Կարոտն ափի մեջ

- Տեսնես հիմա Ամերիկայում ժամը քանի՞սն է:

- Առավո՜տ է, կինո՛ն նայիր, լա՜վ կինո է:

- Ի՞նչն է լավ, տասնհինգ րոպե է արդեն երեքով նստած հեռուստացույց են նայում:

Տեսնես Մարիամս…

- Մարիա՛մ չէ, Մա՛րի է:

- Լավ, թող լինի Մարի, ի՞սկ Անդրանիկը երևի իր առավոտյան սուրճն է վայելում:

- Անդրանի՛կ չէ, Անդրե՛ է, ա՜յ մարդ կինոդ նայիր էլի, լավ կինո է:

- Ի՞նչն է լավ: Գևորիկս էլ երևի պատրաստվում է մանկապարտեղ գնալուն, միայն չասես Գևորգ չէ՝ այլ Ջորջ:

Ամուսինը հանեց ակնոցն ու տեղից վեր կացավ:

Կինը նայեց ամուսնուն:

«Աստված իմ այս ի՞նչ արագ  ծերացանք, և ընդամենը երե՜ք տարում»:

- Ո՞ւր, բա կինո՞ն, լավ կինո է:

- Զուգարան, հիմա կգամ:

Գևորգը գնաց դեպի ննջարան:

Կինը նայեց նրա ետևից ու գլուխը կախեց:

Դստեր՝ Մարիամի ընտանիքի Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ տեղափոխվելը քարտաշ Գևորգը ծանր տարավ:

Օդանավակայանում գրկից հազիվ վերցրեցին փոքրիկ Գևորիկին:

Ամբողջ կյանքում քարերի հետ գործ ունեցած, «քար սիրտ» ունեցող ուստա Գևորգը բարձրաձայն լալիս էր` անտարբեր շրջապատին:

- Ա՛յ մարդ, դե թող գնան լավ ապրեն, ջահե՜լ են, մնան ի՞նչ անեն, համ էլ մեծ մարդ ես չգիտե՞ս որ ճանապարհի վրա լաց չեն լինում: Մեզ ի՞նչ է եղել ոտքո՜վ, ձեռքո՜վ…

- Անիծվի էս ինքնաթիռ հնարողը, անիծվի էն Կոլումբոսը…

Տուն վերադարձան առանց մի բառ փոխանակելու:

Քարտաշ Գևորգի քարերի մեջ կոպտացած ափում Գևորիկի աջ ձեռքի ձեռնոցն էր, որ կնոջից թաքուն դրեց բարձի տակ…

Կինը վաղուց էր նկատել ձեռնոցը, բայց ամեն անգամ անկողինը փոխելիս դնում էր նույն տեղը, հաճախ, երբ մենակ էր լինում հանում էր, սեղմում կրծքին, հետո համբուրո՜ւմ, համբուրո՜ւմ:

Հեռուստացույցի էկրանին երկու տղաներ էին ու մի աղջիկ, որոնք իրենք էլ էին նայում ինչ որ ֆիլմ՝ Ամերիկյան հնդիկների մասին:

- Գևո՛րգ, դե արի հիմա կսկսվի:

- Գալիս եմ, ի՞նչն է սկսվելու, տեսե՞լ ես այս ֆիլմը:

- Չէ՜, բայց գիտեմ, այ այն աջ կողմի տղան հիմա վեր կկենա, գրպանից կհանի դանակն ու կսպանի այն մյուս տղային: Նայի՜ր, լավ կինո է…Լեհական:

Ս.Ումառ-Հարությունյան

Սպիտակ Մերսեդեսը

Ա՛հ գիտնայի՜ք թե մարդ ի՛նչպես

Կուլա մինակ, անընտանիք,

Երբեմըն գեթ իմ փողոցես

Դուք կ՛անցնեիք:                       Սյուլլի Պրյուդոմ

Լույսը նոր  էր բացվել ու անհասկանալի էր թե ի՞նչպես և ինչո՞ւ էր հայտնվել Նալբանդյան փողոցում:

Քաղքաքը դատարկ էր, անմարդ:

Վերջին երեք հատ հազարանոց դրամները ու մեկ երկու հարյուրանոց մետաղադրամը դրամապանակով կարծես իրենց բովանդակ ծանրությամբ բաճկոնը ձգում էին ներքև:

Լույսը նոր  էր բացվել ու անհասկանալի էր ինքն ավելի թեթև էր իր գրպանի փողերից թե ոչ:

- Երկու տուփ ծխախոտ – 600 դրամ, մեկ թթվասեր- 580 դրամ, 3 հաց- 330 դրամ, հա մոռացա դեռ իննը օր կա մինչ հաջորդ թոշակ՝ շաքարավազ և սուրճ, համայնատիրության գումարը մինչև հունիս ամիս…փողն ավարտվել էր, իսկ ինքը դեռ հաշվում էր:

Կողքը կանգնեց մի հինգ հարյուր կիլոգրամանոց փողերի կույտ՝ անիվների վրա:

Մերսեդես էր: Սպիտակ:

Մեքենայից իջավ մեկը ու մոտեցավ իրեն, ձեռքերով ինչ որ բան էր հարցնում:

Սկզբից ցանկանում էր հարցնել թե ինչո՞ւ հատկապես իրեն, բայց ժպտաց, հիշեց որ փողոցում ուրիշ մարդ չկար:

Մարդը ձեռք ու ոտքով ինչ որ բան էր ասում, քաշում բաճկոնի թևերից, շոյում ուսը:

Հասկանում էր, որ չկարողանալով արտահայտվել մարդը բարկանում էր իր անկարողության վրա:

Հետո մարդը չոքեց, ձեռքերի մատների ծայրերը միացրեց իրար, քաշեց բաճկոնի գրպանից ու խաչակնքեց:

- Հա՜, եկեղեցու տեղն ես հարցնո՛ւմ, դե այդպես էլ ասեիր, Աստված քեզ ինձ մո՛տ ուղարկեց, թե ինձձ՝ քեզ մոտ:

Մարդը հասկացրեց, որ ինքն է եկել իր մոտ:

 - Ուրեմն նայի՜ր, կգնաս այս փողոցով,- ձեռքով ցույց տվեց ու բացատրեց, մարդն էլ երևի հասկացավ, արագ ոտքի կանգնեց ու վազելով մոտենալով մեքենային միացրեց շարժիչն ու հեռացավ:

- Երևի պրոբլեմները շատ են որ այս ժամին եկեղեցի է գնում: Ես ի՞նչ պետք է անեմ մինչ խանութների բացվելը:

Ոտքերն էլ անհասկանալի պատճառով տարան ս.Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցի:

Եկեղեցուն չհասած տեսավ մի ծեր, փող հավաքող կնոջ, սառը աստիճաններին նստած:

Հիշեց երկուհարյուր դրամանոցն ու ձեռքը մտցրեց գրպանը:

Դրամապանակը չկար:

Ժպտաց կնոջը, գրպանից հանեց թաշկինակը, փռեց աստիճանին ու նստեց կնոջ կողքը…

Ս.Ումառ-Հարությունյան

Ուրվակա՞ն թե՞ պոլթերգեյստ

Կարծես ամեն ինչ բարեհաջող էր ընթանում և ծնողների և իր բնակարանը վաճառելուց, հինգ սենյականոց բնակարան գնելուց հետո, երբ դարձան մի մեծ ընտանիք՝ տատիկ պապիկով, երեք երեխաներով՝ ութամյա Արմինեն, հնգամյա Ռոբերտը, չորսամյա Արթուրիկը դե ինքն ու կինը՝ Անահիտը…

Ճիշտ է բնակարանը ութերորդ հարկում էր, բայց վերելակը աշխատում էր անխափան, ջուրն էլ էր բարձրանում:

Իրենք Արթուրիկի հետ քնում էին մեկ սենյակում, ծնողները մեկ այլ, Արմինեն և Ռոբերտն էլ ունեին իրենց սենյակները:

1

Ամեն ինչ սկսվեց մի երկուշաբթի օր, երբ առավոտյան սուրճ խմելու համար խոհանոց մտնելով տեսավ հորն ու մորը կարծես կազմ պատրաստ ինչ որ տեղ գնալու:

Կինը քիչ ուշ էր արթնանում, պատրաստում  երկրորդ բաժակ սուրճն ու ճանապարհում աշխատանքի, մինչ այդ ծնողները քնած էին լինում:

- Մա՞մ, պա՞պ, ի՞նչ է եղել, առավոտ շուտ:

- Ոչինչ տղա ջան, եթե կինդ չի ցանկանում մեր ներկայությունը մենք կգնանք քրոջդ մոտ ապրելու, բայց վախեցնել:

- Պապ, ի՞նչեր ես ասում, ի՞նչ վախեցնել:

Մայրը շարունակեց.

- Արդեն քանի տարի է, որ ես սովոր եմ, որ իմ ձեռնափայտը լինում է կողքս դրած, երեկ ձեռնափայտս հայտնվել էր հյուրասենյակում, ի՞նչպես:

- Դե միգուցե…

- Այսօր էլ հայրիկիդ կողքը դրած աթոռի վրա, որտեղ միշտ ծխախոտն է դնում, երկու կոտրված ծխախոտ էր, այն էլ թաց, դրան ի՞նչ կասես:

- Մա՛մ, պա՛պ, հո երեխա՞ չեք, Անահիտն ի՞նչու պետք է նման բան աներ:

- Էլ ո՞վ, ուրվակա՞ն կա այս տանը:

Ներս մտավ Անահիտն ու զարմացած նայեց հավաքվածներին:

- Ի՞նչ է պատահել, առավոտ շուտ, ի՞նչու եք հագնված կարծես հեռավոր ճամփորդության մեկնելիս լինեք:

- Խնդրեմ տղաս, լսեցի՞ր, իր բերանով է ասում:

- Բայց ի՞նչ ասացի որ, ինչո՞ւ եք այդպես ինձ նայում:

Իմանալով պատահածը Անահիտը ծիծաղեց:

- Եթե ես գիշերը վեր կենայի պետք է անցնեի ձեր տղայի վրայով ու արթնացնեի, այնպես որ ուրիշ, խելքին մոտիկ բաներ հնարեք: Իմ մահճակալը պատին է կպած:

Ռոբե՛րտ, պայուսակդ հավաքիր ուշանում ենք, - խոհանոցից բղավեց ու դուրս եկավ:

Սենայկից լսվեց մոր աղջկա խոսակցությունը.

- Մա՛մ, Արթուրիկի կոշիկի թայը չգտա, ինքդ կհագցնես, ես Ռոբի հետ գնացի, չուշանանք:

- Ի՞նչ է նշանակում չգտա, մահճակալի տակ նայեիր, գժական օր է, լա՜վ գնացեք:

Երեքով ամբողջ տունը տակնուվրա արեցին, այդպես էլ կոշիկի թայը չգտան:

Երկուշաբթի էր:

2

Հաջորդ օրը չգտան Ռոբերտի սև գնդիկավոր գրիչն ու նրա թղթի վրա նկարած ավտոմեքենայի վրա հայտնաբերեցին գրիչով գծած սև գույնի մի ծուռումուռ կիսախաչ:

Երկու օր կարծես անցավ խաղաղ, բայց հինգշաբթի հյուրասենյակում՝ հեռուստացույցի վրա գտան Անահիտի կրծկալը:

Երեկոյան երբ երեխաները քնեցին չորսով խոհանոցում թեյ էին խմում:

Մայրը խաղաքարտերով ինչ որ բան էր գցում:

- Այդպես էլ գիտեի, խնդրե՜մ:

- Ի՞նչ, - երեք միաժամանակյա ձայներով ու վախեցած նայեցին մորը:

- Ղառի տասնոցն է դուրս գալիս, պոլթերգեյտս: Աստվա՜ծ իմ: Սա էր մեզ պակաս:

- Մա՛մ դա ուրիշ բան է, դա ձայների հետ է կապված, ի՞նչեր ես ասում:

- Ի՞նչ ձայն,- ասաց հայրը, - երբ պատուհանը բաց ենք քնում, էլ ի՞նչ ձայն:

- Պա՛պ, ութերորդ հարկում ենք ապրում:

- Կապ չունի, լսի՛ր հորդ, կամ հյուրասենյակի պատուհանն ենք փակում կամ թաց շոր փռիր տակը, ես լսել եմ: Հորդ լսիր:

- Իսկ ես ձայն լսել եմ, - ասաց Անահիտը,- կարծես մեկը զգույշ քայլում էր, վախից չկարողացա աչքերս բացել ու քեզ արթնացնել, կարծես դմրել էին ձեռքերս:

Սկեսուրը թարս նայեց հարսին:

- Դու ավելի լավ է քո խայտառակ շորերիդ տիրություն արա, վաղն էլ ինչ իմանաս որ մի շորդ կհայտնվի, մեղա քեզ Աստվա՜ծ, մեղա՜…

- Ինչո՞ւ խայտառակ, ի՞նչեր ես խոսում, դու չունես ինչ է՞:

- Ունե՛մ, իմս միշտ ինձ վրա է: Լա՜վ, դիմենք երրորդ հարկի Արշալույսին թող գա աղոթի, կարծեմ մի այսպիսի բան ունի, անունը ՛՛Գայլի բերան՛՛, խունկ է վառում ու…

- Մամ, վերջացրու, ամբողջ շենքով մեկ խայտառակվելու ենք:

Հայրը ոտքի կանգնեց:

- Չէի ցանկանում ասել, բայց ես իրոք գիշերը վեր եմ կացել, փակել պատուհանը, թե չէ չէի կարողանում քնել:

- Այս շոգին պատուհան չեն փակում, սա, նորից եմ ասում, բարձր հարկ է, դա ի՞նչ տվեց քեզ:

- Ինչ տվե՜ց, ինչ տվե՜ց, ակնոցս չեմ գտնում առավոտից:

Անահիտը ափով փակեց բերանը:

Սկեսուրն անընդմեջ խաչակնքում էր՝ աչքերը չռած սեղանին՝ ղառի տասանոցին:

Ստեղծվեց այնպիսի պահ, որ մեկ ավելորդ ձայն կարող էր մահացու հարված հասցնել:

Հենց այդ պահին էլ հնչեց դռան զանգը:

Անահիտն աթոռից ընկավ, սկեսուրը մի խոր շունչ քաշեց ու…փակեց աչքերը:

Հայրը դողում էր նստած տեղում:

3

Ներս եկան քույրն ու փեսան:

- Մամ ջան, ի՞նչ է եղել, հեռախոսով ձայնիցդ հասկացա, որ վատ եք:

- Նուն ջան, պոլթերգե՜յթս, մեռած ենք թաղած չենք:

- Դա ի՞նչ է մամ ջան սրտի հետ է կապվա՞ծ, թե ուրիշ…

- Ավելի վատ, դա որբ երեխայի ուրվականն է, ընդ որում սոված, տեղավորվել է մեր տանը, կորա՜ծ ենք:

Փեսա Վանիկը սկսեց ծիծաղել:

- Կատակի ժամանակ եք գտել, մենք էլ շտապեցինք:

- Էլ դրանից էլ կարգին բա՞ն, - հայրը խիստ աչքերով նայեց փեսային:

- Լավ, սկսեք սկզբից առանց մանրուքները բաց թողնելու:

Երբ պատմությունը հասավ գագաթնակետին, ծայրագույն լռության պայմաններում  դանդաղ սկսեց բացվել ննջարանի դուռը:

Վեց զույգ հասուն աչքեր դարձան բազմաթիվ վախի կտորներ ուղղված դռանը:

Հանգիստ դուրս եկավ Արթուրիկը ու աչքերով փնտրելով մորը ասաց.

- Մա՛մ, չիշիկ ունեմ:

- Ուրեմն այսպես, հիմա բոլորդ գնում եք ձեր սենյակները, դուրս չգաք, ես իջնում եմ, ավտոմեքենայումս դրա միջոցը կա, բերում եմ տեղադրում ու Նունեի հետ մենք գնում ենք: Վաղն ամեն ինչ կպարզվի:

- Մեզ թողո՞ւմ եք Վանիկ ջան, բա ո՞նց կլինի:

- Այսօր էլ մնացեք, լավ կլինի:

Չնայած Վանիկը գիտեր, որ որվականները տեսախցիկներում չեն նկարահանվում, այլ միայն իրերի շարժն է նկարահանվում, բայց ավտոռեգիստրատորը, շարժման տվիչի ռեժիմում տեղադրեց պահարանի վրա՝ այնպես,  որ հյուրասենյակում ցանկացած շարժ նկարահանվի ու գնաց:

4

Հաջորդ առավոտը կարծես թե անցավ խաղաղ, ոչ մեկը չէր բողոքում ինչ որ իրի տեղաշարժից կամ պակասությունից, բայց անհամբեր սպասում էին Վանիկին:

Երեկոյան Վանիկը եկավ, բերեց իր Նոութբուքը:

Բարձրացավ անջատեց ավտոռեգիստրատորը, դանդաղ հանեց չիպը, տեղավորեց համակարգչի մեջ, նորից առանց շտապելու մի ծխախոտ կպցրեց նոր միացրեց տեսագրությունը:

Գիշերվա ժամը 3-ին մոտ հանկարծ ռեգիտրատորի կարմիր լույսը սկսեց թարթել սկսվում էր ձայնագրությունը:

- Բայց շարժ չկա, ինչո՞ւ է ձայնագրում:

- Նայիր ձեր դռանը:

 Պարզ երևում էր Անահիտենց ննջարանի դռան բռնակի դանդաղ իջնելը:

Բոլորի մտքում մի հարց էր թե ի՞նչպես էր այդ օտար երևույթը պատուհանից հասել դռանը:

Հետո սկսեց ավելի դանդաղ բացվել դուռը:

Ներսից դուրս եկավ Արթուրիկը՝ ձեռքին այն  մնացած կոշիկի թայը, մոտեցավ բաց պատուհանին ու շպրտեց դուրս…

Ս.Ումառ-Հարությունյան

Վերջին կանգառը

Ամեն առավոտ ճանապարհորդությունը սկսվում էր նույն տեղից՝ ջահից:

Աչքերի ճանապարհորդություն էր:

Սկսվում էր ջահից, անցնում առաստաղի մյուս մասերով, իջնում պատից կախված կնոջ նկարի վրա, մի պահ կանգ առնում, հիշում, որ կոկորդը չորացած է, ջուր տվող չկա, հետո նորից շարունակվում:

Հաջորդ պատի վրա Ամերիկայում մշտական բնակվող դստեր նկարն էր՝ իր երկու դպրոցական երեխաների հետ միասին, որոնց նա չէր տեսել:

Գիտեր, որ ճանապարհորդելու հաջորդ կանգառը ժամացույցն է, միակ աշխատող իրը սենյակում, այսինքն միակը չէր աշխատում էր նաև իր սիրտը՝ դեռ աշխատում էր:

Վերջին հարաբերական կանգառը իր տղայի՝ Վահրամի նկարն է, լուսանկարված մանկական տարիներին, ուրախ, ժպտացող:

Վերջին կանգառը ամսագրերի սեղանին դրված բջջային հեռախոսն   էր, որը Վահրամի կողմից նվիրվելուց հետո զանգել էր ընդամենը մեկ անգամ, երբ տղան փորձել էր հեռախոսն ու բացատրել թե ինչպես օգտվել:

Անցել էր երեք ամիս ու հեռախոսը  այդպես էլ  զանգեր չէր ընդունել:

Փողոցում դիմացից մի հասակակից կին էր գալիս թոռան ձեռքը բռնած, երևի խանութից, քանի որ փոքրիկը ձեռքում բռնած ծամոնի տուփից աչքը չէր հեռացնում:

- Անհամբերն է, ինչո՞ւ չի ծամում:

- Փողոցում չի կարելի, համ էլ թող դիմանա, տղա՛ է:

- Չէի՞ք ասի, բջջային հեռախոսներ որտեղ կարող եմ ստուգել տալ:

- Այն խանութի կողմից իջեք ցած, ավտոբուսների վերջին կանգառում կետ կա:

- Շնորհակալ եմ: Ինչո՞ւ վերջին, միգուցե սկի՞զբն է:

Կինը գլխով արեց, երևի մտքում ասաց թե - այ բիձա քո ինչին է պետք հեռախոսը,

հայ-հայդ գնացել վայ-վայդ է մնացել:

Կետը սպասարկում էին երեք աղջիկներ՝ մեկը գեղեցիկ, մյուսն ավելի գեղեցիկ, երրորդն իրեն գեղեցիկ չէր համարում երևի դրա համար էր այդքան տխուր աչքերով:

Հարգեցին տարիքը, անհերթ մոտեցավ ամենագեղեցիկ աղջկան:

- Հայրիկ ջան ի՞նչ է եղել, մուծո՞ւմ ես, ասա համարը:

- Ո՜չ, ես երբեք չեմ մուծել, իսկ պետք էր մուծե՞լ, տղաս ոչինչ չի ասել:

- Համարդ ասա:

Գլուխը շարժելով սկսեց համակարգչի վրա ինչ որ բան հավաքել:

- Ո՛չ, հայրիկ պարտք չունես: Կանոնավոր մուծվում է:

- Վահրա՜մս…

- Մի քիչ արագացրու, հերթ է, ի՞նչ ես ցանկանում:

- Զանգ չի գալիս, լուռ ընկած է արդեն երեք ամիս:

Աղջիկն իր հեռախոսից հավաքեց համարը, զանգը բարձր լսվեց ու շարժեց հերթում կանգնած մարդկանց ժպիտը:

- Նորմալ է, գնա հայրիկ ջան, հերթը սպասում է:

- Աղջիկ ջան իսկ կլինի՞ այնպես անես որ ինչ որ կոճակ սեղմեմ ու զանգ գա, որ լսեմ զանգը: Խոստանում եմ, չեմ պատասխանի:

- Ես ֆոկուսնիկ չեմ հայրիկ ջան, - բարձրաձայն ասաց աղջիկը իսկ ավելի ցածր ձայնով,

- Օ՜ֆ, էս ցնդած բիձեքից պրծում չկա:

Լսեց, մի քիչ հեռացավ, տեղ տալով հերթը զիճած տղամարդուն:

- Երիտասարդ ժամանակ իմ կինն էլ քեզ նման գեղեցիկ էր, բայց բարի, չարությունից կկորցնես հմայքդ, ափսոս չէ՞:

Մարդը հասել էր այն պատուհանին որի ետևում իրեն գեղեցիկ չհամարող աղջիկն էր, որին էլ դիմեց ավելի գեղեցիկ աղջիկը:

- Պապիկի հեռախոսում  բուդիլնիկ միացրու թող ամեն օր զանգի:

- Տո՛ւր հեռախոսդ պապի ջան: Հիմա մի բան կանենք: Այսպե՜ս, ուրեմն բլոկնո՜տ, ահա, հարևան Անուշ, Վահրամ, շտապ օգնություն, բժիշկ Ռիմա: Չորս հոգի են պապի ջան ո՞ւմ զանգին ես սպասում, լա՜վ հասկացա: Հանգիստ գնա կզանգեն, խոստանում եմ:

- Ապրե՛ս աղջիկ ջան, որ գար ավելի լավ կլիներ…

Շենքի մուտքին դեռ չէր հասել երբ հեռախոսը զանգեց:

Ժպտաց, գիտեր զանգողի ով լինելը, միացրեց հեռախոսն ու միանգամից պատասխանեց.

- Դեռ չեմ հասել, աղջիկ ջան, ամեն ինչ լավ է, այո, արդեն բարձրանում եմ աստիճաններով, ապրե՜ս:

Ամեն առավոտ ճանապարհորդությունը սկսվում էր նույն տեղից՝ ջահից:

Աչքերի ճանապարհորդություն էր:

Սկսվում էր ջահից, անցնում առաստաղի մյուս մասերով…

… Վերջին կանգառը ամսագրերի սեղանին դրված բջջային հեռախոսն   էր…

… Հեռախոսը զանգում էր, աչքերը շտապում էին հասնելու վերջին կանգառին՝ հեռախոսին:

Չնայած գիտեր ով է զանգողը, (Վահրամս կգա ու կտեսնի, որ հեռախոսիս զանգ է եկել) բայց համոզված չէր, որ կկարողանա վեր կենալ ու մոտենալ հեռախոսին, միգուցե աչքերը մինչև անօգնական փակվելը հասնեին, բայց վստահ էր, որ ինքը չի կարող, ինքն արդեն հասել էր իր վերջին կանգառին:

Ս.Ումառ-Հարությունյան

Աստված իմ

Փոքրիկ սրճարանի ապակիները այցելուների պակասից այնքան էին խամրել, որ նույնիսկ վարագույրի կարիք չէին զգում փողոցի անդուդարձը ներս թափանցելը խանգարելու համար:

Մատուցողուհին, որը նաև հավաքարարն էր,նաև խոհարարն էր նաև դռնապանը տխուր աչքերով նայում էր համարյա անթափանց ապակիներին:

«Աստվա՜ծ իմ, այսօր էլ այցելու չի լինի, այսօր էլ ոչինչ չեմ ստանա»

մտածելու պատասխանը համընկավ դռնից կախված զանգակների ձայնին:

Ներս մտավ միջին տարիքի, ճմրթված շորերով, մի քանի օր չսափրված դեմքով մի մարդ:

Հաճախ էին նման այցելուներ լինում, որոնք միայն խնդրում էին հաց կամ թեյ, վստահ իմանալով, որ աղջիկը ոչնչով չէր կարող օգնել իրենց, բայց դե սովը ստիպում էր, որի դեմ անկարող էր և աղջիկը և խնդրողը:

«Աստվա՜ծ իմ, նորից սրանք, չէ՞ որ ես ոչնչով չեմ կարող օգնել, իսկ նրանք գալիս են, անձայն,  իրենց խնդրողի աչքերով հարցնում, պատասխանը ստանում իմ աչքերով ու գլխահակ հեռանում, որից ես ավելի վատ եմ զգում:»

Այս մեկի աչքերը խնդրողի չեն, չնայած բարի են, դեմքն էլ անծանոթ, նման չէ ամենորյա կիսաայցելող բոմժերին, բայց տեսքը…

- Բարև Ձեզ,  ես Աստվածն եմ:

- Ներեցե՞ք…

- Ո՛չ մի ներեցեք, խորհուրդներ չեմ ընդունում, ի՛նքս եմ որոշում:

- Բա՞յց…

- Ո՛չ մի բայց, ասացի չէ՞ խորհուրդներ չեմ ընդունում:

- Ուրե՜մն…

- Դա՛ էլ եմ ես որոշում, մի բաժակ քաղցր սուրճ, մեկ հատիկ ծխախոտ, միայն արա՛գ, շտապո՛ւմ եմ:

Ի՞նչը ստիպեց աղջկան ենթարկվել, չհասկացավ արագ անցավ գործի, հետո նոր միայն մտքում ասաց.

«Պատկերացնեմ, որ հայրս է, որին կյանքում չեմ տեսել, այս անգամ էլ թող այսպես լինի, տնօրենին էլ մի բան կխաբեմ, Աստվա՜ծ իմ, ո՞ր մեղքիս համար:»

Արագ –արագ ծխախոտի ծուխն ագահաբար ներս քաշելով, աչքը չկտրելով աղջկա ձեռքերից, որոնք ծալել էր կրծքին, խմեց սուրճն ու առանց վճարելու հպարտ հեռացավ…

Խմած սուրճի բաժակը դեռ չէր հասցրել լվացարանի մոտ երբ վազելով ներս մտան երեք քաղաքացիական հագուստով մարդիկ:

- Այստեղ մարդ մտե՞լ է, ճմրթված շորերով, կեղտոտ փողկապով, իրեն Աստված է անվանում, դա ի՞ր խմած բաժակն է:

Աղջիկը, որ շատ էր ցանկանում ստել, բայց ստել չգիտեր, պատասխանեց գլխով:

Նրանցից մեկը, որն ավելի տարիքով էր զայրացած հարցրեց.

- Իսկ ինչո՞ւ չես զանգահարել:

- Ո՞ւմ, ինչո՞ւ համար:

- Ինչպե՞ս թե ում, դու ի՞նչ է հեռուստացույց  չես նայում:

- Ես հեռուստացույց չունեմ, նա ասաց, որ Աստվածն է:

- Այդ մարդը հոգեբուժարանից է փախել, ամբողջ քաղաքն է նրան փնտրում:

- Լա՜վ, թող աղջկան, հեռու չի կարող գնալ, սուրճ խմենք ու նոր շարունակենք, միևնույն է նա անվնաս է: Երեք սուրճ ու խմորեղեն:

Աղջիկն ուրախությունից անցավ գործի:

Նոր էին դուրս եկել նրանք երբ ներս մտան երկու ոստիկան:

- Այստե՞ղ է մտել իրեն Աստված անվանող մարդը, դու հիմա կպատասխանես մեր հարցերին: Սկզբից երկու ՛՛Ամարեթո՛՛ հետո սուրճ, միայն թե արագ: Նրա խմած բաժակը չլվանալ, փորձագետներ են գալու, պա՞րզ է:

Հետո եկան հոգեբուժարանից, ինչ որ լրատվական թերթից, եկան քաղաքապետարանից, շտապ օգնությունից, եկան փորձագետներ, եկավ սրճարանի տնօրենը, եկան ինչ որ կուսակցություններից…

…եկավ մի երիտասարդ տղա, ասաց, որ այդ մարդը իր հայրն է, որ մեկ ամիս առաջ քաղաքապետն էր ու իր կամքով հրաժարական է տվել, նրան համարում են հոգեկան խանգարված մարդ ու խնդրեց, երբ երևա անմիջապես զանգի իրեն, մեծ գումար թողեց աղջկան ու հեռացավ:

Աղջիկն ամբողջ օրը վազվզում էր մի սեղանից մյուսն ու ժամանակ չուներ մտածելու:

Երբ պատրաստվում էր փակել սրճարանի դուռը, անսպասելի, կարծես ստվերից հայտնվեց այդ մարդը:

- Բարև Ձեզ,  ես Աստվածն եմ:

- Գիտե՜մ…

- Կարո՞ղ եմ այս գիշեր քնել այստեղ, այստեղ ինձ ոչ ոք չի փնտրի:

Ս.Ումառ-Հարությունյան

Կարմիր թումբանով աքլորը

Տարօրինակ է, բայց և այնպես փաստ է, որ անդորրը լինում է միայն գիշերով:

Անդորրը խաթարել կարող է միայն որոտի ձայնը, որոտ որը կարող է խառնել ամեն, ամեն ինչ, իսկ թե ի՞նչն է ամեն ինչ՝ մնում է հարց…

Սա ինչ որ մե՞կն է ասել, չեմ հիշում, բայց վստահ եմ, որ սխալվել է:

 Անդորրը կարող է խաթարել նաև հիշողությունը, երևակայությունը, սնոտիապաշտությունն ու …գուցե նաև երազը:

Անդորրը կարող է խաթարել նաև կողքը պակած կնոջ կամ ամուսնու քնի մեջ խոսե՜լը, բղավե՜լը, որը վերը նշված որոտից ավելի հզոր ուժ ունի, ավելի իրական է  ու գուցե ցավալի՞:

* * *

Անդորր էր,  սովորական մեկսենյականոց գիշերային անդորր, երբ մթան մեջ պայթեց տղամարդու ձայնը:

- Ո՛չ, չե՛մ ուզում, չե՛մ ուզում:

Ձայնից արթնացած կնոջ աչքերը սարսափահար չէին, ավելի շատ հանդիմանող:

- Նորի՞ց, արդեն երեք օր է չեմ կարողանում քնել, դու գիտես, որ երբ արթնանում եմ էլ չեմ կարողանում քնել:

- Կներես, բայց, հասկանո՞ւմ ես նորից այդ կարմիր թումբանով աքլորը կտուցը ցցած սլանում էր դեպի ինձ:

- Տղամարդը աքլորից վախենա՞, ստրինգ հագած հավ լիներ չէիր բղավի, չէ՞, առաջին անգամ եմ տեսնում, որ տղամարդը լաց լինի երազում:

- Կներես: Բայց վատ նշան է:

- Ի՞նչ կներես, արդեն հոգնե՜լ եմ, որտեղի՞ց քեզ այդ սնոտիապաշտությունը՝ տանից դուրս գալիս անպայման նայիր հայելու մեջ, դռնից աջ ոտքով դուրս արի, անկողնուց ոտքերդ իջեցնելիս անպայման սկզբից ձախ հողաթափը հագիր, թեյ խմելիս գդալը բաժակից մի հանիր, սև կատու հանդիպելիս թքիր ուսիդ վրայով…հիմա էլ հիմար երազդ, հոգնել եմ արդեն:

«Տղամարդիկ լաց չեն լինում…»

«Զինվորը արցունք չի թափում…»

«Տղամարդու արցունքն ագահ է…»

Տասնյակ տարիներով հավատացել են այս և նման խոսքերին՝ ինչպես Կումունիզմի պայծառ ապագային, բայց դե կյանքն ամեն ինչ  դրեց իրենց տեղերը:

Կոմունիզմի աչքերով Սուտը շրջում էր սենյակում, զարնվում պատերին ու ամեն անգամ անդրադառնալով խաչվում անկողնու մեջ նստած տղամարդու դեմքին:

Սուտ է, որ տղամարդիկ լաց լինել չգիտեն, լաց են լինում այն էլ ինչպես՝ հատկապես երբ սպառվում է հոգեկան ուժը ու հոգեկան այրվածքները կարող են ցավազրկվել Աստվածների ցավ կոչվող դառը ըմպելիքով՝ արցունքով…

* * *

Լուսաբացը դեռ չէր բարեհաճել իր ձեռքերով ճեղքել պատուհանի ապակիներն ու ներս խցկվել սենյակ, երբ անդորրը խախտվեց հեռախոսի ձայնից:

Տղամարդը վախեցած նստեց անկողնում :

Հարցական աչքերը ուղղված էին դեպի հեռախոսը, բայց ձեռքը չէր մեկնում:

Կինը, որ լուսամուտի մոտ ծխում էր, դանդաղ, առանց շտապելու մոտեցավ, մի արհամարական հայացք ձգեց տղամարդուն ու վերցրեց ընկալուչը:

- Ալլո՞,

…հա մա՞մ,

…ի՞նչ է եղել:

Դրա՞ համար ես առավոտ շուտ զանգել,

դե մեծ կին էր, …

չգիտե՜մ, համ ե՛ս եմ աշխատանքի հա՛մ էլ Հովիկը,

… ոչ թե չենք ուզում այլ,

… լավ էլի՜ մամ, ինչո՞վ է օգնել, ամեն անգամ նույն պատմությունը:

* * *

Վաղ առավոտ էր, գյուղը դեռ քնած էր, երբ մայրը իր ձեռքը բռնած թակեց հարևան Գոհարի դուռը:

Գոհարը՝ իր հնարավոր սկեսուրը, ինչպես որ խոսում էին ամբողջ գյուղում զարմացած նայում էր աքլորներից վաղ արթնացած հյուրերին:

- Գոհար ջան, պետք է օգնես, խայտառակ կլինենք գյուղով մեկ, անըզգամը չի էլ ասում ով է մեղավոր, չնայած պետք է որ քո Սամվելը լինի, արդեն մեկ ամիս է, ուրիշ ճանապարհ չկա, Սամվելդ էլ խոպանից շուտ եկողը չի:

- Սամվելս նման բան չէր անի, տղայիս ո”ւմ տեղն եք դրել, աննամուս աղջիկ իմ տուն չէր բերի, ուզածդ ի”նչ է, հետ կանչե”մ խոպանից, խելքներդ թռցրե”լ եք, համ էլ որ նույնիսկ Սամվելը լինի իմ տուն այդ վիճակով քո աղջիկը չի մտնի, հարամ  ոսկոր է:

Մայրն ընկավ ծնկների վրա:

- Գոհար, գիտես ամուսինս համ ինձ, համ էլ սրան կսպանի, մի բան արա:

- Լավ, քանի հարևանների ականջը չի ընկել անցեք ներս, մի տարբերակ է մնում, էն էլ լավության կարգով, որպես հարևան, համ էլ բախտներդ բերել է որ բուժքույր եմ, էհ ինչ ասեմ, վերևն Աստված կա:

…Մայրն ափերով փակել էր աղջկա բերանը, որ ցավից չբղավի ու լաց էր լինում, իսկ աղջկա աչքերը այդպես էլ գամված էին մնացել հեռվում  աթոռից կախված Սամվելի կարմիր սպորտային տաբատին…

Կյանքում լինում են պահեր, երբ հասկանում ես, որ ինչ որ անբացատրելի մի բան է տեղի ունենում, երբ արթնանում է քո մեջ մի ինչ որ քնած գազան կամ աներադառնալիորեն աչքերն է փակում թռիչքի պատրաստ մի վայրի միտք, որը երկար ժամանակ կերել է հոգիդ, այրե՜լ, ցավեցրե՜լ, բայց միշտ հավատացել ես, որ կարող ես դիմակայել, պե՛տք է դիմակայես ցանկացած գնով, հակառակ դեպքում կկորցնես այն ինչը աննկատ միշտ եղել է կողքիդ ու հույս տվել քեզ…

Կկորցես առանց իմանալու թե ի՞նչ կարող է նրա փոխարեն լցնել այդ դատարկ տարածությունը…

* * *

- Ի՞նչ է եղել Հասմիկ, ո՞ւմ մասին էր խոսքը:

- Ոչինչ, առանձնապես ոչինչ, գյուղում մարդ է մահացել, հարևաններից:

- Միգուցե…

- Ո՛չ:

Մոտեցավ նստեց անկողնու եզրին, չհասկացավ ինչու սկսեց բարձրաձայն լաց լինել:

- Մոտ էիք երևի հա՞, տարիքո՞վ էր, հարազա՞տ…

- Մո՜տ էինք, տարիքո՜վ էր, հարազա՜տ էր, թքա՛ծ ամեն ինչի վրա, գրկի՛ր ինձ, խնդրո՜ւմ եմ, ամո՜ւր…էլ չես տեսնի այդ հիմար երազը՝ կարմիր թումբանով այդ աքլորին, մեռա՜վ…

Ս.Ումառ-Հարությունյան

Ծերերը

Ծերերը չեն մահանում
Չեն վերանում,

Այլ ուղղակի  գնում են,
Ուղղակի հեռանում:

Երբ կրակն իր վերջին

Բոցն է տալիս ու հանգում,

Երբ ճնճղուկների գունաթափ երանգները

Նրանց լքում են, հեռանում,

Երբ ամեն անգամՆրանց  տուն գալը

Բալենու նուրբ ճյուղերով է ողջունվում՝

Երբ աչքերով ծեր, ծնկներ մաշող

Սովորական,

Ամենօրյա իրենց ծեսը -

Ավարտին է մոտենում:

Նրանց միջով հոսում է գիշերը,

Սա՜ռն, անտարբե՜ր ու դաժա՜ն,

Ջնջում էՆրանց բոլոր հուշերը

Մատներով իր անկենդան…

Տարիները, որ առվակներ էին,

Կաթիլ առ կաթիլ դառնում են լճակ,

Ավելի են Նրանք մոտենում լուսնին:

Հույսները՝

Ճաղատ սրբող թաշկինակ…

Ս.Ումառ -Հարությունյան

Առեղծված

Ոչ մի աշխատանք այնքան դաժան չէ,

Որքան որ սիրտն է աշխատում մթում,

Ոչ մի գույն այնքան բազմաերանգ չէ,

Որքան որ սպիտակ գույնն է

Մեզ թվում…

Գիշերը դավաճան չի՛ լինում երբեք,

Մի՛շտ դավաճան է եղել ցերեկը,

Ցերե՞կ չէր արդյոք, (պետք է որ հիշեք)

Երբ այն տասներկու աստղերից մեկը

Ցույց տվեց իրեն…

Ցերե՞կ չէր արդյոք, երբ Ուսուցիչը մեծ

Կռացավ, լվաց ոտքերն Հուդայի,

Ցերե՞կ չէր արդյոք, երբ նիզակ խրվեց

Ու արյուն կաթաց սրբազան հողին:

Գիշերով էր, երբ հոր ուրվականի

Լեզվով բարբառվեց ճմարտությունը,

Ցերեկով էր, երբ իշխան Համլետի

Արյունով հեղվեց արդարությունը:

… Գիշերով է

Երբ պատուհանդ  դառնում է  անբիծ,

Դրսում իշխում է մութը կասկածյալ,

Ու թվում է թե անհայտությունից

Քեզ հյուր է եկել օտար արարած:

Օտա՜ր ու այնքան հարազատ,

Քանզի լսում է թակոցը սրտիդ,

Ու ինչպես հմուտ, ճկուն աճպարար

Բացում է թանձր շղարշն աչքերիդ:

Կոպերիդ աստղերն է նստեցնում հանդարտ,

Լուսնին է վկա բերում զրույցի,

Իր արդա՜ր, ներո՜ղ լեզվով անարատ

Խոսում է քեզ հետ սրտիդ աղմուկից:

…Նույնիսկ պոետը զորու չէ բացել

Գիշերվա առեղծված, բովանդակ գիրքը,

Առավել ևս հանգի վերածել

Գիշերվա գրկում աշխատող սիրտը…

Ս.Ումառ-Հարությունյան

Արդա՜ր չես, Տե՛ր իմ

Լո՜ւյս էի տենչում  քո Որդու նման,

Այլ ոչ թե ցա՜վ ու մորմո՜ք,

Արդա՛ր չէ, Տե՛ր իմ,

Դրա՛խտ խոստացար,

Բերեցիր  դժոխք:

Խավարից բարի Բաներ չեն ծնվում,

Ծնվո՛ւմ է անե՜ծք կամ էլ հայհոյանք,

Արդա՛ր չէ, Տե՛ր իմ,

Որ այս աշխարհում

Դատարկ բաներից նենգանանք:

Երբեք չե՛ս սիրել բանաստեղծներին

Երկրի ցավերը քաշել են նրանք,

Արդա՛ր չէ, Տե՛ր իմ,

Նրանց գլխներին

Մի՜շտ էլ խաղեր ես խաղացել դաժան:

Միշտ էլ պոետի արյո՛ւնն է եղել

Հատուցման գինը մի չնչին բանի,

Արդա՛ր չէ, Տե՛ր իմ,

Դափնու փոխարեն

Ծաղկեպսակն է եղել փրկագին:

Փորձությունների դարը անցե՜լ է

Հացն հանապազորյա կյանքո՛վ է չափվում,

Արդա՞ր է, Տե՛ր իմ,

Որ քեզ ուրանամ

Ու երկրպագեմ աստծուն թշնամու:

Միշտ կասկածում ամաչում եմ հայելուն նայելիս,

Որ քո տեսքով եմ եկել այս աշխարհ,

Արդա՛ր չէ, Տե՛ր իմ,

Կամ ի՛նքդ փոխվիր

Կամ այս դժոխքը ինձնից հեռու տար:

Ս.Ումառ-Հարությունյան

Պատկեր

                                                                                 Նելլի Կարապետյանին

* * *

Չգիտե՜մ  մի՞տքն է բառից

Երկունքվում,

Թե՞ բառն է խաչվում մտքի հետ,

Որ ինչ որ մի տեղ հեռվո՜ւմ,

Շա՜տ հեռվում,

Ծնվում է ռոմանտիկ մի պոետ:

Մենախոսությունը սկսվում է այսպես -

Հեռվից քեզ կանչում է մի շատ ծանոթ ձայն,

Իսկ դու խոսում ես քո մտքերի հետ՝

Ձեռքումդ սուրճի

Դատա՜րկ մի գավաթ:

Ուզում ես, որ օրվա ձեռքերում

Շորերդ մաշվե՜ն, չքանան,

Ուզում ես,

Որ իրիկունը չտե՛ս

Հաճույքից մի քիչ տրտնջա:

Ուզում ես, որ օրը լինի  քո՛նը,

Որ այդքան անխոս չլինի օրը,

Որ օ՛րն էլ մի քիչ,

Թեկուզ շա՜տ չնչին

Ըմբոշխնի քայլերիդ օրորը:

Օրորվո՜ւմ ես, սենյակից - խոհանոց

Քայլերով հուշիկ՝

Ձեռքումդ՝Սուրճի դատա՜րկ մի գավաթ,

Իսկ հեռվո՜ւմ, շա՜տ հեռվում 

Մի պոետ ռոմանտիկ

Ցնդում է պատկերից այդ դաժան:

Մի՞տքն է անլեզու բառերից շիկանում,

Թե՞ բառն է հալեցնում

Մտքի սառույցը…

… Մեկ գավաթ ես ջրի տակ լվանում,

Իսկ մտքում՝ լվանում ես երկուսը…

Ս.Ումառ-Հարությունյան

Երբ մենակ եմ լինում

* * *

Երբ մենակ եմ լինում

(Հաճախ է պատահում)

Քունս եմ խանգարում ու

Քեզնով Լուսաբաց

Անկեղծ զմայլվում:

Իսկ երբ իմ գիրկը դատարկ չի լինում

(Չասես դավաճան)

Ես քեզ մոռանում ու

Համարում եմ անցա՜ծ գնացա՜ծ

Մի ինչ որ օտա՜ր, օտար արարած, որ

Հեռանալով տանում է իր հետ

Իր կրակները,

Կուրծք-զոհասեղանին թողնելով բոցն ու

Մորթված մտքերը…

Դու լավագո՛ւյնն ես՝ տրտունջիս նման,

(Ծաղկած ծառերից մարդկանց չեն կախում,

Նորից եմ խնդրում, չասե՜ս դավաճան)

Կյանքի ու մահվան երևույթների մի նեղ արանքում -

Օրվա պես գեղեցիկ,

Եղանակի նման վատ,

Միշտ ժպտերես ու զվարթ,

Դու միշտ եղե՛լ ես,

Դու կա՛ս,

Կմնա՛ս,

Իմ բարի՜, բարի՜

Հնամյա Լուսաբաց…

Ս.Ումառ-Հարությունյան

Հիշողություն

* * *

Հիշողության ծեր ու մաշված օրերը

Դառնում են բե՜ռ

ու թիկունքիս հավաքվում,

Ինչպես ծառի բնին մոտիկ -

Տերևներն են թափթփվում…

Ի՞նչ թունդ գինի

Կամ օղի,

Հիշողություն վշտակից,

Երբ կարող ես մե՛կ հարվածով

Խառնել հենքը մտքերիս,

Գարունը սարքել աշո՛ւն

Խցանել շշում ու ջուրը նետել

Հավերժահարսերի՜ն,

Ջրահարսերի՜ն

Ջահել թե հասուն…

Խե՞նթ եմ…չգիտեմ խենթություն անել,

Խելագա՞ր եմ, որ չեմ կարողանում

Արյունս հեղել,

Թե՞ հավերժ երազող հնաոճ ասպետ,

Որի իդեալը մի հասարակ

Աղջիկ է եղել…

Հասարակ աղջի՞կ,

Ի՞նչ հիմարություն,

Երբ հիմա էլ կփոխեի իմ կյանքն անհեթեթ

Նրա հետ անցկացրած

Գեթ մեկ օրվա հետ…

Ի՞նչ թունդ գինի

Կամ օղի,

Հիշողություն վշտակից,

Երբ կարող ես մե՛կ հարվածով

Խառնել հենքը մտքերիս…

Ս.Ումառ-Հարությունյան

16 +

Քո մեջ հրդեհ է, այնքա՜ն ցանկալի,

Կարծես մի ամբո՜ղջ աշխարհ է այրվում, 

…Խեղդվո՜ւմ է, ձգո՜ւմ զսպաշապիկին

Փողրակը ռետինե վանդակում:

Հասունության պատը շա՛տ է բարակել,

Ուր որ է ասես պիտի՛ պատռվի…

…Թափառախումբն էլ  հերթի է կանգնել

Սպասելով կարմիր տագնապի ձայնին:

Վխտում են են ներսում, ասես խավարում

Սիրո բազմաթիվ քրմեր արբեցած,

Տարալուծվո՛ւմ է մարմնի ծալքերում

Նրանց շքերթը դեռ կյանք չտեսած:

Ու թաքնվո՜ւմ են  կառչած բառերին,

Կծկվո՜ւմ, ձգվո՜ւմ են կիրք- տողերի տակ,

Բառերը շարժում են հե՜նքը տողերի

… Կարծես լսվում է մանկան թոթովանք:

… Դա պատասխանն է հնչող հառաչի-

Կիսաբառերի հոսքով միալար,

…Ծա՜նր է ապրումը մարմնի կանացի

Անկարող հսկել ձա՜յնը խելագար…

… Մերկացած միտքը արև սրսկված,

Դառնում է մի օձ՝ գալարվող անվերջ,

Ու քլթքլթում է գինի չդառած

Մաճառը փափուկ հավկիթների մեջ:

Արևի կարոտ ծիրանաձևը հասունանում  է,

Ճաքում  է քաղցրից,

Քնից արթնացած կրքերի դևը`

Որդան կարմիրը ժպտում է ներսից:

Գիշեր-անտառի սաղարթին բազմած,

Տարուբերվում է սիրո մեղեդին,

Ալվան տիրուհին երախը բացած,

Իրեն է ձգում սոված վիշապին:

Սապատներն ուղտի լցվում  են գինով,

Պռնկե-պռունկ եռում են հպում,

Տիրուհին երկտակ, պապակ շուրթերով

Արևահամի գինի է ըմպում:

Կաթիլ առ կաթիլ բաժակն է լցվում

Թանձր մածուկը բանականության,

Հաշիշ ծաղիկին ցողով է ցայում,

Ադամաթուքը Նորին մեծության:

Ու կիրք է երակ-ճամփեքով բոլոր,

Շոգ անապատ է արևից կիզիչ,

Ու անապատը հևում է օրօր,

Ու տաք փրփուր է  ծորում կակաչից:

… Շուրջը ավա՞րտ է, թե՞ վերջն աշխարհի,                  

Երազ Դրախտը Դժոխք է դառնում,

….Քո մեջ հրդեհ է, այնքա՜ն ցանկալի,

Կարծես մի ամբո՜ղջ աշխարհ է այրվում, 

Ս. Ումառ - Հարությունյան 

Լուսնամարդը

  

Վախենում եմ բացել կիսաբաց կոպերս

ինձ թվում է թե նրանք կբացվեն մի այնպիսի ժանգոտ ճռինչով

որ կարթնացնեն քեզ…

Վախենում եմ բացել աչքերս ու ինչպես միշտ տեսնել ամառային երկնքում կատարվող ինձ համար սովորական դարձած  լուսավոր դեպքերի արտացոլանքն իմ սենյակում, որը կարթնացնի քեզ…

Վախենում եմ պատկերացնել,

Վախենում եմ խոսել իմ մտքերի հետ…

Վախենում եմ, որ կարթնանաս մտքերիս ձայներից…

Քնած ես շուրթերդ հպած ուսիս ու կարող է, որ հենց այդ հպումից քո մեջ անցնեն իմ բոլոր վիճաբանությունները ինքս ինձ հետ, որը ես համարում եմ կեսգիշերային զրույցներ Լուսնամարդու հետ…

Վախենում եմ շարժվել, բայց ափս այրվում է մեջքիդ…

Ոտքդ, որ գցել ես վրաս ինձ սեղմում է տիեզերական ծանրությամբ ու կարծես գամել քեզ միշտ գրկաբաց ընդունող անկողնուս…

Բայց ես այդպիսին չեմ, չեմ կարող մնալ մի դիրքով ու տեսնում եմ իմ իսկ շարժը կյանք կոչված մացառուտներով լի խորդուբորդ այն ժայռի վրա, որով փորձ եմ բարձրանալ ու հասնել գագաթին, նորից ու նորից մի վերջին անգամ զրուցել Լուսնամարդու հետ ու խնդրել, որ էլ երբեք չհեռանա ցերեկվա լույսի հետ մինչ հաջորդ գիշեր…

Ես վախենո՜ւմ եմ, ի՞սկ Դու,

Դու չես վախենում առավոտյան արթնանալ, ու գիշերազգեստիդ կրախմալե ձայներից ինձ արթնացնել…

Դու չես վախենում քո՝ քեզ թվացող զգույշ քայլերի երաժշտությամբ ինձ արթնացնել…

Դու չես վախենում, որ կարող է ինձ կտրես իմ երազներից երկաթե սրճեփին կպչող գդալի ձայներով…

Դու չես վախենում ինձ արթնացնել այդ սև հեղուկի կախարդական բույրը քթիս մոտեցնելով ու քո…

- Սուրճը պատրաստ է, արթնացի՛ր…

Դու չես վախենում, որ ես կարող եմ սուրճի գոլորշու մեջից տեսնել քո բնական գեղեցիկ դեմքն ու հանկարծ չցանկանալ բացել աչքերս…տեսնել քեզ այնպիսին, ինչպիսին որ կաս…

Բայց ես տեսնո՜ւմ եմ, տեսնում եմ ինչպես են ձեռքերս արյունոտվելու աստիճան քերծվելով, օգնելով ոտքերիս ինձ դանդաղ մոտեցնում ժայռագագաթին…  

Վերջապես հասա, տեսա գագաթից հարյուր մետր ցած գտնվող այն արծաթագույն հարթավայրը, որը չէր երևում հակառակ կողմում գտնվելու պատճառով:

Նստեցի գագաթին, վառեցի իմ հերթական Black Tip գլանակը:

- Բարև, - լսվեց ետևից:

- Բա՛րև, չհարցնես թե ճանաչո՞ւմ եմ քեզ արդյոք, գիտե՜մ, Լուսնամարդն ես:

 Մոտ վաթսունի մոտ այդ մարդու հետ, որի մորուքը հազիվ է հասնում կրծքին, ես շատ անգամ եմ զրուցել:

- Ատո՞ւմ ես ինձ…

- Գիտես ու նորից հարցնում ես:

- Ես մտքեր չեմ կարողանում կարդալ, բայց հոգիներ կարդալ կարողանում եմ, այ քո հոգին լցված է ատելությամբ, մինչ դու քեզ գագաթից կնետես, ես ցանկանում եմ իմանալ պատճառը, չէ՞ որ դու հրաժարվում ես իմ նվերից քեզ, ես քեզ կյանք եմ նվիրել…

- Կյա՞նք, դու ինձ դժոխք ես տվել, ես չունեմ ոչինչ երջանիկ ապրելու համար, ո՛չ հարստություն, ո՛չ ուժ, ո՛չ տաղանդ… մի՞թե չես հասկանում…

- Ես տվել եմ քեզ բարի սիրտ, հումորի զգացում, սուր միտք, դա շնորհ է:

- Մի՞թե դա համարում ես շնորհ, իմ հումորի զգացումից մարդիկ իմ բոլոր ասածները համարում են հումոր, իմ բարի սրտի պատճառով ես կորցրեցի իմ բոլոր բարիքները, ես հիմա ատում եմ իմ կյանքը, և ընդամենը քանի տարեկանում…դու աղավաղել ես իմ դեմքը, հոգիս, նպատակներս վեր ես ածել աստղաճանապարհների, անհաս ու վերջ չունեցող…

- Հըմ…

- Հիմա էլ եկել ես, որ ընդամենը իմանաս պատճառը, ճի՞շտ եմ չէ, չէ՞ որ դու ես ինձ տվել խելացի մտքի այն չափաբաժինը, որ կարողանամ անսխալ կռահել:

Վեր կացա լուռ ու մոտեցա գագաթի ծայրին:

- Սպասի՛ր, ես կարող եմ դեռ քեզ օգնել ու մի մոռացիր, որ ես դեռ երկու հազար տարի առաջ իջա ու ինձ խաչեցին, նիզակով խոցեցին սիրտս, բայց ես պայքարեցի և ինչպես տեսնում ես…

- Դո՞ւ, չէ՞ որ շրջապատված էիր քեզ  երկրպագող մարդկանցով, չէ՞ որ քո սիրտը խոցողները դիմացդ կանգնած էին, իսկ գիտե՞ս թե ինչ բան է երբ մեջքից են հարվածում, չգիտե՜ս, քո տանջանքները խաչի վրա երեք օր էին, իսկ ես արդեն քանի տարի է տանջվում եմ…գիտե՞ս քանի սրիկա է ապրում երջանիկ, քանի՞ մարդասպան ու դաժան մարդ կա, որ դեռ հանգիստ խղճով ապրում են…

- Գիտե՜մ…

- Դե, ուրեմն ի՞նչ, ե՞ս եմ ամենավատը…մնաս խաղաղությամբ, ես հոգնեցի…

Լուսնաքամին սկսեց խաղալ իմ շորերի հետ, կարծես տալով ինձ թևեր ու համոզել որ հանգիստ թռիր…

Քայլ ու… ամեն ինչ վերջացավ արծաթափայլ հարթավայրի վրա…

Լուսնամարդը մոտեցավ գագաթածայրին, նայեց հարթավայրի վրա ընկած իմ անշունչ մարմնին:

«Չէ՞ որ ես նրան բարի սիրտ էի տվել, այդ ե՞րբ հասցրեց քարանալ, այո նա ունեցել էր ծանր կյանք, բայց պայքարում էր, վստահ էր իր ուժերի վրա, ի՞նչը կոտրեց նրան չեմ հասկանում…»

Ես տեսա թե ինչպես Լուսնամարդը իջավ ինձ մոտ, փորձ արեց մտնել աչքերիս մեջ ու դա ստացվեց նրա մոտ, հասկացա, որ ամեն ինչ ցանկանում է տեսնել Իր իսկ աչքերով…

… Ահա նրանք, այգու նստարանին նստած հացի փշրանքներ են նետում աղավնիներին, ո՜չ, դա այն չէ, հարկավոր է էլի թերթել ու գտնել կորած լույսը, կորա՜ծ, խամրա՜ծ, չքացա՜ծ…

Ահա այս մեկը…

Նա ձեռքին ծաղեփունջ մոտենում է այն նույն նստարանին, բայց նստարանի վրա երկուսով են, համբուրվում են նրա աչքերի առաջ, ծաղկեփունջն ընկավ տղայի ձեռքերից, ոտքերը ծալվեցին, սիրտը հարվածում է սառցե ասեղներով, շնչելը դժվար է, ահա այն լույսը, որը կորել է տղայի մոտ…

«Ի՞նչ ցավ է ապրում, ի՞նչ տանջանք, սա արդեն շատ շատ է մեկ մարդու համար, դե մարդիկ շատ են, ես չեմ հասցնում…Այո, Լուսնամարդն էլ կարող է սխալվել, բայց ի տարբերություն մարդկանց նա կարող է իր սխալը ուղղել…»

Ես վախենո՜ւմ եմ, իսկ Դո՞ւ,

Դու չես վախենում առավոտյան արթնանալ, ու գիշերազգեստիդ կրախմալե ձայներից ինձ արթնացնել…

Դու չես վախենում քո՝ քեզ թվացող զգույշ քայլերի երաժշտությամբ ինձ արթնացնել…

Դու չես վախենում որ կարող է ինձ կտրես իմ երազներից երկաթե սրճեփին կպչող գդալի ձայներով…

Դու չես վախենում ինձ արթնացնել այդ սև հեղուկի կախարդական բույրը քթիս մոտեցնելով ու քո…

- Սուրճը պատրաստ է, արթնացի՛ր…

- Դե վե՛ր կաց, ինչքա՞ն կարող եմ խնդրել, վե՛ր կաց…

- Ի՞սկ ուր է սուրճը, քեզ ի՞նչ է եղել…

- Կարծես թե սկսվում է, հագնվի՛ր…

- Ի՞նչը…

Աչքիս բարի աչքերով մի շատ տարեց սպիտակ խալաթով հրեշտակ է մոտենում ինձ, ձեռքին մի փոքրիկ բայց աշխարհից թանկ նվերով…

- Շնորհավորո՜ւմ եմ, տղա է…գրկի՛ր ինքդ, ի՞նչ ես շշմած կանգնել:

Մի շատ հարազատ բան սեղմվեց կրծքիս, ես չհասկացա թե ինչպես ստացվեց, որ ես էլ ոչինչ չէի կարողանում տեսնել, բացի նրա փոքրիկ բերանից, մի կերպ փակված աչքերից, փոքրիկ ու նուրբ քթից, որը կարծես հոտոտելով փնտրել էր ինձ ու չէր ցանկանում հեռանալ:

Մոտեցավ լուսնաշորերի վրա սպիտակ խալաթ գցած մի մարդ, որի մորուքը հազիվ էր հասնում կրծքին:

Մատը դրեց կրծքումս կծկված տղայիս ճակատին ու ասաց.

- Դու երջանիկ կլինես, դու արժանի ես դրան…

Ս.Ումառ-Հարությունյան