…Իմ նրբությունը (բանաստեղծություն)

* * *

Իմ նրբությունը՝

վերնազգեստիդ տակ թաքնված ամոթ

ու շարժում շփոթ,

Իմ սրբությունը՝ այրած ափերս…

Գլուխները կախ անսահման կարոտ…

Այրվում է կուրծքդ,

ստիպում է սրտիդ տրոփել արագ,

լուծվում են հեռու հորիզոններում…

աչքերիս բիբերն անառակ:

Կյանքի կեսը ցավ է, կեսը երազանք՝

Սարդոստայնի մեջ կորած,

մոլորված…

Չի կարող լինել հայացքդ սառը

Ցավեցնող հոգոցիս առաջ…

Մարմինդ անցնում է

կարծես թե չարի ձեռքերով հյուսված

կիսակամրջով,

ոտքերս մարմնիդ ետևից են գալիս

դողացող,

գլխիկո՜ր…

Երջանիկ են այգաժամերը կարմիր,

Երբ հասկանում են իրենց,

երբ ասում են

«Սպասի՜ր»…

դավաճանությունը ցիկլով պտտվում է

անընդհատ կրկնում

«Ների՜ր»…

…Իմ նրբությունը

վերնազգետիդ տակ թաքնված ամոթ ու

շարժում շփոթ,

…իմ ձեռքերը այրված,

…իմ աչքերը թաց,

հևոց քարացած…

…Ամպերը հեռանում են ոտ ոտ

Ժամանակի օձիքից կառչած…

Ս.Ումառ

Բախտն իմ խենթ (բանաստեղծություն)

* * *

Խիղճս քեզ մոտ է,
Երկու ձեռքերով մարմնիդ սոսնձված,
Ծածկված երկգլուխ լաթի կտորով,
Արյունոտում է աչքերս հոգնած:

Մի կողմ շպրտի՛ր լաթը այդ անտիկ,
Քարափ կրծքերդ աչքս չորացնեն,
Երեսս թաղեմ ցցված քարերիդ,
Դժվա՜ր է, դժվա՜ր…
Ապրել առանց քեզ:

Նոճին թող հեռվում կրքից դողդողա,
Պատռվելուց բղավի
Վարագույրդ ա՛լ,
Թո՛ղ մի պահ գոչի երկիրը

«Մեղա՜»,
Բախտը իմ  առջև

ամոթով մնա:

Բախտանիվս հիմա կանգնած,
Առաջ շարժվել չի ուզում,
Բախտ - կանգառի ոտքերն ընկած,
Ինչ որ երգ է մրմնջում:

Պտտվի՛ր, շարժվի՛ր,
Բախտի իմ անիվ,
Խղճիս ճամփեքով քշիր վար ու վեր,
Գուցե քեզնից շատ ավելի
Խենթ Բախտերի  հանդիպեմ:

Ս.Ումառ

Խիղճ չունի այս աշխարհը (բանաստեղծություն)

* * *

Գնդաձև չէ այս աշխարհը,

Ունի երկու խոր անդունդ,

Մեկը կյանքն է, 

մեկը` մահը,

Երկուսում էլ խուլ ու մութ:

Այս աշխարհը ոչ խիղճ ունի,

Ոչ գթության մի փշուր,

Մեկին  տերն է միշտ հովանի,                                

Մեկն էլ չունի հաց ու ջուր:                

Ո՞վ է ստեղծել այս աշխարհը,

Չար, անարդար ու դաժան,

Մեկը ձեռքում սուր է ճոճում,

Իսկ մյուսը՝ գավազան:

Մեկն անդունդն է կյանքի ընկնում,

Մեկը՝ մահվան մահիճը,

Մեկն անընդհատ քեֆ է անում,

Գրպան դրած իր խիղճը:

Չէ, աշխարհը գնդաձև չէ,

Ինչպես գիտե ամեն մարդ,

Այս աշխարհը  հեչ հարմար չէ,

Ծուռ է,

անհամ ու

հիվանդ:

Ս.Ումառ

Չինարի ծառը

 Հերացու անվան փողոցից դեպի Նորք տանող ճանապարհին մի ծառ կա՝ Չինարի ծառ:

Համր ու խոնարհ, գլուխը կախ, բազմաթիվ գաղտնիքներ իր մեջ պահած այդ անխոս վկան ամեն անգամ զարմացնում է իր վայրենի գեղեցկությամբ:

Չինարի՜ ծառ…

Բավական է մոտենալ, շոշափել նրա բունը ու նա կխոսի քեզ հետ, կպատմի ինչ որ գիտե ու ավելի կխոնարհի իր առանց այն էլ կախված ճյուղերը:

* * *

Ծառի բնին հենած Մերիի մեջքը ծիծաղելուց դողում է:

- Ինչո՞ւ ես ծիծաղում, ամեն ինչ պետք է փչացնե՞ս:

