Տիկնիկը

Մարդը ծնվում է  կյանքի առաջին իսկ օրերից երջանիկ լինելու համար:

Բայց…

Իր կյանքի առաջին իսկ վայրկյանից հարված է ուտում հետույքին` բղավելու համար:

Հետո բարուրում են ձեռքերն ու ոտքերը` սահմանափակելով շարժումները:

Եվ, երբ մայրական կաթը չի բավարարում, ստիպում են հանդիպել առաջին ստին` բերանն են խցկում ռետինե ծծակն ու ասում` կե´ր, ապրի´ր երջանիկ, մեծացի´ր, ստեղծագործի´ր:

Կյանքի պատերազմում հարկավոր է համբերությամբ սպասել, երբ Կյանքն ինքը կհպվի քեզ անհրաժեշտ պահին` նուրբ  ու  հաճելի…

Փորձի´ր զգալ Նրան` լեզվի ծայրով, շուրթերով: Եթե ոչինչ չստացվի, փորձի´ր մատներիդ բարձիկներով հպվել…

Սկզբից կզգաս հեռավոր կայծակի պայթյուն, հետո` ասես աշնան տերևների լուռ սոսափյուն, իսկ վերջնականապես` տաք մի զեփյուռի գրկում կմոռանաս ամե~ն- ամե~ն ինչ… Հեռվից կլսես քեզ կանչող մի երաժշտություն  ու կգնաս…

* * *

Վեր կացավ անկողնուց:

Բնակարանը սառն էր:

Անհրապույր:

Սեփական պաշտոնական իրավունքներին ձեռնահաս ձմեռը  ջանասիրաբար կատարում էր իր ցուրտ գործը:

Խալաթը գցեց վրան, փորձեց գնալ խոհանոց՝ սուրճ եփելու, բայց մի պահ կանգ առավ…

Ձմեռն իր սառը ձեռքը մտցրեց ծոցը, սառցե մատներով շոյեց կրծքերն ու փորձեց իջնել ավելի ներքև…

… Արդեն մեկ տարի կլինի, ինչ իրեն չեն շոյել, չեն սիրել տղամարդկային ձեռքեր:

Ամուսին կոչվածը, ինչ բանտից ազատվել,  տուն է եկել միշտ կա´մ հարբած է, կա´մ` ինչ-որ դեղերի ազդեցության տակ:

Դե, հո ինքն էլ քարից չէ՞, դեռ երեսուն տարեկան չկա: Բայց ի՞նչ անի…

<Թքա´ծ, կդիմանամ>,- մտածեց ու  խալաթով ավելի ամուր փաթաթվեց:

Պահարաններում սուրճ կամ շաքարավազ գտնելու բոլոր փորձերն անցան ապարդյուն:

<Էլի ընկերներով հավաքվել են ու…>:

Հարկավոր է խանութ գնալ: Հազար դրամ կա, կհերիքի սուրճի ու շաքարավազի:

Գտավ ծխախոտի մի կիսատ տուփ:

<Ամեն ինչ մաքրել են մորեխների նման: Ինչպե~ս եմ զզվում այս կյանքից: Ո՞ր մեղքիս համար…Վաղը Նոր  տարի է, տունը` դատարկ, մի կոպեկ փող չկա: Ո՞ւր հասա ես…>:

Հիշեց հոր խոսքերը.

- Ի՞նչ գործ ունես այդ ավարայի հետ: Քեզ քանի անգամ եմ ասել` տուն մի´ բեր դրան:

Նրա համար մի տիկնիկ ես, որի հետ միառժամանակ խաղալուց կարող է հոգնել ու շպրտել մի կողմ:

- Պա´պ, սիրում եմ, ի՞նչ անեմ: Դե, չի ստացվել կյանքը: Ի՞նչ է, պետք է անպայման բարձրագո՞ւյն ունենա…

- Բարձրագույնն ի՞նչ կապ ունի: Դա նորմալ մարդ չէ, չե՞ս զգում: Աչքերը` ապակյա, ոչինչ չարտահայտող: Կարդացած միակ գիրքն էլ` <Սպանված աղավնին>  է: Այն էլ, հիշում է, որ տատն է կարդացել իր համար: Իսկ հիշո՞ւմ ես` ինձ ինչ ասաց: Է~խ, Անի~, Անի~, շատ ես հիշելու ինձ…

Իհարկե, հիշում է, այն էլ` ինչպես:

Վառեց ծխախոտն ու մոտեցավ պատուհանին:

Ձյուն էր գալիս:

* * *

Կյանքը միշտ լի է անակնկալներով, հատկապես բացասական և միայն հանրահայտ նկարի քառակուսում չէ սև գույնը գերիշխող՝ այլ նաև կյանքում:

Ուղղակի պետք է հիշել, որ սևից հետո անպայման սպիտակն է գալիս, հետո նորից սև, նորից սպիտակ…..

Պետք է կյանքի անկյունագծով քայլել, որ անընդհատ լինի սպիտակ, բայց միթե դա հնարավոր է:

* * *

Շենքի տակ գտնվող խանութում իրեն լավ են ճանաչում: Արդեն քանի տարի է, ինչ այստեղից է առևտուր անում:

Առևտուր:

Առածն ի՞նչ է որ` հաց, մի քիչ երշիկ կամ պանիր, ծխախոտ, սուրճ, մի քիչ շաքարավազ:

Իրեն հաճախ թույլ է տալիս որոշ ապրանքներ թաքցնել պայուսակում կամ շորի տակ: Այլ կերպ հնարավոր չէ ապրել: Անվտանգության աշխատակիցները երբեք չեն ստուգում: Նրանցից մեկն էլ տակի հարևանն է` իր հոր ուսանողներից:

Մոտեցավ դրամարկղին:

- Սեդա´ ջան, հաշվի´ր, սուրճ…

- Երեք հազար պետք է ավելացնեմ: Երեկ Գագոն` ամուսինդ օղի և պահածոներ է վերցրել:

- Բայց մոտս չկա: Մի ուրիշ անգամ կտամ: Ինչո՞ւ եք սպասարկել: Չէ՞ որ զգուշացրել էի:

- Մի այնպիսի տուրուդմբոց սարքեց, որ…  Ձեր ներքևի  հարևանին էլ, որ մեզ մոտ է աշխատում, ծեծեց, ատամները ջարդեց ու փախավ: Գիտե´ս, որ հաճախ լռել եմ: Բայց հիմա տեսախցիկներ են տեղադրել, արդեն երկու օր է…

- Ի՞նչ տեսախցիկներ, - կարծես սառը ջուր լցրեցին վրան:

- Լա´վ, գնա´, մի ուրիշ անգամ կվճարես:

Խանութից դուրս չեկած` մոտեցավ անվտանգության աշխատակիցը:

Նոր էր:

- Ձեզ խնդրում եմ անցնել  այս սենյակ,- ձեռքով ցույց տվեց կողքի դուռը:

- Ի՞նչ է եղել: Ահա´ իմ կտրոնը, ես…

- Գիտեմ, անցե´ք, խնդրում եմ: Պե´տք չէ աղմուկ բարձրացնել:  Ձեր օգտին չէ:

Սենյակը դատարկ էր: Մի սեղան էր` վրան համակարգիչ, մի բազկաթոռ:

- Դատարկե´ք պայուսակը, խնդրեմ, թե՞ համակարգչով ցույց տամ Ձեր առևտուրը:

Պայուսակից դուրս եկավ ձեթի մի շիշ, կարմիր գինու մի շիշ, երկու փաթեթ` խոզապուխտով և բաստուրմայով…

- Վե՞րջ - հարցրեց աշխատակիցը:

- Վերջ: Մոռացել էի ցույց տալ դրամարկղում, – գլուխը կախ պատասխանեց ու զգաց, որ ականջներն այրվում են:

- Վերարկուի կոճակնե´րն էլ  բացեք:

- Ձեզ պետք է, դուք էլ բացեք:

Տղամարդը մոտեցավ, դանդաղ քանդեց կոճակները, ձեռքով շոշափեց թևի տակ թաքցրած շամպայնի շիշը, վերցրեց դրեց սեղանին:

Նորից մոտեցավ Անիին: Ուղիղ աչքերի մեջ նայելով` հարցրեց:

- Շարունակե՞մ, թե ոստիկանություն զանգեմ: Ես գիտեմ` ինչ է դուրս գալու և քանի հատ:

Ձայն չհանեց ամոթից:

Տղամարդու ձեռքերն սկսեցին շոշափել մարմինը` կոնքերից սկսած:

Երբ ձեռքերը հասան կրծքերին, աչքերը փակեց:

Նույնիսկ այդ դրության մեջ  զգաց, թե ինչքան հաճելի է այդ շփումը:

Ոտքերը թուլացան, հայտնվեց տղամարդու ձեռքերի մեջ:

Տղամարդը մի կերպ տեղավորեց նրան բազկաթոռին:

Հետո , ասես երազում, տեսավ, թե ինչպես է անվտանգության աշխատակիցը  նորից տեղավորում ապրանքները պայուսակում:

- Կարող ես գնալ, բայց այս խանութ է´լ չմտնես: Կարգին կին ես երևում, ամոթ չէ՞: Ի՞նձ էլ չես հիշում:

Անին ուշադիր նայեց նրան: Չէ՛, չի հիշում:

Ամոթի կարմիր գույնը երևի դեռ չէր լքել իր երեսը, որը տարուբերվեց աջ ու ձախ:

 - Ձեր դասարանի Մուննաթն եմ` Վարդանը, հիշեցի՞ր:

Անին ժպտաց:

Իր դպրոցական սերն էր:

* * *

Ձյունը, որ նման չէր ձյան, այլ մոխրագույն, թեթև մոխրի փաթիլների, իջնում էր դանդաղ:

Ձյունը փափուկ չէր, խավոտ  էր ու դաժան:

Ձյունը տոնական չէր,  այլ դավադիր ու սառը, որ նստելով ուսերին ու գլխին`կապարի ծանրությամբ սեղմում էր նրան` ստիպելով  մոտենալ գետնին:

<Ավելի լավ էր գետինը մտնեի: Ի~նչ լավ է, որ արդեն չկաս, հա´յր: Ու ի~նչ վատ է, որ անընդհատ պտտվում ես գլխումս>:

* * *

Երբ փորձ արեց դուռը բացելու, զարմացավ:

Լավ հիշում էր, թե ինչպես է բանալիով փակել:

Հրեց, մտավ ներս:

Միջանցքում դրեց պայուսակը, հանեց վերարկուն ու, երբ ցանկանում էր վերարկուն կախիչից կախել, լսեց.

- Դե´, Գագո´ ջան, խմե´նք: Ախպե´ր, քեզնից բան չենք ուզում, բայց, դե, պարտք ես, պետք է տաս, ուրիշ ձև չկա:

- Տիկո´ ջան, երկու օր էլ, ու կտամ…

- Չէ´, հիմա է պետք: Կարո՞ղ է`ես ընտանիք չեմ պահում: Նոր տարի ա, բան ա, երեխեքի նվեր…

- Ճիշտ ա ասում, Գա´գ: Երեք ամիս ա` ֆռռացնում ես, հո մենք թուլա չե՞նք:

- Արա´,  Գագո´, լսի´, ուզո՞ւմ ես, երբ Անին գա, մի ժամով մենակ թող ինձ ու իրան: Պարտքի կեսը ջրեմ, ուզո՞ւմ ես :

- Տիկո´ ,հո չե՞ս ցնդել: Բա մյո´ւս կեսն ինչպե՞ս եմ տալու: Չեղա´վ, ախպե´ր:

* * *

Կարծես ինչ-որ մեկի ձեռքն ամուր սեղմեց սիրտը բռունցքի մեջ:

Կծկվեց, ուսով հենվեց միջանցքի պահարանին:

Սառույցե մի շուն սկսեց լիզել ոտքերից մինչև փորը:

Կրակե մի գորտ փորձեց իրեն կուլ տալ: Բայց ինքը, գլխից մինչև գոտկատեղը սողալով, մնաց կրակե գորտի բերանում:

Զգաց, որ միատեղ ապրած տարիներն իզուր են եղել:

Ապրածն անիմաստ:

Հիշեց. < Պապ, ինչո՞ւ եմ տիկնիկ: Սիրում եմ, ի՞նչ անեմ: Դե, չի ստացվել կյանքը …>:

* * *

Սենյակից նորից լսվեցին ձայները:

- Գնացողի հետևից վատ բան չեն ասում: Լավ էլ տարի էր, օղորմի´ իրեն: Խմե´նք եկող տարվա համար: Գագոյի հասկացողությա´ն համար: Ապրե´ս, ախպե´րս , թասիբի´ մարդ ես:

Լսվեցին զարկվող բաժակների ձայները, որոնք կարծես սգո ղողանջների նման լցվեցին ականջները:

Աչքերի առաջ փայտե սև խաչեր էին ու  գերեզմանափոսեր, որտեղից ինչ-որ մեկնված ձեռքեր կանչում էին իրեն:

Ձեռքերից մեկի դաստակին մի հին ժամացույց էր` հոր սիրած ժամացույցը, որ պատերազմից էր բերել տուն:

<Ամեն ինչ կտայի, կուրանայի ամեն մի սրբություն, որ այս ամենը երազ լիներ: Ամեն ինչ…>:

* * *

Առանց վերարկուի դուրս թռավ փողոց:

Չհիշեց` ինչպես, ինչ կերպ հասավ գերեզմանոց:

Չհիշեց `ինչպես է մոտեցել հոր գերեզմանին, ծնկել ձյան վրա, գլուխը հենել տապանաքարին ու լաց լինելուց հոգնած` քնել այդպես:

Մարմնով մեկ դողում էր:

Հետո հասկացավ, որ արդեն մութն ընկնում է ու մի կերպ վեր կացավ:

* * *

Շենքի տակի խանութի լույսերը վառ էին:

Մոտեցավ:

Խանութի տաք օդը հարվածեց դեմքին:

Մարդ չէր երևում:

Անվտանգության աշխատակիցների սենյակից դուրս եկավ Վարդանը:

Վազելով` մոտեցավ:

- Անի՞, այս ինչ օրի ես, ի՞նչ է պատահել:

Անին ընկավ հատակին:

Աչքերը բացեց: Բազկաթոռի մեջ էր` ծածկված պիջակով:

Անտանելի ցանկություն կար ծխելու:

Վեր կացավ, մոտեցավ սեղանին: Միայն կրակայրիչ էր:

Իսկ համակարգչին հենած էր դեղին մազերով, պոչիկներ կապած մի փոքրիկ ժպտացող տիկնիկ:

Շոյեց տիկնիկը գլուխը, ժպտաց:

Վերցրեց կրակայրիչը, մոտեցավ սենյակի անկյունի աղբամանին:

Ձեռքով փնտրեց, գտավ մի կիսատ, հանգցրած ծխախոտ, վառեց:

<Ի՞նչ է կատարվում: Ես` կենսաբանական գիտությունների թեկնածուս, որ օրինակ եմ եղել Համալսարանի շատ ու շատ աշխատակիցների համար, այսօր…>

Ներս մտավ Վարդանը.

- Արթնացա՞ր: Հարձակվե՞լ են վրադ, ո՞ւր է վերարկուդ, ի՞նչ է տեսքդ: Անի´, ի՞նչ է տեղի ունենում, ես քեզ չեմ ճանաչում…

Վազելով` մոտեցավ, ձեռքերով փաթաթվեց Վարդանի պարանոցին:

Սկսեց համբուրել խելակորույս` այտերը, շուրթերը…

- Սիրի´ր ինձ, խնդրո´ւմ եմ, սիրի´ր: Ես մահանում եմ, հասկանո՞ւմ ես : Սիրի´ր, ինչպես կամենում ես: Մա՞րդ ես, թե՞ ոչ…

Սկսեց ձեռքերով հարվածել Վարդանի երեսին, մարմնին…

- Ես  մա´րդ եմ,  հասկանո՞ւմ ես` մա´րդ:

Ծնվել եմ` պետք է ապրե´մ, ապրե´մ, ինչ էլ, որ լինի …

* * *

Ծնվել ես` ուզած-չուզած պետք է ապրես:

Եթե կյանքի ծուռումուռ ճանապարհներին հանդիպած մարդիկ բարի լինեն, համեմատաբար հարթ կլինի քո ուղին  էլ, որը կանցնես`  չհայտնվելով բիլիարդի փոսիկ-ցանցի մեջ, այլ կմնաս սեղանի վրա` չկորցնելով արժանապատվությունդ ու հպարտությունդ, բայց` ամեն վայրկյան սպասելով հարվածի:

Այդպես է կյանքը:

Միշտ պետք է պատրաստ լինել:

* * *

Կյանքի պատերազմում հարկավոր է համբերությամբ սպասել, երբ Կյանքն ինքը կհպվի քեզ անհրաժեշտ պահին` նուրբ  ու  հաճելի…

Փորձի´ր զգալ Նրան` լեզվի ծայրով, շուրթերով: Եթե ոչինչ չստացվի, փորձի´ր մատներիդ բարձիկներով հպվել…

* * *

Նորից գրկեց Վարդանին: Սեղմեց կրծքին:

Համբուրում էր գլուխը, մազերը:

Կանգ չէր առնում, ձեռքով փակած Վարդանի բերանը` համբուրում էր …

Համակարգչին հենած տիկնիկը ժպտում էր:

* * *

Երբ վերակենդանանում են վաղուց թաղված  սրտաբուխ բառերը, կին արարածը հավերժական առեղծվածից վերափոխվում է մի հրաշալի արարածի, որը հանուն սիրո ընդունակ է անհնարին թվացող այն արարքների, որոնց առջև տղամարդն անզոր է:

Սեր`մարդ արարծի նկատմամբ:

* * *

Ձյունն իջնում էր:

Փաթիլները սպիտակ էին, փափուկ:

Ձմեռն իր պարտականությունն է կատարում: Ու ինչքան էլ ցուրտ լինի, եթե կարողանում ես մոռանալ կյանքի սև ճանապարհները, արհամարհել, երկար ես  վայելում վերահաս երջանկության զգացողությունը: Ու այդ ժամանակ էլ ամեն մի` <սև> կոչվող իրադարձություն, աղիողորմ լաց լինելով, լքում է քեզ` գլխիկոր հեռանալով, գուցև` հավերժ: