գնդիկավոր գրիչներ, երեք հատը հարյուր դրամ, ստուգում նոր տալիս ենք, տարբեր գույների: Գնդիկավոր գրիչներ, - գրիչներ վաճառողը մի վերջին անգամ նայեց վագոնում նստածներին ու դուրս եկավ վագոնից:

Կանգնած վագոնից դուրս եկան նաև տղան ու փող հավաքող աղջիկը, վերջնականապես հեռանալով վագոնում նստած մարդկանցից, որոնց նվիրեցին իսկական հրաշք` ջութակի ձայնը:

Ս.Ումառ