Տարօրինակ մոլորակը կամ Վեցերորդ զգայարան

1955 թվականի հունիսի քսանութին ես եկա ծանոթանալու քեզ հետ:

Առավոտյան ժամը վեցն էր:

Թե ինչո՞ւ հենց հատկապես քեզ հետ, ես չգիտեմ:

Ծանր շնչով ու հոգսերի բեռան տակ հազիվ շարժվելով մի սովորական մոլորակ ես:

Ընդունեցիր քեզ հատուկ դառը հյուրասիրությամբ:

Մեկը պորտս կտրեց, մեկն ապտակեց՝ լաց եղա:

Մի ձայն լսեցի.

- Տղա՛ է:

Քիչ հեռվից էլի լացի ձայն եկավ:

Ինչ որ մեկին էլ ապտակեցին:

Հետո էլի մի ձայն լսեցի.

- Աղջի՛կ է:

Այստեղ ծանոթանալու օրենքներն են այդպիսին՝ գալիս ես, նայում են ոտքերիդ արանքը ասում են Տղա կամ աղջիկ ու…վե՛րջ:

Տարօրինա՛կ, շա՛տ տարօրինակ մոլորակ է:

Ոչ ոք չի ասում

<Բարի եկար>,

<Աչքներիս վրա>,

<Գալդ բարի>,

<Աչքներս լույս>,

<Ո՞նց ես>,

<Ի՞նչ կա>:

Դե եկա՞ր, հասկացա՛նք, հետո ի՞նչ, գնա քո համար ապրիր:

Գնացի ինձ համար ապրելու:

Մի քիչ ապրեցի ու հասկացա, որ ծանոթանում են համաձայն իրենց մասնագիտությունների:

Կոշկակարը ծանոթանալիս նայում է դիմացինի կոշիկներին:

Վարսահարդարը՝ մազերի սանրվածքին:

Դերձակը՝ հագուստին:

Ռադիոմոնտաժնիկն էլ նայում է դիմացինի գլխին՝ ալեհավաք կա՞ թե ոչ:

Մի քիչ էլ ապրեցի, բայց մինչև հիմա չեմ հասկանում թե սանտեխնիկը ծանոթանալիս ո՞ւր և ինչպե՞ս է նայում:

Բանից պարզվում է, որ մանկաբարձուհին ու սանտեխնիկը նո՞ւյն մարդիկ են:

Տարօրինա՛կ, շա՛տ տարօրինակ մոլորակ է:

Մի քիչ էլ ապրեցի ու էլի չհասկացա.

Գյուղացին ցանում է, մտավորականը ՓՈՐՁՈՒՄ է հավաքել՝ չի ստացվում:

Վերջում էլի գյուղացին է հավաքում ու…բոլորը գոհ, երջանիկ:

Մի քիչ էլ ապրեցի…

Խումբ-խումբ գնում են ընտրելու մեկին, որին չեն ցանկանում:

Հետո հավաքվում բղավում են.

- Չե՛նք ուզում, գո՛ղ է:

Հետո այդ գողն է բղավում:

- Գողերին պետք է բռնենք, անպայմա՛ն…

Հետո նորից նույն մարդուն են ընտրում:

Մեկը հո՛ղ է ուզում:

Մեկը փո՛ղ է ուզում:

Մեկը գո՛ղ է ուզում:

Տարօրինա՛կ, շա՛տ տարօրինակ մոլորակ է:

Երկու քիչ էլ ապրեցի, ձանձրացա:

Ասացի ես էլ բղավեմ, գուցե օգնի:

Բղավեցի:

- Եկե՛լ եմ, թքած ամեն ինչի վրա, եկել եմ ապրելու, ինձ ասել են գնա ապրի՛ր, ես էլ փորձում եմ…

Մանկաբարձուհի՛ չեմ:

Սանտեխնի՛կ չեմ:

Ռադիոտեխնի՛կ չեմ:

Գո՛ղ չեմ:

Մա՛րդ եմ, մա՛րդ…

* * *

 - Մա՛րդ չես էլի, մա՛րդ չես: Ասա, ի՞նչդ էր պակաս: Տունը տվեցինք, ավտոն առանք տակդ դրեցինք, գործի տեղավորեցինք, ապրի էլի քեզ համար:

- Սուրե՛ն:

- Ի՞նչ Սուրեն, Ալլա ջան, ճիշտ չեմ ասո՞ւմ, հարազատ տղայի նման նայել ենք:  Պոդումաեշ, մի անգամ կինը դավաճանել է, է հետո՞: Քեզ թվում է իմ կինը…

- Սուրե՛ն, չհամարձակվե՛ս, ես ե՞րբ եմ…

- Լավ, մի բարի պտուղն էլ դո՛ւ չես, ոչ էլ քո աղջիկը, մի ձեռքս ընկնի…խայտառակվելու ենք աշխարհով մեկ:

Կինը գլուխը կախեց ու շշննջաց.

- Կլսի, ամոթ է, չէ՞ որ ինքը մեղավոր չէ: Կարծես իրերն է հավաքում: Երևի Լուսոյին է սպասում նոր հեռանա: Ի՞նչ իմանաս:

Ամուսինը կարծես հանդարտվեց:

* * *

Մի քիչ էլ էի ապրել, երբ զգացի պարանոցիս վրայի թոկը, հետո կարծես ինչ որ մեկն ինձ հրեց:

Ես բարձր անդունդից ընկա ու տեսա ինձնից առաջ սուրացող մի մեծ քար՝ իմ պարանոցի թոկի հակառակ կողմում կապված:

Ուշ էր:

Ընկղմնվեցի ջրի մեջ:

Ջրի մեջ շունչս կտրվում էր կրկնակի, քանի որ նաև ձգում էր պարանոցիս մահվան հանգույցով կապված պարանը:

Քարն էլ հարվածելով ջրի հատակին դարերով հավաքված տիղմին՝ մի այնպիսի կեղտ բարձրացրեց աչքերիս առաջ, որ մտածեցի <Սա արդեն վերջն է…>

Մի քիչ ապրեցի այդ կեղտի մեջ:

Սկսեցի արդեն տարբերել ինչ որ ձայներ:

- Միևնույն է առանց ինձ չեն կարող ապրել…

- Պահ, մի դրան նայիր, էլ ինչ կուզեր…

Այդպես ապրեցի երկու տարի:

Երբ ջրի պղտորությունն անցավ, ավելի ստույգ աչքերս սկսեցին տարբերել, մտածեցի  թե որտե՞ղ եմ, ինչո՞ւ համար:

Պարանով սկսեցի իջնել մինչև քարն ու ամուր գրկեցի:

Հիշողությունս իմ գիտակցության կորստից սկսեց ջրի մեջ լաց լինել:

Երկար ամիսներ անցկացրեցի իմ ենթագիտակցության հատակում, առանց իմանալու օրը, ամիսը, տարեթիվը…

Ինձ ճնշում էր կորստի գիտակցությունն ու զգացմունքների ծանր, շատ ծանր բեռը:

* * *

- Որոշեցիր հեռանա՞լ, բայց ինչո՞ւ, չէ՞ որ ոչինչ էլ չի եղել, սուրճ էինք խմում: Հետո ինչ որ հյուրանոցի համարում, խնդրում եմ մի բան միայն ասա, շատ եմ խնդրում, որիշ ոչինչ չեմ հարցնի…

Անձայն փորձում եմ իմ ունեցած-չունեցածը խցկել դեղին ճամպրուկի մեջ:

Մյուս սենյակից լսվում է նրա հոր անօգնական ձայնը, փրփուրներից կառչող ձեռքերի ձայնը, խեղդվող մարդու կոկորդից մահացող հնչյունների մարող տոնայնությամբ դուրս եկող վերջին բառերը…

- Ի՞նչ է հետը բերել որ ի՞նչ տանի: Ո՞ւր պետք է գնա: Կորչելու է առանց մեզ:

- Սուրե՛ն:

* * *

Գրկումս ամուր սեղմված քարը վերջապես տեղի տվեց ու վերածվեց մանր, տձև կտորների: Քարի այդ կտորները ջրի մեջ հեշտությամբ քերծեցին մաշկս արյունոտվելու աստիճան:

Պարանն ազատվեց քարից ու որոշեցի ինչ գնով էլ լինի դուրս գալ:

Ինձ դուր չէր գալիս այս տարօրինակ մոլորակի միջուկին շատ մոտ լինելու՝ չգիտես թե ում հնարած հիմար գաղափարը:

Կա այդպիսի մի տարածություն, որ կարող ենք հեշտությամբ պատկերացնել, բայց մնալ այդ տարածության մեջ, ապրել այնտեղ,  անհնար է:

Վճռականությունը ներքևից իր հուժկու բռուցքով հարվածեց ծնոտիս:

Աթափվեցի ու հասկացա, որ պահը կորցնել հնարավոր չէ ու պարանն առանց քարի պարանոցիս փաթաթած, դուրս լողացի այդ տարածությունից:

* * *

- Կարծես ամեն ինչ հավաքեցի, դե անցածն էլ ետ չես բերի, ինչ եղել եղել է, ես գնում եմ:

Լուսոյի աչքերը սենյակում սկսեցին մի հուսադրող ճամփորդություն տեսնելու թե ինչ որ մի բան մնացե՞լ է թե ոչ:

- Դու չասացիր, կկատարե՞ս իմ վերջին խնդրանքը, միայն մի հարց, մի պատասխան ու ես քեզ ճանապարհից առաջ… դու միշտ վեհանձն ես եղել: Շատ եմ խնդրում:

Կողքի սենյակից լսվեց տղամարդու կարծես վերջ չունեցող մենախոսությունը:

- Դո՛ւ, դո՛ւ ես մեղավոր ամեն ինչում, չհետևեցի՛ր, ահա և արդյունքը

- Սուրե՛ն:

- Չոռ ու ցավ քեզ, Սուրե՛ն հա Սուրե՛ն, ուրիշ ասելիք չունե՞ս:

- Ոչ, ես իմն ասել եմ…

Լուսոյի աչքերը դեռ պտտվում էին սենյակում:

- Հարցրո՛ւ, միայն արագ, էլ չեմ ցանկանում լսել հորդ ձայնը:

- Որտեղի՞ց իմացար հյուրանոցի տեղն ու հանդիպման ժամը: Դա ոչ ոք չգիտեր:

- Ինձ զանգեցին ու ասացին:

- Ո՞վ…

- Դա արդեն երկրորդ հարցն է:

Լուսոյի աչքին ընկավ բազկաթոռի մեջ ընկած բջջային հեռախոսը:

- Դե լավ, գնալուց առաջ նստենք, - արագ նստեց բազկաթոռի մեջ՝ հեռախոսի վրա:

- Ես կնստեմ ճամպրուկիս վրա, ուրիշ ոչինչ չունեմ այստեղ:

* * *

Գաղափարը, որ մարդն ունի հինգ զգայարան՝ տեսողության,լսողության, համի, հոտառության ու շոշափելիքի, մոլորակի նման հին է ու մաշված:

Մի զգայարան էլ կա Սիրո:

Դա վեցերորդ զգայարանն է:

Ես դեռ ծնված օրից եմ զգացե,լ որ այս մոլորակը տարօրինակ է, շատ տարօրինակ:

Զգայարանը կա, բայց դրա բժիշկը չկա:

Այդ զգայարանը միշտ քայլում է թթվածնի ուղեկցությամբ, տալիս ազատ շունչ քաշելու կենսատու ու անփոխարինելի զգացողություն:

Կարող է մարմինդ լինել արյունոտվելու աստիճան ճանկռված, , պարանոցիդ մնա կապույտ մի սպի՝ կյանքի հատակում խեղդվելու փորձի անխոս վկան, բայց երբ սրտիդ համահունչ սկսում է բաբախել Սիրո զգայարանը,  դու անկարող ես լինում դիմադրելու…ու մոլորակն արդեն քեզ տարօրինակ չի թվում:

Մեր մոլորակը տարօրինա՛կ է, շա՛տ տարօրինակ:

Կոշկակարը ծանոթանալիս նայում է դիմացինի կոշիկներին:

Վարսահարդարը՝ մազերի սանրվածքին:

Դերձակը՝ հագուստին:

Ռադիոմոնտաժնիկն էլ նայում է դիմացինի գլխին՝ ալեհավաք կա՞ թե ոչ:

Սանտեխնիկը, մանկաբարձուհին նայում են….

Իսկ ո՞ւր է նայում Կինը:

* * *

Լուսոն վեր կացավ բազկաթոռից:

Հայրը դեռ մենախոսում էր:

Վերցրեց հեռախոսն ու սկսեց հերթով թերթել մուտքային զանգերը՝ փնտրելով չարաբաստիկ օրն ու ժամը:

Գտա՛վ:

Անծանոթ համար է, բայց ինչ որ մի բան ներսում սկսեց այրվել՝ վեցերորդ զգայարանն արթնանում էր:

Կողքի սենյակից բարձր լսվեց հոր ձայնը:

- Դե կորեք գրողի ծոցը, կյանքս կերա՛ք…

Դրսի դռան շրմփոցով փակվելու ձայնն անդրադարձավ գլխում:

Հեռախոսը բռնած ինչպես տաք խնկամանն են տեղափոխում, մի գերեզմանաթմբից դեպի մյուսը, մտավ սենյակ:

- Մա՛մ, գտա՛, զանգե՞մ տեսնեմ ո՞վ է, մամ մեղավոր չեմ եղել…դու ինձ ուղարկեցիր ծանրոց փոխանցելու, ինչո՞ւ չասացիր…

- Խնդրո՛ւմ եմ, Լուս, մի՛ զանգիր, թքի՛ր ու մոռացիր հանուն ինձ, խնդրո՛ւմ եմ, աղաչո՛ւմ եմ:

Բայց զանգի կոճակն արդեն սեղմված էր:

Շոշափելիքի զգայարանն իր գործն արած վարպետի համբերությամբ սպասում էր…

Սենյակի անկյունում դրված մոր պայուսակից գալիս էր հեռախոսի զանգի ձայն:

* * *

1980 թվականի մարտի տասնյոթն էր:

Ժամը՝ երեքն անց քառասուներկու րոպե:

Սենյակի հատակին ընկած էր բերանը բաց դեղին ճամպրուկը:

- Ալլա՛, ինչո՞ւ չես քնում:

- Կարոտում եմ, աղջկաս, ճիշտն ասած Սուրենին էլ:

Ծանր շնչով ու հոգսերի բեռան տակ հազիվ շարժվելով, տարօրինակ մոլորակը շարունակում էր իր դառը հյուրասիրությամբ ընդունել նոր ծնունդներ: