Ապրե՜լ

Մաս առաջին

Ապրե՜լ…

- Քեզ հարկավո՛ր է ժպտալ, հարկավո՛ր է, որ դեմքդ մի քիչ պայծառ լինի, հասկանո՞ւմ ես ինձ:

- Մա՛մ, լա՜վ էլի, ի՞նչ ես ուզում:

Մայրը զգաց աղջկա հետաքքրքրասիրությունն իր հայելու առաջ պտտվող մարմնի կազմվածքի նկատմամբ:

Ձեռքերով շփեց կոնքերը, կուրծքը, ուղղեց սանրվածքը:

- Տեսնո՞ւմ ես ինչպես եմ պահպանվել, սովորի՛ր, հասուն աղջիկ ես, իսկ հագնվում ես սարերում ման եկող երկրաբանի նման, ի՞նչ է փող չունենք, թե՞…

Աղջիկը վեր կացավ, հավաքեց սեղանին մնացած սուրճի երկու բաժակը, շրթներկով ներկված ծխախոտի մնացուկներով լի մոխրամանն ու մինչ խոհանոց գնալը ցածր ասաց:

- Ավելի լավ է քիչ ծխես, խեղդեցի՜ր:

Խոհանոցից լսեց մոր զրնգուն, կյանքից գոհ ձայնը:

- Իսկ քեզ դուր եկա՞վ իմ նոր ընկերը, իրավաբանականի ուսանող է:

Պատասխան չստանալով մայրն մատների արանքում վառած հերթական ծխախոտը բարձր բռնած ինքը գնաց խոհանոց,

- Մա՛մ, նա իմ տարիքին է, քեզ չի սազում, հարևաններն ի՞նչ կասեն:

- Թքա՛ծ, գիտես ի՞նչ խորամանկն է, երեկ հասկացրեց, որ իրեն դուր են գալիս «Wolkswagen passat»  մեքենաները, կառնե՜մ, ձեռքս քարի տակ չէ, այսօր էլ ռեստորան ենք գնում:

- Մա՞մ, դու ինձ խոսք էիր տվել…

- Բավակա՞ն չէ փողերը ծախսես այդ բոմժերի, հաշմանդամների, որբանոցների, եկեղեցական այդ ձրիակերների վրա, ամուսնուս փողերը դրանց համար չեն, վայելի՛ր կյանքը, լսի՛ր մորդ, չե՛ս փոշմանի:

- Մա՛մ, ո՞ր ամուսնուդ:

- Բոլորի, հետո ի՞նչ որ հինգն են եղել, դա դեռ ոչինչ չի նշանակում:

Մայրը դերասանուհու շարժումով ոտքը դրեց խոհանոցի փոքրիկ աթոռին ու հաղթանակած հայացքով նայեց դստերը:

- Լա՜վ, կտա՜մ, բայց ճիշտ չես ապրում: Դու երբևէ ծիծաղած կա՞ս:

- Չե՛մ հիշում:

- Ի՞սկ լաց եղել ես, ես ինչ որ չեմ հիշում:

- Լա՞ց, այո մի անգամ, երբ տասներկու տարեկան էի, թաքուն լաց եմ եղել, զուգարանում:

- Ինչո՞ւ, չի կարող պատահի, որ ես քեզ նեղացրած լինեմ, դա բացառվո՛ւմ է:

- Դու ժամանակ չես ունեցել նեղացնելու, - կծու թե միամիտ ասված խոսքերը երևի տեղ չհասան:

- Ի՞սկ ով:

- Ամուսինդ, բռնաբարել էր ինձ:

- Ի՞նչ, ո՞ր մեկը, ստո՛ւմ ես, ասա՛,  որ ստում ես:

Աղջիկը կռացավ գետնից վերցրեց մոր մատներից ընկած դեռ ծխող սիգարետը, օգնեց մորը նստելու աթոռին ու երկար նայեց աչքերի մեջ:

Ի՞նչ տեսավ, ի՞նչ զգաց, չհասկացավ ու գրկելով մորն ասաց:

-Ստո՛ւմ եմ, մամ ջան, ստո՜ւմ եմ, հանգստացի՛ր, աչքիդ ներկը ծորացել է այտիդ…

Մաս երկրորդ

Ապրե՜լ, միայն ապրել…

«Հաղթանակի կամուրջ»… հասկանալի է անվան ծագումը, (միգուցե կյանքին հաղթած մահվան պատվին են այդպես անվանել), իսկ այ  «Կիևյան կամուրջ»-ի անունը անհասկանալի է, երևի պետք է լիներ «Հրաժեշտի կամուրջ»…իր կառուցման օրից քանի մարդ է հրաժեշտ տվել կյանքին…

Կամուրջի վրա երկուսով են:

Երկու տխուր հայացք, երկու մենակություն, դեպի ներքև նայող երկու զույգ աչքեր…

- Բա՜րձր է, գեղեցի՜կ,- ասաց աղջիկը: Վերևից էլ կարծես գետի հունը մի հարբած մարդ է գծել, համաձա՞յն ես:

- Չգիտե՜մ, - ասաց տղան:

- Այդ ո՞ւր ես նայում, ներքև նայիր, իրոք գեղեցի՜կ է:

- Մեքենային ձեռք չտան հանկարծ, կամուրջի սկզբում կանգնեցրինք, հարմար տեղ չէ:

- Մեքենա՞, մի՞թե դա մեքենա է, իր դարն ապրած, ինչո՞ւ ես անհանգստանում:

- Դե իմ ունեցածն էլ դա է, տեսել եմ մայրիկիդ մեքենան, լա՜վն է:

Տղան նայեց ժամացույցին:

- Ինչ որ տեղ ես շտապո՞ւմ: Այսօր մի տեսակ տխուր ես, բա՞ն է պատահել:

Տղան բացասական շարժեց գլուխը:

- Շտապո՞ւմ ես:

Նորից գլխով ասաց ոչ:

- Ես գիտեմ ինչպես բարձրացնեմ տրամադրությունդ, կսպասե՞ս մի քիչ, շատ քիչ համբերիր ու…

Աղջիկը վազեց դեպի կամուրջի հակառակ կողմում վաճառվող պաղպաղակի կրպակի կողմը:

«Գեղեցիկ է վազում, անհամբեր» - մտածեց տղան:

Երբ աղջիկը վերադարձավ տղան չկար:

Նայեց կամուրջից ցած, հետո վազելով  հատեց կամուրջի լայնությունն ու մյուս կողմից նայեց ցած:

Զանգահարեց տղայի համարով – անջատված էր:

Վախից լայնացած աչքերով նայեց դեպի տղայի մեքենայի կողմը:

Մեքենան չկար:

Ծիծաղեց, մի-մի փոքրիկ կտոր կծեց ամեն պաղպաղակից ու երկուսն էլ գցեց կամուրջից ցած…

Վերջաբան

Ապրե՜լ… Ապրե՜լ… Ապրե՜լ…

- Քեզ հարկավո՛ր է ժպտալ, հարկավո՛ր է, որ դեմքդ մի քիչ պայծառ լինի, հասկանո՞ւմ ես ինձ:

- Մա՛մ, լա՜վ էլի, ի՞նչ ես ուզում: Երեք երեխայի հետ քեզ ինչպես թողնեմ որ գնաս:

- Ես շատ անգամ եմ եղել ծովափում, հավատա, վայելի՛ր կյանքդ, լսի՛ր մորդ, չե՛ս փոշմանի:

* * *

Սև, լայնեզր գլխարկով, գեղեցիկ կազմվածքով մի կին էր նայում ծովին:

Քիչ այն կողմ երեք երեխաներ ծովավազից մարդ էին ծեփում ու նրանց ուրախ ձայները խառնվում էին ծովից եկող, ականջ շոյող ալիքների ձայներին:

Օրն ավարտվում էր ու հոգնած արևը հորիզոնում, իր վերջին ուժերով փորձում էր հարթեցնել ծովի մակերևույթը… ստացվո՜ւմ էր:

Կինն ավելի մոտեցավ ծովին ու ջուրը գուցե հաճույքից բարձրացավ մինչև ծնկները:

Կնոջ խիստ հայացքը սաստեց ջրին ավելի վեր չբարձրանալու համար:

Ձեռքը մտցրեց ցելոֆանե տոպրակից հանեց այրված մահվան վկայակաների մոխիրը:

Ափը բացեց, պարզեց քամուն:

- Հաջողությո՜ւն,- կարծես  ինքն իրեն ասաց:

- Շնորհակալությո՜ւն, - կարծես քամու ձայնը պատասխանեց:

Բարձրաձայն բղավեց.

- Երեխաներ, պաղպաղակ ուտելու ժա՛մն է, գնացի՜նք:

Երեխաները մոռացած ավազե մարդուն վազեցին դեպի տատիկը:

Ծովափը դատարկ էր կամ համարյա դատարկ՝ միայնակ կանգնած էր ավազե մարդը, որին քիչ հետո ծովի ալիքները կտապալեին ու կվերադարձնեին իր նախնական տեսքին՝ ավազահատիկների…

Ս.Ումառ-Հարությունյան

Ամենածանր օրը

Մի քիչ նախաբան

Իմ Վիճակագրական վարչությունում աշխատած տարիները, որոնք ինձնից խլեցին լավագույն տարիներիցս երկուսը, իրենց ուրույն տեղն են զբաղեցնում իմ կենսագրության մեջ:

Ես սովորեցի կյանքին նայել թվերի աչքերով, թվերը վերածել դեպքերի, գտնել համաչափություններ ու կարողանալ համադրել կյանքի այս կամ այն ոլորտին:

Մի քիչ լիրիկա

Իմ Վիճակագրական վարչությունում աշխատած տարիներին, ես գտա աֆորիզմներին շատ մոտիկ արտահայտություններ, անհասկանալի երևույթների համաչափություն, որոնք էլ հետագայում ինձ մտածելու բավականին առիթ տվեցին:

Ես գտա, որ.

