суббота, 22 февраля 2014 г.

Փորձի՜ր… սիրելիս


Համբույրս գետ է՝
սարերի մաքուր հալված ձյուներից,
քամու բերանն ընկած
անտառի թախծոտ չոր տերևներից,
կարոտ հույզերից…
սրտիս զարկերից…
և դու փորձում ես դրա դեմն առնե՞լ,
բերա՞նս փակել…

Արդյոք եղե՞լ է մեկը աշխարհում,
որ կարողանա դեմն առնել ջրի,
փորձի՛ր, թող փոխվի հունը համբույրիս,
ո՞ւր պիտի գնա,
չքվի աշխարհի՞ց:

Աշխա՞րհը…
աշխարհը  դո՛ւ ես, դո՜ւ ես…
կրծքերդ էլ բուրում են թարմ լավաշի պես,
փորձի՛ր, թող փոխվի հունը համբույրիս,
կո՛ւրծքդ չլինի,
շո՛ւրթդ կլինի,
մազե՛րդ,
ո՛ւսդ,
ո՛տքդ,
գլո՛ւխդ…

Համբույրս գետ է՝
սարերի մաքուր հալված ձյուներից,
… քո պահեստավորված անփույթ խոսքերից:
- Գլուխս է ցավում  ու հանգի՛ստ թող ինձ…

Ձա՜յնդ…
Գինի – լռությո՜ւն,
մեռո՛ն շուրթերի,
երաժշտություն՝ գնչուական թափառ ցեղերի…

Պա՛հն է վայնասուն, որ ստիպում է ինձ,
ստիպում համբույրիս,
նայել քո փակված դռան դիտանցքի
հակառակ կողմից,

Արդյո՞ք եղել է մեկը աշխարհում,
որ կարողանա դեմն առնել ջրի …
Փորձիր թող փոխվի հունը համբույրիս…


Կրկին ապրել


Թվում էր թե արևը բարեխղճորեն իր գործը արել էր ու երևի թինկ տված ինչ որ մի երկնային առարկայի, գոհ իր ներկայությունից, հանգստանում էր՝:
Շուրջը հնարավորինս չափ լուսավոր էր, , բայց աչքերը ոչինչ չէին տեսնում, աչքերից սողալով իջնում էին աղեհամ ջրի կաթիլներ ու քայլերին համաչափ ծնոտից կաթում գետնին:
Ընդամենը տասը րոպե առաջ Տիեզերքում կատարվել էր ինչ որ սխալ, ինչ որ անհասկանալի մի բան ու ցավ պատճառել…
Կյանքն այնքան գաղտնիքներ ունի որ…
Արցունքների միջից միայն այգին էր երևում,  շատ լղոզված պատկերներով՝ դատարկ նստարաններ ու արևի ներկայությամբ չարություններ անող մի թեթև քամի:
Թաշկինակով մաքրեց արցունքներն ու զգաց որ ոտքերն առաջ էլ չեն կարող գնալ:
Հանկարծ աչքին ընկավ նստարաններից մեկի վրա նստած մի հնամյա ծերուկի, ոտքից գլուխ ստիտակ, ճմրթված շորերով ու չգիտես ինչու նստեց հենց այդ նստարանին:
Վերջին վեց ամսվա կյանքը տեղավորվեց նստարանին արդեն անտարբեր ինչ որ բան ընկալելու:
- Նեղացրե՞լ են:
- Ըհը…
- Պարզ է, սիրած տղամա՞րդը:
- Ըհը…
- Եվ ինչ, հրաժարվե՞ց, վախեցա՞վ, թե՞ ասաց որ ուրիշին է սիրում:
- Ըհը…
- Պարզ է, սովորական երևույթ:
Զարմացած նայեց ծերուկին որի համար կորուստն ու ապրել չցանկանալը սովորական երևույթներ են:
- Երկա՞ր եք հանդիպել:
- Վեց ամիս:
- Ասաց, որ չի ցանկանում հայր լինել, որ դեռ պետք է վայելի կյանքը, թե՞:
- Նման մի բան…
- Պարզ է, դաժան է, հասկանում եմ, միգուցե ուրիշին է սիրում, միգուցե չի հասկանում, միգուցե չի սիրել, այլ օգտագործել է քեզ…
- Լռիր, խնդրում եմ, այդպես ստացվեց, կարևորը որ ես եմ սիրում, պատրաստ եմ ամեն ինչի…
- Պարզ է, արցունքներն այստեղ չեն օգնի, հարկավոր է գործել:
- Այսի՞նքն:
- Կցանկանա՞ս նորից ապրել այդ վեց ամիսը, իմանալով, որ նույն ավարտն է ունենալու:
- Ի՞նչ:
- Դու լսեցիր, ես Արևի հովանավորն եմ, կարող եմ միջնորդել, եթե իհարկե ցանկանաս անկեղծ: Դժվար կլինի վերջաբանի կրկնությունը, բայց կյանքն է այդպիսին, դե՞:

Նորից լինել նրա գրկում, ձեռքերով ամուր փաթաթվել նրա պարանոցին, շուրթերով սեղմվել, զգալ քեզ հաճելի մարդու բույրը, զարմանալ  կատարելիության չափ կերտված մարմնի ջերմության վրա…
Լինել նրանից անբաժան մի ֆիզիկակական մարմին, հոգին խառնել նրա հոգուն ու այդ խառնուրդն ընդունել քո մեջ, զգալ տիեզերքում քո տեղն ու երջանկությունից անվերջ շշնջալ. 
- Էլի, էլի…մի գնա…իրո՞ք շուտ կգաս, խնդրում եմ, մի նայիր այդպես…ի՞նչ, սո՞ւրճ, հիմա կբերեմ սիրելիս, միայն թե չքնես…մի խաղա մազերիս հետ…
Նայել նրան քնած վիճակում, տեսնել նրա հաճույքից բավարարված  ժպիտը, հասկանալ որ առանց նրա ամեն ինչ դառնում է անիրական ու դատարկ…
Նորից ապրել բաժանման զզվելի պահն ու հասկանալ, որ ուրախության արցունքներից բացի կան նաև ցավեցնող արցունքներ՝ դառը  ու դաժան:
Հասկանալ լքված լինելու անիմաստ մի իրավիճակ, երբ ամեն ինչ կանգ է առնում…
Պայուսակը բացեց, հանեց ծխախոտի տուփն ու մեկնեց ծերուկին:
- Չէ, ես չեմ ծխում, - ծերուկը մի քիչ հեռու քաշվեց նստարանի վրա:
Վառեց ծխախոտն ու ծուխը ներս քաշեց:
Այդ պահին ինչ որ բան կատարվեց ներսում, մի հաճելի ու հարազատ անհասկանալի բան, կարծես Արևը բան ու գործը թողած վազելով մոտեցավ ու առանց հարցնելու արագ լցվեց իր մեջ, սահեց կոկորդով, տաքացրեց կրծքերն ու լցվեց փորը…
Հեռվից, բայց շատ պարզ ու հստակ, Առաջին անգամ լսեց կյանքում երբեք չլսած մի ձայն.
- Մա՛մ, մի ծխիր էլի…
Ծխախոտը շպրտեց գետնին:
Ձեռքը դրեց փորին, ժպտաց, մտածեց.
«Աղջիկ է», նայեց ծերուկի ժպտացող աչքերին, ինքն էլ ժպտաց:
Ծերունին նրա ժպիտը երևի այլ կերպ հասկացավ ու հարցրեց.
- Իհարկե, չես ցանկանա նորից ապրել այդ վեց ամիսը, լսել քեզնից հրաժարվելու նրա..,  ես քեզ հասկանում եմ:
- Սխալ ես հասկացել, իհարկե ցանկանում եմ, ցանկանում եմ…
Բղավոցից ծերունին երկու ափերով փակեց ականջները:
- Լա՞վ ես մտածել, վերջնակա՞ն:
Ձեռքը փորից չէր հեռացնում, անընդհատ ժպտում էր:
- Լավ եմ մտածել:

Մաքրեց աչքերը, նայեց կողքը, որտեղ ծերունին էր նստած ու զարմացավ:
Ծերունու փոխարեն մի չորացած, դեղին տերև էր նստարանի վրա:
Նորից լսեց արդեն հարազատ դարձած բարակ ու երգեցիկ մի ձայն.
«Մա՛մ, մրսում եմ, գնանք տուն»:

Արևն իր գործը բարեխղճորեն կատարած, դանդաղ հեռանում էր՝ իր ետևից քարշ տալով դեղին շորի փեշերը, որի վարայով դեպի տուն էին շտապում սպասումի երկու էակներ, որոնցից մեկը խոսում էր, իսկ մյուսը լսում…
Դեռ աշխարհ չեկած, բայց իր ներկայությունը ցուցադրած փոքրիկ ու թանկագին էակը թաթիկներով ու տոտիկներով համաձայնության նշաններ էր անում:

- Ով սիրում է, նա երբեք ոչինչ չի կորցնում, դա պարգև է, ամենաթանկ բանն աշխարհում, միայն հանուն նրա, հանուն քեզ, որ ապրում եք սրտիս մեջ, հարկավոր է ապրել…
կրկին ապրել…



Ս.Ումառ

Լուսնաթով


Արդեն չի հիշում, թե քանի օր է, որ այսպես կանգնում է պատուհանի մոտ ու նայում միայնակ փողոցի լռությանը, զգում նրա թախիծն ու անպայման նայելով ստուգում, թե Լուսինն ինչպիսին է…
Լուսնից շատ բան է կախված:
Նրա վրա կատարվող ամեն մի փոքր, չերևացող երևույթ անդրադառնում է դեպի մեզ՝մարդիկ:

- Կառողջանա, անպայման կառողջանա,- ցածր ասաց կինն ու այդ պահին լսեց հեռավոր մի ձայն շատ նման շան հաչոցի, հետո կարծես թե մեքենայի շարժիչի ձայն էր, որ հասավ ականջին:
Քամին բերում էր հասցնում նրա ականջին ձայներ՝ ապացույց, որ աշխարհը դեռ ապրում է, որ ինքը միայնակ չէ, որ իր անկողնում պառկած հարազատ մարդը դեռ կարող է ապաքինվել…
«Ապաքինվել, Աստված իմ միայն թե ուշքի գա, արդեն քանի՞ օր է որ…»  
Անընդհատ կրկնում է
«Սիրո՞ւմ ես, սիրո՞ւմ ես», եթե անգիտակից է ապա որտեղից լսվում նրա ձայնը, ի՞նչ է դրանով հասկացնում…
Միգուցե իսկապես Լուսինն ունի հատկություն ինչ որ բան հասկացնելու, փոխելու ինչ որ ընթացք ու ձեռք մեկնելու իրեն այդքան խնդրողներին, ունի իհարկե, ես հավատում եմ…

Բոլոր Աստվածների կողմից մոռացված այդ փոքրիկ  բնակարանում թվում է թե երկուսով են, բայց ոչ, թախիծն էլ է այստեղ, քամին էլ ու նոթերը տարօրինակ ձևով կիտած ծեր Լուսինը՝ միակ մխիթարանքն ու հույսը:
Անկողնուց նորից լսվեց հերթական «Սիրո՞ւմ ես, սիրո՞ւմ ես»:
Մոտեցավ անկողնուն, շոյեց տղամարդու գլուխն ու հասկացավ, որ դա միայն իրեն թվում է, որ նա չի կարող խոսել, որ դա իր վառ երևակայության արդյունքն է, դա Լուսնից եկող ինչ որ արձագանք է:
Տխրեց:
Գլուխը հենեց տղամարդու կրծքին, ափերով զգույշ շոյեց արդեն մազակալած դեմքը, զգաց որ երկար չի դիմանա այսպես, հիշեց բուժող բժշկի խոսքերը.
- Նրան տուն է հարկավոր տանել, դե ինչքան դիմանա, դիմանա, բժշկությունն անզոր է:
Հիշեց բժշկին, որը շատ նման էր Լուսնից իջած մարդու, հիշեց տարածած ձեռքերը, որոնք նրան տվեցին սպիտակ խաչի տեսք…
- Այսօր ուրբաթ է, Լուսնաթով, միգուցե ամեն ինչ կարգավորվի…
Այդ օրվանից սկսած կինը սկսեց պաշտել Լուսնին:

Ամեն գիշեր նստում էր պատուհանագոգին ու երկար նայում Լուսնին՝ երկնային անհայտ ուժերի այդ կիզակետին ու սպասում, աղոթում իր իմացած աղոթքներով, որոնք տարբերվում էին սովորոկան աղոթքներից:
Տղամարդը հանկարծ կարծես լսելի շշնջաց.
- Եթե սիրում ես…,- շարունակությունը միշտ մնում էր կիսատ:
- Ես կգժվեմ, այս ի՞նչ ձայներ են ականջիս հասնում, սա ի՞նչ է, ի՞նչ անտանելի երևույթ:
Մոտեցավ պատուհանին, նայեց Լուսնին:
Լուսինը լողաց իր պարագծով ու տարածվեց երկնակամարում, դարձավ տձև ու հանկարծ վայրենի արագությամբ սլացավ դեպի կինը:
Կինն ակամա ետ քաշվեց պատուհանից, ափով փակեց բերանն ու շրջվեց դեպի անհանգիստ շնչառությամբ տղամարդը:
Տղամարդը տնքում էր և սա արդեն երևակայություն չէր այլ պարզ ու հստակ տնքոց:
Կյանքը շարունակվում էր, ուղեղի մեջ, պտտվում, խառնվում հիշողության բոլոր լարերին, անսովոր մի երաժշտություն էր, մեկ հաճելի մեկ տհաճ, ցավ էր, անքնություն, հույս էր ու սև գիշերվա մեջ սպիտակ մի լուսնաձեռք, որը կարմիր թղթի վրա բառեր էր գրում, անհասկանալի, տաք ու դա պատրանք չէր:
Հիշեց տղամարդու խոստովանանքը.
- Շատ եմ սիրում սուրճ խմել, բայց պատրաստել չեմ սիրում:
Գնաց խոհանոց, չգիտես ինչու պատրաստեց երկու բաժակ սուրճ ու սկուտեղի վրա մտավ սենյակ:
« Հիմար եմ, կորցնում եմ ինքնատիրապետումս, սա արդեն բանի նման չէ, իսկ ես դեռ պետք եմ նրան:»

Պատուհանին երևաց կնճռոտ մի դեմք, հետո լսվեց ապակուն հպվելու մի նուրբ թակոց:
Կինը վախից ցած գցեց սկուտեղն ու սեղմվեց պատին:
- Բաց արա՛, ես եմ` Լուսինը, մի՛ վախեցիր:
Ոտքերը մի կերպ շարժվեցին դեպի պատուհանը:
Ձայնը բարի էր, Աստվածային, բայց վախ ներշնչող:
- Հիշո՞ւմ ես, ամառանոցում, երբ առանձնացար նրա հետ ու ման էիք գալիս, հանկարծ ձեր դիմաց երևաց մի ձոր, խոր, կարծես անհուն, հիշի՛ր, դա քեզ կօգնի ազատվելու իմ ներկայությունից, հիշի՜ր…

- Աննա, մոտ արի, տես ինչ գեղեցիկ է ձորը, այստեղից անհություն է բուրում, պատկերացնո՞ւմ ես , եթե ես բանաստեղծ լինեի՜:
- Զգույշ, հիմարություն ես անում, ետ արի, ես վախենում եմ:
- Արի այստեղ, մի վախեցիր:
Աննան մոտեցավ, բռնեց տղամարդու ձեռքն ու նայեց ներքև:
Գլուխը պտտվեց:
- Սարսափելի է, ետ գնանք:
- Գեղեցիկն ինչպե՞ս կարող է սարսափելի լինել, նայիր, հրաշք է:
 Աննան ձեռքը բաց թողեց, մի քայլ ետ գնաց ու հանկարծ հարցրեց:
- Դու սիրո՞ւմ ես ինձ:
- Իհարկե սիրում եմ, դա ի՞նչ հարց է:
- Եթե սիրում ես, ցած նետվիր դեպի քո այդ գեղեցիկը:
Տղամարդը ժպտաց, հետո կարծես սթափվելով ինքը հարցրեց:
- Իսկ դո՞ւ:
- Ես ի՞նչ:
- Դու սիրո՞ւմ ես ինձ:
- Իհարկե, սիրում եմ:
- Եթե սիրում ես ինքդ հրիր ինձ…

Աչքերը բացեց, պաուհանին մի հետք էր, լուսնաձեռքի սպիտակ հետք:
Աննան երկու ձեռքով բռնեց գլուխն ու արագ վազելով մոտեցավ անկողնուն ու հրեց տղամարդուն:
Տղամարդն ընկավ հատակին:
…Հեռվից մի ձայն լսեց, հարազատ ու խնդրող:
- Աննա, ջո՜ւր…
Աչքերը բացեց, տղամարդու կիսաբաց աչքերը նայում էին իրեն:
- Ի՞նչ:
- Ջո՜ւր, խնդրո՜ւմ եմ…
Ուրբաթ էր:

Լուսնաթով: 

пятница, 21 февраля 2014 г.

Հայաստանս

* * *
-
Պապ, Հայաստանն ո՞վ է:
-
Հայաստանը տղաս Ամեն ինչ է, ինչ որ կարող ես պատկերացնել, ինչո՞ւ ես հարցնում:
-
Գիշերը քնած չէի, լսում էի, որ հեռախոսով ասացիր Հայաստանը հիվանդ է:
-
Գիշերը փոքրիկ տղաները պետք է քնեն ու չլսեն մեծերի խոսակցությունները:
-
Պապ, հեռո՞ւ է Հայաստանը:
-
Հեռո՜ւ, օվկիանոսնից այն կողմ, շա՜տ հեռու:
-
Իսկ քո ինչն է, իմ ինչն է
-
Ասացի չէ, Ամեն ինչը:
-
Իսկ ես քո ինչն եմ:
-
Դու, իմ Ամեն ինչը:
-
Չհասկացա, ես քո Ամեն ինչն եմ, Հայաստանն էլ է քո ամեն ինչը, դու իմ կողքին ես, իսկ ինչո՞ւ Հայստանի կողքին չես, կամ ես նրա մոտ չեմ, չէ ո՞ր այդպես քեզ հեշտ կլինի երկուսիս էլ օգնել: Ինձ տար Հայաստանի մոտ, խնդրում եմ:
-
Մի՞թե քեզ վատ է այստեղ, ես
-
Երբ հիվանդ էի, մամայի տված դեղերից շատերը թաքուն չեմ խմել, պահել եմ, ես դրանք կտամ Հայաստանին ու կլավանա, ես նրան իմ խաղալիքները կտամ, կզբաղեցնեմ, որ մոռանա ցավերն ու շուտ լավանա, երևի ինձ նման շատերը կան որոնք կանեն նույնը:
-
Ուշանում ես դպրոցից, տես, հարևան Ջոնը արդեն քեզ է սպասում, արագացրու:
-
Իսկ ինձ դրամ կտա՞ս, շա՜տ:
-
Ի՞նչ պետք է գնես, տղաս:
-
Ես կհավաքեմ ու մի օր անպայման կփախչեմ Հայաստան, ինչպես որ Ջոնն է ուզում փախչել Սոմալի՝ օգնելու իր սոված ընկերներին, միայն խնդրում եմ դու այստեղ չհիվանդանաս, թե չէ ստիպված կլինեմ վերադառնալ, չէ որ դու էլ իմ Ամեն ինչն ես, ես քեզ չեմ լքի հիվանդ պահին:
-
Իհարկե, Քրիստիան ջան, իհարկե
-
Պապ, իմ անունը Գրիքոր է, ինձ Քրիստիան մի ասա
Բակից լսվում էր սևամորթ փոքրիկ Ջոնի կանչը.
-
Կիրքոր, Կիրքոր