Գիշերն Արարչի
կողմից ստեղծած այն երևույթն է, որ հնարավորություն է տալիս մեր գիտակցությանը հրաշագործ
երազներում հանգստանալու:
Գիշերն է
ընդունակ հանգստացնելու մարմինն ու գիտակցությունը, պատրաստելով հաջորդ օրվան:
Գիշերն է,
որ կարող է շուռ տալ ամեն ինչ, ստիպել գիտակցությանը դառնալու անկարող:
Գիշերն է,
որ կարող է լուսավորել մեր հոգին մթան մեջ:
Գիշերը…
* * *
Մթան մեջ կարծես
բացի նրա դեմքից ոչինչ չէր երևում:
Լուսավոր,
ժպիտը դեմքին, արևահամ մազերով ու կանչող աչքերով:
Աչքերի առաջ ձայնի արագությամբ անցավ երեկվա պատկերը,
երբ նվագելուց հետո բեմից իջավ ցած ու մոտենալով լրագրողուհիների համար
առանձնացված առաջին շարքում նստած աղջկան` անխոս համբուրեց շուրթերը:
Ամբողջ
նվագի ընթացքում նա նայում էր իրեն: Արտասվում, հետո կարծես ժպտում…
Դալիճում
կարծես միայն նա էր, որ հասկանում էր նվագող տղային:
Համերգը
կազմակերպված էր գիշերօթիկ երաժշտական դպրոցի շրջանավարտների համար:
Բեմից
իջնելու պահին ամբողջ դահլիճը ցնծում էր մինչև այն պահը, երբ տղան մոտեցավ աղջկան:
Համբուրելուց
հետո դահլիճում տիրեց մեռելային լռություն:
Աղջկա կողքը
նստած կինը վեր թռավ տեղից ու ապտակեց տղային:
- Անտեր
սրիկա, քո համար եմ մեծացրե՞լ…
Դեղձի
կորիզի նման դեմք ունեցող երաժշտական գիշերօթիկի տնօրենի կատաղությանը չափ չկար:
- Դու ի՞նչ
է, քեզ Պագանինի՞ զգացիր, դո´ւ հասկանո՞ւմ ես թե ի՞նչ արեցիր: Վե´րջ, դո´ւ
վաղվանից հեռացված ես, կորի´ր գրողի ծոցը:
Քանի անգամ
եմ աչք փակել քո արածների վրա: Եթե դու մեր ամենալավ ջութակահարն ես, դա դեռ քեզ
իրավունք չի տալիս խայտառակելու դպրոցն ու դնելու մեզ այս վիճակում:
- Բայց ես
ոչ ոք չունեմ, ես ո՞ւր պետք է գնամ…
- Կգնաս
հորեղբորդ տո´ւն, ինչպես որ քեզ բերել է այստեղ տաս տարի առաջ, այնպես էլ թող…
-
Հորեղբայրս արդեն երկու տարի է մահացել է:
- Կգնաս
հորեղբորդ կնոջ մոտ, ուրիշ քեզ ասելու բա´ն չունեմ, հեռացի´ր, այսօր այստեղ քո
վերջին գիշերն է:
- Դա
պատահական չէր, մենք սիրում ենք իրար: Հանդիպում ենք արդեն ութ ամիս:
-
Հիմար-հիմար մի´ խոսիր, դու գիշերօթիկի սան, նա `Կրթության փոխնախարարի աղջիկ, ի՞նչ
սիրո մասին ես խոսում:
- Բայց
տիկին Սանթրոսյան, դուք մեզ գրականություն եք դասավանդել, սովորեցրել ապրել
հերոսների կյանքով:
- Գրականությունը
գիտություն չէ, որ քեզ սովորեցնի, թե ինչպես ապրել, այլ տեղեկատվություն է, թե
ինչպես պետք էր անել կամ չանել անցյալում:
Գիշեր…
Միթե պետք
էր, որ հիմա զրուցակիցս լիներ մութը:
Աստվա´ծ իմ,
պահպանի´ր նրան: Ես ուրիշ ոչինչ քեզնից չեմ ուզում:
Դու գիտես,
որ ես հաճախ չեմ քեզնից որևէ բան խնդրում:
Թող նրա մոտ
ամեն ինչ լավ լինի:
Գիշեր…
Ինչ լավ է
մութը, որ չեն երևում արցունքներս:
Ոչինչ չի
երևում, բայց կա ձայն` գիշերվա ձայնը:
Ու ձայնը
փաթաթվում է ականջներիդ, իջնում ամբողջ ամբողջ մարմնով, լցվում ներս ու ուտում է
քեզ ներսից...
<< Եթե
ցանկություն կա համբուրելու մարդուն, համբուրիր շուրթերը:
Կարևոր չէ
դա հրաժեշտի համբույր է, թե՞ ուղղակի հենց այնպես:
Կարևորը, որ
հետո կարող է էլ չլինել նման առիթ:
Այնժամ դու
կափսոսաս, որ չես համբուրել, երբ Նա կողքիդ էր ու չէր պատրաստվում հեռանալ:
Կարևոր չէ
նա տղամարդ է, թե՞ կին, կարևորը, որ Թանկագին
մարդ է քո համար, մնացածը մանրուքներ են::
Բաց մի թող
ոչ մի վայրկյան նրան ցույց տալու թե ինչքան կարևոր է նա քեզ համար:
Հիմարություն
է վախենալ թանկագին մարդուն հաճելին պարգևելուց:
Համբուրիր,
մի´ վախեցիր, նա նույն կերպ կպատասխանի քեզ, եթե ոչ միանգամից, ապա ինչ որ մի
ժամանակ, բայց անպայման կպատասխանի…>>
Գիշեր…
* * *
- Հեռախոսդ դիր սեղանին ու անցիր քո սենյակ:
Մոր ձայնը տիրական էր: Անառարկելի կատարման:
- Մա´մ,
հեռախոսն ի՞նչ կապ ունի…
- Չլսեմ
ձայնդ, հորդ ի՞նչ պատասխան ենք տալու, խայտառակվեցինք…
- Ի՞նչ
պարտադիր է իմանա, չէ՞ որ մենք կանայք…
- Ինչպես թե՞
կանայք, այդ ինչե՞ր ես խոսում, դո՞ւ ինչ է նրա հետ…
- Այո,
արդեն մեկ ամիս կլինի:
Ապտակը
շառաչեց:
Մայրն երկու
ափերով բռնած դեմքն արտասվում էր:
- Աստված
իմ, միթե այդքան զբաղված էիր այլ գործերով, որ չկարողացար հետևել նրան, չկարողացար
պահպանել: Ի՞նչ պետք է անեմ ես հիմա, ի՞նչ եմ պատասխանելու ինքս ինձ:
… Վերմակը
քաշած գլխին արտասվում էր:
Վերմակի տաք
մութ է, ոչինչ չի երևում, թերևս միայն նրա դեմքն ու ձեռքին բռնած ջութակը:
Իսկ
աչքերը.. տաք կաթիլների պես շոյանք արտահայտող ու միանգամից փոխվելով մի սուր
հարվածի կրծքավանդակիդ, հետո նորից հանգիստ ու լուռ ինչպես մայիսյան մի երեկո:
Միշտ
ցանկալի ձեռքերը` օդի նման անհրաժեշտ, որ կարծես ճակատագրի մեծագույն պարգևներ
լինեն:
Տաք այդ ափերը
կրծքերիս վրա ավելի լավ են քան սառը ծակոցները հատկապես կրծքիս ձախ մասում:
Սեղմիր
ափերիդ մեջ քո առաջին “մեղքը” կյանքում `
կրծքերս:
Մութը…
- …, դու ի՞նչ
է նրա հետ…
- Այո,
արդեն մեկ ամիս կլինի:
Սուտն արցունքի
կաթիլների տեսքով դուրս փախավ աչքերից ու թրջեց բարձը:
Ինչո՞ւ
խաբեցի, ինչո՞ւ:
Ի՞նչ եմ
արել…
Հիմա ի՞նչ է
լինելու նրա հետ, ինձ հետ:
Հայրս
կոչնչացնի նրան:
Մութը
ծղրտաց վերմակի տակ:
- Քե´զ են
կանչում, չե՞ս լսում:
Սենյակից
լսվեց հոր ձայնը:
- Մինչև
հիմա որտե՞ղ էին քո աչքերը, ինչո՞վ էիր զբաղված,
ինչո՞ւ չկարողացար…
- Գուրգեն
իմ մտքով երբեք չի անցել…
- Երբ
տասնվեց տարի առաջ մանկատնից վերցրեցինք նրան
ես քեզ դեռ այն ժամանակ զգուշացրեցի, որ չգիտենք ինչ գեներ ունի, ո՞վ է
մայրը, հայրը, իսկ դո՞ւ… կսպանեմ քեզ էլ նրան էլ, կանչի´ր այստեղ:
- Խնդրում
եմ, կամաց, կլսի, այսքան տարի նման խոսակցություն չի եղել:
- Կանչիր,
թե չէ…
Սենյակ մտավ
ճմրթած շորերով, քանի որ առանց հանվելու էր պառկել:
Ուղիղ նայեց
հոր աչքերին:
- Ինչ որ
մայրդ պատմեց ճի՞շտ է:
- Ճիշտ է, -
ստեց ու հպարտ էր իր ստով:
- Անառա´կ,
դու աղտոտում ես իմ անունը, իմ այսքան տարվա տանջանքը…
- Միգուցե
դու ի՞նքդ ես աղտոտում քո Նունե քարտուղարուհիով, որ համարյա իմ հասակակիցն է:
Չհասցրեց
ավարտել, երբ հոր բռուցքը դիպավ բերանին:
Մայրն
անգիտակից ընկավ հատակին:
Բերանից
արյունը սկսեց կաթալ հատակին ընկած մոր շորի վրա:
Կռացավ,
արյունոտ բերանով համբուրեց մորը:
- Դո´ւրս իմ
տանից, դո´ւրս…
- Կգնամ,
միայն շորերս հավաքեմ:
- Դո´ւ
ոչինչ չունես, ի՞նչ շորեր, անզգա´մ, դո´ւրս…
* * *
Հնարավո՞ր է սիրել դժբախտ մարդկանց… նրանց հետ
հեշտ է:
Օգնեցիր և
վերջ: Դե ասենք տվեցիր ողորմություն, կամ կերակրեցիր: Կամ տվեցիր արդեն քեզ անպետք
մի շոր:
Դժբախտին
կերջանկացնես մի քիչ և վերջ:
Դժբախտներին
սիրում են հանուն իրենց, կամ ավելի ճիշտ Աստծո մոտ գթառատ երևալու համար:
Այդպես
հաճախ է պատահում:
Դա սեր չէ,
դա գթասրտություն է, բայց դա էլ է անհրաժեշտ մարդուն:
Աշխարհում
շատ է դաժանությունը, իսկ գթությունը քիչ:
Հակառակն
անելու համար մարդն անզոր է:
* * *
Բարձրացավ
տեղից:
Թևքով
մաքրեց բերանն ու ուղղվեց դեպի դուռը:
Հայրը մեջքով
շրջված դեպի սենյակը, դեմքով դեպի պատուհանը` ծխում էր:
Միգուցե չէ՞ր
ցանկանում ցույց տալ արցունքները, ով գիտե…
* * *
Կան մարդիկ սառն անձրևի հոգով,
որոնց հետ շոգ եղանակին հաճելի է:
Ուզում ես վայելել անվերջ:
Կան մարդիկ փոթորկի հոգով
– խցկվում են քո կյանք,
շրջում
են քեզ ոտքից գլուխ:
Ինչպես անսպասելի հայտնվում,
այնպես
էլ անսպասելի անհետանում են քո կյանքից:
Կան մարդիկ արևի հոգով: Նրանց հետ լավ
է միշտ
և ամեն տեղ…
Կան մարդիկ ցավի հոգով:
Նրանց պոկել քեզնից ցավոտ է, բայց դե ներկայությունն էլ ցավալի ծանր:
* * *
Կյանքը
խաղատուն է:
Ամենահուզիչ
ու հետաքրքիր խաղը – դա սերն է:
Քիչ
հավանական է այդ խաղում հաղթելը:
Կարմիր, սև,
զրո…
Բայց եթե
հաղթես, ամբողջ կյանքում կլինես երջանիկ:
Սերը դա կյանքում առաջին ու միակ փորձն
է, բայց կյանքում վերջին փորձեր չեն լինում:
* * *
Մոտեցավ
հորը, իր նուրբ ձեռքերով շրջեց դեպի իրեն, ոտքերի թաթերի վրա բարձրանալով
համբուրեց հորը, ձեռքի մատներով մաքրեց հոր արցունքներըն ու շրջվելով հեռացավ:
* * *
Մետրոպոլիտեն:
Սա մի ուրիշ
աշխարհ է, իր չգրված օրենքներով, յուրահատուկ դեպքերով, ավանդույթներով…
Այստեղի
լռությունն էլ այլ է, մի տեսակ պարտավորեցնող, խորհրդավոր:
Բոլորի
դեմքերը մի տեսակ տխուր են, մտածկոտ:
Երևի
ամաչում են, որ Նոր տարվա առաջին օրը ստիպված մետրոյով են գնում:
Ուզում եմ
բղավել, որ մի վհատվեք, սա հրաշք է, այսքան մարդ մի տեղ ու միասին…
Աջ կողքս
տեղավորվել է մի մարդ, որը տարբերվում է իր չափերով, հագուստով ու հայացքով:
Տիրական իր
հայացքով նայում է հերթով բոլորին, քմծիծաղում:
Փողկապի վրա
բազմագույներով փայլում է ամրակը:
Ինքն իր հետ
խոսում է ցածրաձայն:
- Սրանց
հետ, մի վագոնում, այս ո՞ւր
հասա…
Նայում եմ
կողքից դեմքին, ուզում եմ մի երկու բառ
ասել:
- Մեքենաս
փողոցում փչացավ, ոչ մի տաքսու մեջ չեմ տեղավորվում, - ցույց է տալիս փորը:
Աչքերի տակ
բաց կապույտ է, հոգնած տեսքով:
Մետրոյի
վագոնի առջևի դռնից մտավ մի զույգ` տղա և աղջիկ, երևի փող են հավաքելու:
Միաժամանակ
ետևի դռնից մտավ մի մարդ ու միանգամից ամբողջ վագոնը լցրեց իր ձայնով.
- Գնդիկավոր
գրիչներ, երեք հատը հարյուր դրամ, ստուգում, նոր տալիս ենք, տարբեր գույների:
Գնդիկավոր գրիչներ:
Վագոնում
գտնվողների դեմքերը միանգամից կախվեցին հատակին:
Վագոն մտած
տղայի հետ աղջկա ձեռքին հայտնեց կապրոնե մի բաժակ:
Դե պարզ է
փող են հավաքելու, մյուսը գոնե գրիչներ է վաճառում, իսկ սրա՞նք…
Տղան, որ
շատ նիհար էր, բաճկոնի տակից հանեց մի փոքրիկ ջութակ:
- Գնդիկավոր
գրիչներ, երեք հատը հարյուր դրամ, ստուգում, նոր տալիս ենք, տարբեր գույների:
Գնդիկավոր գրիչներ:
Վագոնը
լցվեց ջութակի ձայներով:
Տղան
նվագում էր հիասքանչ, տաղանդավոր, վագոնի անիվների ձայնը չէր կարողանում խանգարել
նրա ջութակից ելնող երաժշտությանը:
Երաժշտություն,
որ կարծես սրտից կաթիլ առ կաթիլ դուրս եկող արցունքներ էին:
Այո, արցունքներ
սրտից, ոչ թե աչքերից:
Վագոնում մի
այնպիսի դրություն տիրեց, որ կարծես բոլորը շունչները պահած սպասում էին ինչ որ
բանի…ինչի՞, չգիտեին:
Նույնիսկ,
մի կնոջ գրկում երեխան, որ մինչ այդ անհանգիստ լաց էր լինում, սսկվել էր ու աչքերը
չռած նայում էր դանդաղ մոտեցող տղային:
- Գնդիկավոր գրիչներ, երեք հատը հարյուր դրամ,
ստուգում, նոր տալիս ենք, տարբեր գույների: Գնդիկավոր գրիչներ:
Կողքիս
հաստափոր տղամարդը լուռ վեր կացավ տեղից, մի կերպ պահելով հավասարակշռությունը իր
ծանր մարմնով մոտեցավ, ձեռքը դրեց գրիչներ վաճառող մարդու ուսին ու փորձեց հրել
դեպի նստարաններից մեկի վրա ազատ տեղը:
Գրիչներ