Աչքերն ունեն իրենց տիեզերքը:

Ծովի ջուրը աղի չէ, այլ մի քիչ թթվաշ:

Ամենաերկար ճանապարհը դա դեպի սիրելի մարդը գնացող վերջին քայլն է:

Որ Երևան քաղաքում կան հարուստ մարդիկ և փող ունեցող մարդիկ:

Որ կանանց գեղեցիկ նկարներով արտասահմանյան ամսագրերը նայող Երևանյան կանայք իրենց համարում են նվաստացած:

Որ Երևանի համարյա բոլոր քաղաքացիները հաճախ պարում են մենակ, բայց անպայման հայելու առաջ:

Տղաներ ծնվում են հիմնականում երկուշաբթի օրը:

Աղջիկներ՝ ուրբաթ:

Զույգեր ծնվում են հիմնականում հինգշաբթի գիշերը:

… Պարզել եմ, որ քեզ նվիրված մարդիկ նրանք չեն ովքեր ամեն կիրակի աղոթում են քեզ համար այլ նրանք ովքեր գիտեն թե քո սուրճի բաժակում որքան պետք է սուրճ կամ շաքարավազ լցնել, որ ժամին մատուցել:

Երեքշաբթին ամենածանր օրն է:

Չորեքշաբթին ամենաթեթևը…

Մի քիչ մենախոսություն

Ոչ մեկի մտքով չի անցել գտնել թե, որ օրն է ամենածանրը ու թվում է բոլորին, որ նման օր գոյություն չունի, բայց դա այդպես չէ:

Իմ վիճակագրական վարչությունում աշխատելու ժամանակ պատահմամբ հայտնաբերեցի, որ Երևան քաղաքի բնակչության հիմնական մասը՝ 87.4 % մահանում է երեքշաբթի օրը:

Ապշեցուցիչ է, բայց փաստ:

Չորեքշաբթի արթնանում ես ու մտածում.

« Մի հնարավորություն ևս մեկ շաբաթ ապրելու համար, հիանալի նվեր է Բարձրյալի կողմից…»

Մի քիչ իրականություն

Երեքշաբթի է:

Նման հիմար կամ գուցե ինձ խելացի թվացող մտքերով, առանց ուշադրություն դարձնելու արագաչափին, վառելիքը վերջանալու ազդանշան տվող դեղին լույսին, գրպանումս ընդամենը հազար դրամ, առանց բարդույթների իմ բնավորության հետ միասին, վստահ, որ դեռ այս փողոցում տեսախցիկ տեղադրված չէ սլանում էի Բուռնազյան փողոցով դեպի Բաղյան փողոց, սրտի կաթված ստացած, հիվանդանոցում պառկած ընկերոջս մոտ, , երբ լսեցի կարծես հարվածի ձայն:

Անմիջապես արգելակեցի:

Երևի անվադողս էր պայթել:

Իջա մեքենայից ու պտտվելով շուրջը տեսա, որ անվադողերը կարգին են:

Մայթին կանգնած էր տոնածառի աչք չշոյող խաղալիքի նման ժպտացող մի մանկահասակ տղա:

- Ե՛ս էի, լավ խփեցի չէ՞, չեմ վնասել ոչինչ, բայց այսօրվա հացիս կտորն էր, պանիրով:

Ցույց է տալիս մեքենայիս մոտ ընկած հացի կտորին:

Մոտեցա, չփախավ:

- Ինչո՞ւ խփեցիր, եթե հանկա՜րծ…

Ձեռքով ցույց տվեց ոտքերը մի կերպ քարշ տալով փողոցը դանդաղ անցնող մի հղի շան:

- Մե՜ղք է, բալիկ է ունենալու, չէ՞:

Լուռ մեկնեցի ունեցածս միակ  հազար դրամանոց թղթադրամը:

- Հաց ու երշիկ կառնես, կամ ինչ ուզում ես, ապրե՛ս:

Մեքենայիս շարժիչը  ոչ մի կերպ չենթարկվեց:

Մտքովս անցավ ընկերս, որ սպասում էր ինձ հիվանդանոցում, աչքերիս առաջ պտտվեց ու անհայտացավ վերջին հազար դրամանոցս, արդեն տեսադաշտից անհայտացած փոքրիկը…

Հիմար կամ գուցե ինձ խելացի թվացող մտքերով, որ Բարձրյալը հաճախ շշնջում է մեր ականջին այս կամ այն վտանգի մասին ու մենք չենք կարողանում լսել, ստիպված հարվածում է որ ուշքի գանք…  Փակեցի մեքենայի դռներն ու ձեռքերս գրպաններս դրած ճանապարհս շարունակեցի ոտքով:

Երեքշաբթի էր…

Ս.Ումառ-Հարությունյան

Երևան  27.04.2015 թ.

Կարոտ

Կեսգիշեր

Գիշեր