- Կերար շրթունքներս, մի՞թե այդպես համբուրվում են, տանն ի՞նչ եմ ասելու, եթե շրթունքս ուռի:

- Ի՞նչ է, Վաչեն ավելի լա՞վ է համբուրվում, քո այդ դեպուտատի տղան, տանը կասես նրա հետ ես եղել և մայրդ չի բարկանա:

- Հիմա՛ր, ատում եմ քեզ:

Չինարի ծառից հեռացան տարբեր ճանապարհներով:

Ավելի ճիշտ առանց ետ նայելու հեռացավ Մերին,  իսկ Գարիկը նայում էր նրա ետևից:

Չդիմացավ:

- Երեկոյան ժամը ութին, էլի այստեղ, մե՛ր ծառի մոտ:

Մերին շուռ եկավ, ձեռքով թափահարեց որպես հաշտության նշան ու անհետացավ ճանապարհի ոլորանում:

Չինարի ծառը մեղմ շարժելով ճյուղերը շշնջում էր.

«Կինը միշտ Սիրում է, իսկ տղամարդը միշտ սովորում է Սիրել…

Դու էլ կկարողանաս սիրել, երբ քեզ վարակեն Սիրով, իսկ դա կարող է անել միայն Կինը:

Ոչ այսօր, միգուցե վա՞ղը, մի՞գուցե որոշ ժամանակ անց:

Բայց անպայման Նա քեզ կսովորեցնի Սիրել:»

* * *

Երեկոյան ինչպես միշտ հավաքվեցին Չինարի ծառի մոտ:

Վաչեն բաց կանաչ գույնի ՛՛Մազդա՛՛ մեքենայով էր: Նույն գույնի էլ վերնաշապիկ էր հագել:

Վաչեի կողքը Մերին էր նստած, մանուշակագույն շորով:

Մեքենայի ետևի նստարանին Աստղիկն էր, Գոհարը, Արսենը:

- Գարի՛կ, էլ տեղ չկա, մի մեքենա կանգնեցրու Արթուրի ու Հասմիկի հետ իջեք շրջանային, եթե փողդ չհերիքի ես տեղում կլինեմ, կտա՛մ:

՛՛Մազդան՛՛ հեռացավ առանց պատասխանի սպասելու, փոշու մեջ թողնելով  Արթուրին, Հասմիկին ու բարկությունից ատամները սեղմած Գարիկին:
- Գա՛ր, բանի տեղ մի դիր, լպիրշի մեկն է, համ էլ գիտես, որ հիմարի մեկն է, բայց թե ինչո՞ւ Մերին չիջավ մեքենայից…

Հասմիկը, զգույշ բռնեց Գարիկի թևը:

- Ոչինչ, մենք էլ ոտքով կիջնենք, ման գալով,- գլուխը հենեց Գարիկի ուսին:

Գարիկը թևն ազատեց:

-Արթու՛ր, կարծես տաքսի է գալիս, կանգնեցրու՛:  

Չինարի ծառը օրորում էր ճյուղերը:

Բարձրացրած աչքերով ճանապարհ էր դնում տաքսում մեջ տեղավորվող ընկերներին:

Աստվա՜ծ իմ, ինչպիսի համբերությամբ պետք է մարդ օժտված լինի, որ կարողանա սիրած էակի մոտ տանել նման արհամարանքը, ոչ ՛՛տղամարդկային՛՛ քայլն ու կարողանալ տիրապետել իրադրությանը:

Չինարի ծառը հավաքեց ճյուղերն իր շուրջը ու փորձեց ամոթից  թաքնվել իր իսկ ճյուղերի տակ – չստացվեց:

* * *

- Պատվիրում ենք ինչ ցանկանանք, սա պապայիս սրճարանն է, դե, նաև իմը: Ամաչել չկա՛, համ էլ բոլորս պատրաստ, ես հայտարարություն ունեմ:

- Դե լա՛վ, թող հանգիստ քեֆ անենք, հայտարարության ժամանակը չէ, - Արթուրը տեղավորվեց սեղանի մոտ ու վառեց ծխախոտը:

- Երբ ես եմ խոսում քո նմանները պետք է սսկվեն, դու չգիտե՞ս ինչ է:

- Չհասկացա՛, արա դու ո՞վ դառար:

- Լա՛վ, լա՛վ վերջացրեցինք, կատակ էր, անցա՛վ,- Աստղիկը մոտեցավ ու ձեռքը դրեց Արթուրի ուսին:

Մերին գլուխը կախ նստած էր, ու զգում էր Գարիկի հայացքը, բայց չէր բարձրացնում աչքերը:

Կարծես մի ինչ որ բան էր կատարվել այդ ընկերական շրջապատում:

Ինչ որ մի չար ձեռք խաչ էր քաշել ԸՆԿԵՐՈՒԹՅԱՆ վրա, ու քանդվում էր տարիներով կառուցված մի հսկա պատնեշ:
Հարկավոր էր մի՛ պահ, մի՛ ակնթարթ, որ ամեն ինչ պտտվեր իր առանցքի շուրջն ու ամեն բան ընկներ իր տեղը:

- Ուշադի՛ր, ուրեմն, մոռանում ենք ամեն ինչ, ես ամուսնանում եմ Մերիի հետ,- Վաչեն ձեռքը տարավ ու ծոցագրպանից հանեց մատանու մի կարմիր տուփ:

- Այս տուփի միջինը, Մերի, արժե ձեր ամբողջ տան գինը, սա քո՛նն է: Դու իմն ես լինելու, այդպես ենք որոշել ընտանիքով:

Մերին վեր թռավ տեղից ու անզգուշերեն դիպավ շամպայնի շիշ բերող մատուցողուհուն, որի ձեռքի մատուցարանից շիշն ընկավ հատակին ու կոտրվեց:

Հարկավոր էր մի՛ պահ, մի՛ ակնթարթ, որ ամեն ինչ…հակառակ դեպքում այս ունայնությունը, որը կապ չունի մարդ արարածի հետ,  վերջ չի ունենա:

Ունայնություն, որը սխալմամբ կոչում են Կյանք:

Բայց կյանքը դա Սերն է, որը լռել չգիտի…

սպասել չգիտի…

հաճախ չգիտի գտնել հարցն ու պատասխանը…

Սերը չգիտի, որ հարցը միշտ առաջնային է:

Երբ կա հարց, կա նաև պատասխան, որը տալու համար երբեք պետք չէ շտապել:

Պետք է սպասել սովորել, վստահելով քո պատասխան փնտրտուքին:

Հարկավոր էր մի պահ, մի ակնթարթ, որ…

Կոտրված շամպայնի շիշը հայտնվեց Գարիկի ձեռքում:

Հետո իրարանցում, լաց ու բղավոցներ, հայհոյանք ու շտապ օգնության մեքենա:

Հետո Գարիկի ձեռքում հայտնված Վաչեի բզկտված բաց կանաչ գույնի վերնաշապիկի թևքը:

Հետո ոստիկանություն, դատարան, ազատազրկում…

* * *

- Կամուսնանաս Վաչեի հետ և վերջ, այդ հանցագործին էլ մոռացիր ես նրան աղջիկ տվող չեմ: Չե՞ս հասկանում թե ինչ ընտանիք ես մտնելու:

- Պապ, ի՞նչ հանցագործ, դու գիտես, որ…

- Վե՛րջ, էլ չլսեմ, Աստված գիտե թե երբ է ազատվելու ու ինչ կարգավիճակով:

- Երկու ամսից, բան չի մնացել:

- Դու որտեղի՞ց գիտես, չլինի թե նամակ կամ…

Մայրը սենյակից դուրս եկավ:

Մերին գլուխը կախեց:

Երբ մայրը սենյակ մտավ, ձեռքում մի կապոց նամակներ էին:

- Բա դու գետինը չե՞ս մտնում այ աղջի, բա այսքանից հետո կարելի է այդ ապուշի հետ կապ պահպանել, ես Վաչեի մայրիկից եմ իմացել, որ նամակները գրվում, ուղարկվում ու ստանում ես Աստղիկի միջոցով: Սպասիր մի ես նրա մորը հանդիպեմ:

- Մամ, ձեզ ի՞նչ է եղել, ինչո՞ւ եք խառնվում:

Հայրը, որ նամակներն էր վերցրել ձեռքը մոտեցավ ու ապտակեց աղջկան:

- Մարիա՛մ,- դիմեց կնոջը,- մի այս սրիկայի գրածը նայիր, մի տես թե ինչ է գրում. <Եթե ինձ սպասելու ես ապա Չինարի ծառից մի շորի կտոր կկախես, ես կհասկանամ, ես  ամեն ինչ կհասկանամ>…

Մերին վազեց ու փորձեց նամակը խլել հոր ձեռքից, բայց բռունցքի հարվածից ընկավ գետնին:

* * *

Գարիկը մոտեցավ հրապարակում կանգնած մի ավտոբուսի:

- Երևան ես գնո՞ւմ, հոպա՛ր:

- Հա՛, բայց սա ուսանողների համար է, անվճար, այ այն կողմը գնա, տեսնո՞ւմ ես ՛՛Պազիկը՛՛:

 - Մոտս փող չկա, բայց հո չե՞մ մնա այստեղ:

Վարորդն ավելի ուշադիր նայեց տղային:

Երևի հասկացավ:

- Նստիր վերջում, ձայն չհանես, չծխես, մինչև Շրջանային կտանեմ, երկա՞ր ես նստել:

- Տարի ու կես, մեկ տարի շուտ եմ ազատվել:

Ավտոբուսը լցվեց ուրախ անհոգ, ժպտացող դեմքերով ուսանողներով:

Նրանք գիտեին, որ այս կյանքում, ներկա պահին, նրանց է սպասում գորովալից Երևանյան արևը, աշխույժ ու ծիծաղով լեցուն երազանքները:

Սիրում էին

Սիրված էին:

Ավտոբուսը լցվեց երջանկությամբ:

Նրանց բոլորի դեմքերը կարծես բղավում էին. Եղեք երջանիկ, բոլորդ, տեսեք թե ինչքան լավ է երբ երջանիկ ես….

Նրանց ամեն մի ուրախ բառից կամ կատակից Գարիկի դեմքը ծամածռվում էր:

Դառնում էր ավելի մռայլ ու մտածկոտ:

Մազերը պոչիկներ կապած մի աղջիկ շուռ եկավ դեպի Գարիկը:

- Դու ո՞ր ինստիտուտից ես, մեր քաղաքից էլ չես, քեզ չենք ճանաչում:

Ձայն չհանեց:

Բոլորը կարծես միանգամից թեքվեցին ու նայեցին:

- Որտե՞ղ ես ապրում, - չարաճճի աղջիկը ձեռք չէր քաշում:

- Չգիտե՛մ,- Գարիկը փորձեց ժպտալ:

- Դու իմ սրտում ես, միշտ այնտեղ ես եղել,- մի ուրիշ աղջիկ որը շատ կարճ էր հագել մոտեցավ ու նստեց Գարիկի կողքը:

Ավտոբուսը թնդում էր ծիծաղից:

Վարորդն էլ քթի տակ ծիծաղում էր:

- Միգուցե ամուսնացա՞ծ ես, ես կխեղդեմ նրան, այ այսպես,- մեկ ուրիշը մտավ դերի մեջ ու մատները պարզած մոտեցավ Գարիկին:

Գարիկը չհասկացավ թե ինչպես սկսեց պատմել…

Չինարի  ծառի մասին:

Մերիի մասին:

Վաչեի մասին:

Հետո պատմեց թե ինչպես է սիրել, հետո…

Ավտոբուսում մեռյալ լռություն էր:

Ակնոցներով մի տղա հարցրեց:

- Բա հիմա , ի՞նչ, ո՞ւր:

- Չգիտեմ, հասնեմ մինչև Չինարի ծառը, այնտեղ էլ կերևա:

Երևան հասնելուն մնում էր մի քանի կիլոմետր:

Բոլորը կարծես ուշադիր հետևում էին կիլոմետրերը ցույց տվող ճանապարհի սյուներին:

Ամեն մեկն իր մտքի հետ էր:

- Հասանք, երեխեք, իջե՛ք: Տղա ջան քեզ էլ հաջողություն:

Ոչ ոք չէր շարժվում տեղից:

- Մեսրոպ քեռի, հեռո՞ւ է այդ Չինարի ծառը:

- Դու Հայրոյի աղջի՞կն ես չէ, չէ այնքան էլ հեռու չէ, ինչո՞ւ ես հարցնում:

- Կտանե՞ս…խնդրում ենք, ես երկու հազար ունեմ, կտամ:

Աղջիկը գլուխը կախեց:

- Տա՛ր…

- Տա՛ր…

Մեքենան բարձրանում էր Նորք տանող ճանապարհով:

Ավտոբուսի ներսը կարծես օդն էլեկտրականացվել էր ու սպասում էր մի կայծի:

- Հաջորդ ոլորանից հետո ծառն է, - վարորդը նույնպես անհանգիստ ու կարծես մեղավոր նայեց շուրջը:

Գարիկը փակել էր աչքերը:

Հանկարծ ավտոբուսում կարծես թե ռումբ պայթեց:

Բոլորը թռան նստած տեղերից ու աղմուկ աղաղակով նետվեցին դեպի Գարիկը:

Գարիկը ոչինչ չէր հասկանում:

Աղջիկները չորս կողմից համբուրում էին Գարիկին:

Բարձրացավ տեղից ու նայեց դեպի Չինարի ծառը:

Ծառի համարյա բոլոր ճյուղերին փաթաթված էին բաց մանուշակագույն լաթի կտորներ:

Չինարի ծառը ողջունում էր իր վաղեմի ընկերոջը…

Չինարի ծառի շուրջը խելագար մի պար էին բռնել ուսանողներն ու չէին նկատում Գարիկի աչքերից կաթացող արցունքի կաթիլները…

* * *

Խանութ մտան երկուսով:

- Մի քանի բան է մնացել, Գար ջան գնենք ու գնանք, չնայած քո առաջին աշխատավարձից բան չմնաց:

- Մերի, չե՞ս հոգնել, մնացածն էլ վաղը կգնենք:

- Մնացել է շաքարավազը, չէ որ դու սուրճը դառը չես խմում:

Մերիի հայացքը գամված մնաց դիմացի բաժնին:

- Դե արագացրու, մթերայինը աջ կողմում է:

Մերին ձայն չէր հանում:

Գարիկը նայեց այն ուղղությամբ որ ուղղությամբ որ Մերին էր նայում:

Թափանցիկ տուփի մեջ երևում էր բաց մանուշակագույն մետաքսե կարճ գիշերազգեստ:

Գարիկը մոտեցավ:

- Ի՞նչ արժե այն,- ձեռքը պարզեց դեպի տուփը:

- Չորս հազար,- վաճառողուհին զարմացած ու մեղավոր նայում էր:

- Տվեք, վերցնում ենք, Մերի փողը տուր, ի՞նչ եղավ քեզ, ինչո՞ւ ես քարացել:

 Մերին անխոս մոտեցավ ու ձեռքերով փաթաթվեց Գարիկին:

Հիշեց թե ինչպես էր գիշերով պատառոտում իր գիշերազգեստը Չինարի ծառի ճյուղերից կախելու համար:

- Սա վերջին փողն է, կմնանք առանց շաքարավազի, չէ՞ որ դու դառը սուրճ չես սիրում:

Չինարի ծառը մեղմ շարժելով ճյուղերը շշնջում էր.

<Առավոտյան սուրճը դառը չի լինում, եթե խմում ես քո սիրելի մարդու ձեռքից, համբույրների ընդհատման ժամանակ>:

Վերջաբան

Ծերունու ձեռքերում թափանցիկ տուփ էր:

Մերիի գիշերազգեստը:

<Այդպես  էլ Մերին  չհագավ, միշտ ասում էր հատուկ դեպքերում կհագնեմ ու ծիծաղում էր:

Հիմա սրանից հետո էլ ինչ հատուկ դեպք:>

Բացեց տուփը:

Զգույշ վերցրեց գիշերազգեստն ու մոտեցավ սեղանին:

Մետաքսե գիշերազգեստը տեղ գտավ մնացած այլ իրերի հետ, որ բերել էին թաղման բյուրոյի աշխատակիցները:

<Ոչինչ պետք չէր պահել հատուկ օրվա համար, քո հետ անցկացրած ամեն մի ժամ, րոպե վայրկյան հատուկ պահեր են եղել, հատուկ դեպքեր:>

Կնոջ բարձի տակ գտավ մի ծրար:

Ծրարում երկու նամակներ էին՝ մեկը բանտից իր գրած նամակն էր, որտեղ գրված էր իր ազատման օրը, Չինարի ծառից լաթի մի կտոր կապելու գաղափարը, մյուսը Մերիի գեղեցիկ ձեռագրով գրված տողերը.

՛՛Սիրելիս, այս երկու նամակներն էլ կթաղես Չինարի ծառի տակ, չտխրես առանց ինձ, առանց ինձ ապրածդ բոլոր տարիներն էլ կլինեն ավելի հատուկ:

Ոչինչ մի ափսոսա, արա այնպես ինչպես խիղճդ կթելադրի…՛՛

Չինարի ծառն իր արմատների հարևանությամբ ընդունեց երկու նամակներն էլ ու կախեց հոնքերը:

Չինարի ծառը լալիս էր…

« Գնա, մարդ արարած, քանի որ ես ինքս չգիտեմ թե ինչ կարող էր անել քո կինը իմանալով, որ էլ չի լինելու քո կողքին…

Ես կրկնում եմ, ամեն օր, ամեն ժամ, ամեն րոպե ինչ որ հատուկ պահ է ապրելու համար:»

Ս.Ումառ

ԵՐԿՈւ ՍԵՐ

Քանի՞ տեսակի սեր կա աշխարհում` նկարագրված շատ ու շատ գրողների, բանաստեղծների կողմից:

Սերը` կինոյում և կյանքում, հասուն և ոչ հասուն մարդկանց, գրքային և ոչ գրքային:

Սերը երկու տեսակ է լինում:

Սեր, որն իրոք գոյություն ունի` անկախ ամեն ինչից:

Սեր, որ հնարում են մարդիկ, գրողները, բանաստեղծները և ցանկանում են հավատալ, տեսնել, զգալ…

Սերն ունի մեկ օրենք` փոխադարձ Զոհաբերություն և դրանով է գոյություն պահպանում:

Սերը  մահանում է, երբ չի լինում փոխադարձ վստահություն ու ընկալում:

Սերը շատ նման է թթվածնի:

Երբ կա, չես զգում նրա գոյությունը, երբ չկա, սկսում ես շնչահեղձ լինել:

Սերն իր մաքրությամբ նման է վաղորդյան ցողին, իր արագությամբ` քամու, որ կարող է մի ակնթարթում հանգցնել վառվող մոմը, բայց և միաժամանակ փչել ու կյանք տալ հանգչող կրակին` բորբոքելով կիրքը:

Իսկ առանց կրքի ի՞նչ Սեր:

*  *  *

Սուրբ Սարգիս եկեղեցու  մուտքի մոտ հրմշտոց է:

Հարսանիք է:

Ամենագեղեցիկ ծիսակատարություններից մեկը:

Ամուսնական զույգի ետևից գնացողների մեջ ինձ շատ ծանոթ մի քայլվածք է:

Գուցե և թվում է, բայց անպայման պետք է մտնեմ ներս:

Կինը, ջանալով, որ իրեն չնկատեն, եկեղեցում հեռացավ դեպի անկյուն ու կանգնեց խորանին  կիսաթեք:

Մոտեցա, կողքից նայում եմ` միաժամանակ վառելով ձեռքիս մոմերը:

Ծանոթ է թվում:

Նայում եմ ավելի ուշադիր:

Երևի զգաց հայացքս:

- Դո՞ւ,- հայացքը զարմանքի ու սարսափի մի խառնուրդ է:

- Ներեցեք, ծանո՞թ ենք:

- Միայն դու կարող ես եկեղեցում նման հիմար կատակ անել:

- Բայց ես, տիկի´ն,…Մերի՞:

- Այնքան եմ պառավել, որ չճանաչեցի՞ր:

*  *  *

Նայում եմ քեզ ու հիշում, որ ես միլիմետր առ միլիմետր ուսումնասիրել եմ քո ամբողջ մարմինը:

Անգիր գիտեմ քո մարմնի ամեն մի խալի տեղը, ամեն մի քերծված տեղ: Հիշում եմ քո թափանցիկ, մետաքսի նման սպիտակ մարմինը, որն իմ աչքերում մթության մեջ լուսատիտիկի նման միշտ լուսավորել էր:

Հիշում եմ քո  կախարդական բույրը :

Հիշում եմ քո աչքերի կանչը, որը ձգում էր ինձ, ինչպես մարդկությանը դարերով ձգել են ջուրը, կրակը, լույսը…

Քսանհինգ տարի:

Աստվա~ծ իմ:

*  *  *

- Չէ, ի՞նչ ես ասում, ի՞նչ պառավել, դու այն նույն թռվռան աղջկան ես նման:

- Դե, լավ, վերջացրո´ւ: Այս հարսանիքի հետ  ի՞նչ կապ ունես:

- Ոչ մի, ուղղակի մտա նայելու:

- Չես փոխվել: Հարսը քրոջս աղջիկն է: Հիշո՞ւմ ես քրոջս՝ Հեղինեին:

Դեռ ականջներումս են քո խոսքերը. <Ցանկացած մարդ ունի երկու սիրտ, մեկն արյունոտվում է ու թառամում, մյուսը մնում է ամուր կանգնած` ճակատագրի հարվածներին հանդիման>:

Գրո՞ւմ ես առաջվա նման:

- Չէ, չեմ գրում, ժամանակ չկա: Իսկ դո՞ւ…

- Գիտեմ  ինչ ես հարցնելու: Այդպես էլ չամուսնացա…Քրոջս հետ էլ շփում չկա: Գիտեի, որ աղջկան ամուսնացնում է, եկա եկեղեցում նայեմ ու գնամ:

- Ուզո՞ւմ ես մի տեղ նստենք, սուրճ խմենք, կխոսենք, կհիշենք: Օտար չենք եղել, չէ՞:

- Հետո ըստ սցենարի ինձ պետք է քարշ տաս հանրակացարանի քո  վարձած սենյա՞կը:

- Մերի´, սա եկեղեցի է, ինչե՞ր ես խոսում:  Ինչ հիշաչարն ես, չէ՞ որ դա փոխադարձ…

- Լավ, լավ ,գիտեմ ինչ ես ասելու: Համ էլ շնորհիվ երգեհոնի, մեզ լսող չկա: Ես ուզում էի, որ դու լինեիր առաջինը իմ կյանքում… Ու արեցի … Չեմ փոշմանել…

*  *  *

Երբ հանրակացարանի դուռը փակվեց, սենյակում մութ էր, որն ինձ ինչ-որ կերպ  վստահություն էր ներշնչում:

Մերին սեղմվել էր միջանցքի պատին: Ճիշտ է, ես չէի տեսնում, բայց զգում էի:

Մոտեցա, գրկեցի մեջքը: Դողում էր:

- Մրսո՞ւմ ես, - ես հետո հասկացա,  թե ինչ հիմար հարց տվեց իմ երիտասարդությունը:

Անխոս գրկեց պարանոցս:

Վախենում էի, որ հանկարծ կասի, թե վառիր լույսը, ու ամեն ինչ հօդս կցնդի:

Որպիսզի չասի, թե հետո ի՞նչ, որ մի քանի անգամ համբուրվել ենք ու ավելի առաջ գնալ հարկավոր չէ, ես շրթունքներով  փակեցի նրա բերանը:

Նրա ձեռքերը պոկեցին մեջքից իմ ձեռքերը և դրեցին կրծքերին:

- Մարդ չի գա, չէ՞:

- Չէ, Գագոն գյուղ է գնացել: Ես այսօր մենակ եմ այստեղ, տուն չեմ գնալու:

- Ես քեզ եմ ուզում, միայն քեզ: Ինձ հիմա ոչինչ չի հետաքրքրում:

- Բայց հասկացիր, ես ինքս էլ առաջին անգամ եմ…

Ցուցամատն իջավ շուրթերիս:

Հետո ամբողջ միջանցքը լցվեց շորերով` թե´ իմ, թե´ նրա:

Կիսամթի մեջ ես զարմացած նայում էի, թե ինչքան ավելորդ շորեր են թափվում նրանից:

Եվ որտե՞ղ է տեղավորել, այդ նիհար ու բարակ մարմնի ո՞ր մասում:

- Թո´ղ սա լինի իմ ծննդյան առթիվ ինձ նվեր:

- Մերի´, գժվե՞լ ես ինչ է, միթե՞….

- Քո գործը չէ, վերցրու ինձ: Ես քեզ վստահում եմ: Դու չես լքի ինձ:

*  *  *

Հաճախ պետք չէ կրկնել` <Ես քեզ սիրում եմ>, հակառակ դեպքում սերը, ինչպես մի կամակոր կին, կլքի սիրտը:

Պետք է սիրել սրտով, այլ ոչ թե խոսքերով: Հաճախակի կրկնվող բառերը արագ կորցնում են մոգական զգացմունքի կախարդական ուժը:

Ամբողջ աշխարհին հայտնել, որ սիրում ես, ինչո՞ւ: Առանց այդ էլ երևում է քո աչքերից, քո արարքներից, քո քայլվածքից, քո վերաբերմունքից շրջապատի նկատմամբ…իսկ սրտումդ զգացմունքը վեր է ածվում հոգու գեղեցիկ ծաղիկների:

*  *  *

Մեր սերը տևեց երեք ամիս` մինչև մոտեցող Նոր տարի:

Բայց անընդհատ կրկնվող բառերից  չմաշվեց, ընդհակառակը` շարունակվում էր մի նոր եռանդով ու…

Նոր տարին որոշել էինք նշել ընկերներով, Մերիենց տանը:

Մինչև բոլորի հավաքվելը, ես արդեն այնտեղ էի:

Հյուրընկալված բարեկամները կարծես պատրաստվում էին գնալու:

Երբ դուրս եկա պատշգամբ` ծխելու, ինձ հասակակից երեք տղաներ ծխում էին:

Ամենացածրահասակը  ուշադիր նայեց ինձ:

- Դու Արսեն քեռու տղան ես, չէ՞:

Հարցն ինձ էր ուղղված, ու ես չհասկացա, ինչու, գլխով արեցի.

- Այո´:

- Ուրեմն մեզ հետ ես: Առաջինը դու կմոտենաս:

- Ո՞ւմ:

- Դե, Մերին մի ընկեր ունի, ցանկանում է ստուգել նրա հավատարմությունը: Դու միայն սկսիր, մնացածը մենք կանենք: Պայմանավորվեցինք, չէ՞:

- Ե՞րբ պետք է սկսեմ:

- Դե, երբ  հարմար լինի: Այստեղ կսկսես, դուրս կգանք բակ, մի լավ ծեծ կուտի, տեսնենք կհրաժարվի՞:

- Այդ տղան ես եմ: Ի՞նչ ես ասում, հիմա ասա: Թե չէ, որ բոլորը եկան, ոչ մի բան չի ստացվի:

- Բա դու Արսեն քեռու տղան չե՞ս: Դու ասացիր:

- Չէ, ես գնում եմ: Մերիին էլ, որ գա վարսավիրանոցից, կբարևես:

*  *  *

Կա կարծիք, որ սերը հասկանալու համար հարկավոր է նրան ոչնչացնել:

Սերը հասկանալ կարելի է:

Սերը բաժանել մասերի, փոքր բեկորների նույնպես կարելի է:

Փոքր բեկորները հետո կարող են դառնալ վերքեր, սպիանալ ու մոռացվել ժամանակի ընթացքում, բայց միանգամից ոչնչացնել` այդպես չի լինում:

*  *  *

…Տարիներ հետո ես Մերիին պատահմամբ հանդիպեցի գերեզմանոցում: Մահացել էր հայրը:

Խոսակցության ընթացքում էլ իմացա, որ այն օրվա արածը ոչ թե իր, այլ քրոջ՝ Հեղինեի նախաձեռնությունն էր:

Գտանք իրար ու նորից կորցրեցինք:

Հիմա կանգնած վառվող մոմերի առաջ նայում ենք իրար ու չենք կարողանում հասկանալ, թե ինչ է մտածում դիմացինը:

Եկեղեցում պարզ լսվում էր Տեր հոր` սովորական դարձած բառերը…

- Տե՞ր ես, որդի´ս…

- Հնազա՞նդ ես, դո´ւստրս…

*  *  *

Եկեղեցուց դուրս եկանք միաժամանակ` առանց պայմանավորվելու:

Բռնեց թևս:

- Դու առաջ չէիր սիրում այդպես` թև մտած:

- Առա~ջ: Մոռանանք, լա՞վ: Ինչո՞ւ են գործերդ վատ: Ես գիտեմ: Դուրս ես եկել աշխատանքից, չես աշխատում:

- Որտեղի՞ց:

Ծիծաղեց:

- Գնա՞նք հանրակացարանի` ձեր վարձած սենյակը:

Հումորը նույն բարձրության վրա է:

- Ես հիմա մենակ եմ ապրում: Կորցրեցի Նրան ու երեխայիս:

- Գիտեմ, ամեն ինչ քո մասին գիտեմ: Մեր տանն այն չարաբաստիկ օրը հիշո՞ւմ ես, այն կարճահասակ տղային` քո վարորդն էր երկար ժամանակ: Ես կգամ քո տուն: Ինձ հետաքրքիր է, ինչպես ես ապրում: Ոչ ավելին, լա՞վ:

- Մերի…

- Այդպես ճիշտ է:

Բնակարանն անխնամ էր ու սառը, կամ ավելի ճիշտ` սովորական բնակարան էր` առանց կնոջ խնամքի:

Բազմոցին չհավաքած անկողինն էր` հեռուստացույցի դիմաց:

Ննջարանում ասես դարերով մարդ չէր քնել:

- Հիմա սուրճ կխմենք: Կարծեմ մի քիչ էլ պետք է որ <Մարտինի> մնացած լինի, հիմա կնայեմ: Դու շատ էիր սիրում <Մարտինի>:

- Չէ´, պետք չէ´, նստի´ր:

Մերին կծկվեց նրա թևի տակ:

- Մարդ չի գա չէ՞,- ծիծաղեց:

- Մրսում ե՞ս, - ծիծաղեցի նաև ես:

*  *  *

<Դու հիշո՞ւմ ես ինձ:

Հիշո՞ւմ ես, որ մտածեցիր, թե կապրեմ առանց նրա, ի՞նչ է եղել որ:

Բայց քո սրտում ինչ-որ բան է ծակում, ինչ-որ բան է ուզում ասել հոգիդ:

Դու չգիտես իմ արցունքների չափը, չգիտես իմ անքուն գիշերների քանակը:

Չգիտես, թե քանի անգամ են ոտքերս ինձ բերել քո տան մոտ:

Դու չգիտես, թե քանի անգամ եմ նայել մեր նկարները, որոնք արդեն խունացել են իմ արցունքներից:

Դու գիտե՞ս, որ կորցրեցի քրոջս մի անմեղ կատակի հետևանքով:

Քանի ցուրտ ու տխուր գիշերներ եմ անցկացրել առանց քեզ:

Իսկ ամենագլխավորը, որ ես նույնպես կորցրեցի մեր երեխային, դու չգիտես:

Խոսե՞մ քեզ հետ, պատմե՞մ: Ինչ մտածում եմ,  ասե՞մ քո երեսին: Բայց գիտեմ, որ ցավոտ, շատ ցավոտ կլինի լսելու ևս մի կորստի մասին:

Ես չեմ ուզում քեզ ցավ պատճառել:

Ես հիմա վեր կկենամ ու կգնամ:

Բայց ես սիրել եմ, ես սիրում եմ ու երբեք այսքան անօգնական չեմ տեսել քեզ:

Ո´չ:

Ես կմնամ, կմնամ, որ հիշողությունս ինձ չհոշոտի ներսից:

Կմնամ, որովհետև գիտեմ, որ դու էլ ինձ ես սիրում>:

* * *

- Ինչո՞ւ ես լաց լինում, Մերի´: Քեզ ինչ եղա՞վ,- գրկեցի ուսերը:

Մերին ամուր փաթաթվեց ինձ ու շուրթերով մոտեցավ շուրթերիս:

- Ես չեմ գնա այստեղից: Չեմ ուզում քեզ թողնել այս սառը պատերի մեջ միայնակ: Ուզում եմ, դու հասկանաս, որ դու չե´ս լքել ինձ… դու կորցրել ես, ուղղակի կորցրել ու հիմա գտար…

Առավոտյան, երբ արթնացա,Մերին չկար:

Այս ե՞րբ հասցրեց:

Կողքի բարձի վրա մի գրություն էր.

< Սերը երիտասարդական կիրք չէ, ոչ էլ անկողնային մխիթարություն:

Սերը գլուխդ կորցնելը չէ:

Սերը չի կարող լինել տարբեր: Այն միշտ նույնն է` հագեցած ծիածանի հարուստ գույներով:

Սերը` Զոհաբերություն է:

Զոհաբերությունը` Սեր:

Սուրճդ պատրաստ դրված է  կողքդ:

Կգամ երեկոյան,

Մերի>:

Սերը երկու տեսակ է լինում…

Սեր, որ կա:

Սեր, որ չկա:

Ս.Ումառ