վաճառողը բռնեց տղամարդու բաճկոնից, փորձեց դիմադրել, բայց չստացվեց:
Ընկավ
նստարանի վրա,ձեռքից բաց չթողնելով վաճառվող գրիչների տրցակը:
Իսկ տղան
նվագում էր: Ավելի ճիշտ տղայի ձեռքերում լաց էր լինում ջութակը:
Երևի լաց էր
լինում նվագողի դժբախտ ճակատագրից, որ ստիպված հաց է վաստակում վագոններում կամ
փողոցում նվագելով:
Միգուցե
դժբախտ սիրո մասին, որ խոր, շատ խոր հետք էր թողել նրա սրտում:
Իսկ միգուցե
դա ծանր ու անբուժելի հիվանդությունից մահացած մոր մասին էր:
Ով գիտե:
Ջութակը լաց
չէր լինում, արտասվում էր:
Թվում էր,
թե նրա լարերի տակից դուրս էին գալիս այնպիսի կախարդական ձայներ, որ արտացոլում էր
ողջ մարդկության ամբողջ ցավը:
Երաժշտական
գործիքը վերածվել էր մի կենդանի էակի, որը պատմում էր մի տխուր պատմություն, իսկ
նվագողը ձուլվեր էր նրան ու աչքերը կիսափակ դանդաղ շարժվում էր մարդկանց մոտով:
Թվում էր, թե
ժամանակը կանգ էր առել:
Վագոնում
գտնվող մարդկանց դեմքերը միանգամից փոխվեցին, կարծես հագած դիմակները ընկան
հատակին, տղայի ոտքերի մոտ:
Ջութակի
լացը մերկացրեց մարդկանց հոգիները:
Տարեց մի
կին, գլուխը թեքել էր ուսի վրա ու կարծես ժպտում էր, ի՞նչ է անցնում մտքով…
Կողքիս
նստած մարդը գլուխը կախել էր ու ինչ որ բան էր մրմնջում, ի՞նչ…
Փոքրիկ
երեխան ամուր փաթաթվել էր մորը, չհասկանալով թե ինչ կատարվեց:
Միգուցե դա
իր կյանքում առաջին հանդիպումն էր արվեստի հետ:
Հետաքրքիր է
ի՞նչ է դառնալու այս փոքրիկը:
Հայացքս
ընկավ մի ուրիշ կնոջ, որը մեղավոր ժպտալով թաշկինակի ծայրով մաքրում էր արցունքի
մի աներես կաթիլ:
Տղայի
ընկերուհին բաժակը ձեռքին անցնում էր մարդկանց մոտով ու ջութակի ձայների տակ չէին
լսվում բաժակի մեջ ընկնող մետաղադրամների ձայները:
Թվում
էր, թե դրա մեջ մի ամոթալի բան կար:
Ամոթ, որ
լացը վեր էր ածվում մետաղադրամների:
Միթե
հնարավոր էր փողով գնահատել կամ չափել այն զգացմունքները, որ կարողացավ այդ տղան
տալ մարդկանց:
Ով է
մեղավոր այս պահին կատարվածի համար:
Ջութակը
լռեց:
-
“Գործարանային”, հաջորդ կանգառը “Շենգավիթ”,- բարձրախոսից լսվող ձայնն անտարբեր
էր:
- Գնդիկավոր
գրիչներ, երեք հատը հարյուր դրամ, ստուգում նոր տալիս ենք, տարբեր գույների:
Գնդիկավոր գրիչներ, - գրիչներ վաճառողը մի վերջին անգամ նայեց վագոնում նստածներին
ու դուրս եկավ վագոնից:
Կանգնած
վագոնից դուրս եկան նաև տղան ու փող հավաքող աղջիկը, վերջնականապես հեռանալով
վագոնում նստած մարդկանցից, որոնց նվիրեցին իսկական հրաշք` ջութակի ձայնը:
Ս.Ումառ
