Անավարտ կենսագրություն

Ամեն անգամ երբ իմ կենսագրությունը ուղարկում եմ որևէ գործակալության, զգում եմ, որ ինչ որ մի բան պակաս է:

՛՛Սոցիալական դրությունը – չամուսնացած՛՛:

Կարծես անավարտ է ամբողջ կենսագրությունը:

Բավական է ընդամենը մեկ բառ ու… ամեն ինչ կընկնի իր տեղը:

Ամեն առավոտ նույն պատմությունը:

Անավարտ կենսագրություն, ինքնակենսագրություն:

Դե, Աստված կարգին մարդկանց ուղարկել է Կարգին մարդկանց մոտ, իսկ ինձ, գործակալության դռները բացող-փակող:

Այնքան տխուր եմ, որ կարծես ծննդյանս օրը լինի:

Ծննդյանս օրվան մնացել է հարյուր վաթսուն չորս օր:

Հարկավոր է սուրճ խմել:

Տեսնես ո՞վ է սուրճը հնարել:

Այդ հնարողին գցես մի անմարդաբնակ կղզի, զրկես սուրճից ու թող այդպես տանջվի ինձ նման:

Հիշում եմ, գնել եմ երկու օր առաջ, բայց ո՞ւր եմ խցկել ոչ մի կերպ չեմ կարողանում հիշել:

Մարդ պետք է երեք կին ունենա:

Մեկն անպայման  առավոտյան սուրճի համար:

Մեկն անպայման երեկոյան ճաշ ունենալու համար:

Մյուսն էլ լվացքի:

Թե ինչո՞ւ են մի հատ կին ունենում ու տանջվում, գլուխս չի մտնում:

Գլուխս չի մտնում նաև թե ես ինչո՞ւ գոնե մեկը չունեմ:

Հիմա հանգիստ պառկած կլինեի ու կվայելեի իմ առավոտյան սուրճը:

Քույրս էլ՝ Տաթևիկը գլուխս տանում է իր հերթական ընկերուհիների հետ ծանոթացնելով:

Ամեն երկու օրը մեկ, երբ գալիս է տունս հավաքելու կամ լվացք անելու սղոցում է ուղեղս, սղոցում ու հաստատ գիտե, որ միևնույն է իմ սղոցված ուղեղով չեմ ամուսնանալու:

Վերջապես գտա: Ի՞նչ գործ ունի սուրճը հացի համար նախատեսված դարակում, չեմ հասկանում:

Հիմա էլ շաքարավազ ման արի, օֆ, զզվել եմ:

Ոչինչ, դառը կխմեմ:

Դառը սուրճը ՛՛Անալգինի՛՛ համ ունի, բայց դե ի՞նչ արած:

Դռան զանգ:

Երևի հարևան պառավն է, կամ աղն է պակաս կամ մաղը:

Ա՞ղը:

Տեսնես դ՞ա որտեղ եմ դրել:

Մարդ մի երեք կին ունենար ու պրծներ այս ամենից:

Դռների մեջ քույրս է:

- Տաթև՞, բայց դու պետք է վաղը գայիր, հո բան չի՞ պատահել:

Առանց ձայն հանելու մտավ ներս, ձեռքի տոպրակը գցեց բազմոցին ու նայում է վրաս:

- Ի՞նչ է եղել, սուրճ կխմե՞ս, միայն դառն է, շաքարավազը վերջացել է:

- Դու հինգ տարվա շաքարավազի պաշար ունես, ամեն անգամ երբ չես գտնում, նորն ես գնում ու գցում որտեղ պատահի:

- Դե լա՛վ, մի՛ փքվիր, ասա՛:

- Լսի՛ր, դու խիղճ ունե՞ս, դու ուղեղ ունե՞ս, ամբողջ մանկապարտեզով մեկ խայտառակվեցի:

- Տաթո ի՞նչ է եղել, բան չեմ հասկանում:

- Խնդրեցի ընդամենը մեկ օր երեխայի հետ մնաս, մեկ գիշեր ու…

- Ի՞նչ եմ արել, բան չեմ հասկանում:

- Այդ ի՞նչ հեքիաթներ ես պատմել երեխային, ի՞նչ ՛՛Ոսկե ձկնիկ՛՛, որը տոկոսով լվացքի մեքենա է տալիս թոշակառու պապիկին, ի՞նչ ՛՛Քծիբ մրջյուն՛՛,  որ նույնիսկ հացի կտոր չի տալիս Ճպուռին, ինչո՞ւ ես Թումանյանի ՛՛Գիքորին դարձրել՛՛ Գրիշիկ, այդ ի՞նչ ՛՛Կառլսոն՛՛ է, որի մեջքին վարչապետի ձեռքերն են…

Ձայնը մեկ խոհանոցից է գալիս, մեկ պատշգամբից, մեկ…

- Լա՛վ, լա՛վ մի սկսիր, շատ ընդունակ տղա ունես, ոնց էլ հիշել է ամեն ինչ:

- Վաղն ինքդ կգաս, երեխային ինքդ կտանես մանկապարտեզ, դաստիարակչուհին քեզ է ուզում տեսնել: Պատկերացնո՞ւմ ես ամբողջ մեռյալ ժամին, քո հեքիաթները պատմել է երեխաներին, նրանք էլ տանն իրենց ծնողներին:

Դուրս եկավ լողասենյակից ձեռքին շաքարավազով մի փոքրիկ տոպրակ:

- Ի՞նչ գործ ունի սա կեղտոտ գուլպաների տաշտակի մեջ: Դու ե՞րբ պետք է խելք հավաքես:

- Տաթո ջան գիտե՞ս քեզ ինչքան եմ սիրում:

Համբուրում եմ քրոջս:

Մարդ մի քույր ունենա ու էլ ոչինչ հարկավոր չէ:

* * *

- Քեռ, այ քեռի, մյուս անգամ որ քո մոտ քնեմ ինձ Մկների ժողովը կպատմե՞ս:

- Որտեղի՞ց գիտես դրա մասին, մանկապարտեզի՞ց:

- Չէ, երեկ պապան ասում էր լամպերից մեկը չի՛ վառվում, լվացքի պարանը կտրվել է, դռան փականը դժվար է բացվում, մաման էլ ասաց Մկների ժաղովի ճառ ասողն ես:

Ժպտում եմ, քույրս…

Դեռ հեռվից հասկացա թե կանգնածներից, որ մեկն է դաստիարակչուհին:

Կարճ՝ վանդակավոր շրջազգեստով, մազերը պոչ կապած, աշխույժ…

Մոտեցա:

- Բարև, Ձեզ, ես Սմբատիկի քեռին եմ, կանչել էիք, չէ՞:

- Ընկեր Աիդա, ուրախ եմ:

Հայացքը փորձում ե խստացնել:

- Ընկե՞ր, միթե Ձեզ այդպես են կոչում երեխաները: Հիմա կարծեմ ամեն տեղ Տիկին են ասում:

- Ես տիկին չեմ,- ժայռ ցույց տվող դեմքը դարձավ ծիծաղկուն:

- Օրիորդ, թերևս:

- Կենսաբանական շեշտը ցուցադրող է:

- Ես գիտեմ ինչպես դիմել, Քույր, քույրիկ:

Դեմքն արդեն իրենն է, պարզ, ժպտացող, բարի, մի փոքր էլ կարծես թախծոտ:

- Դուք գրո՞ղ եք, Սմբատիկի քեռի:

- Ո՛չ, գրողի տարած, այդպիսին եմ ծնվել:

Լրջացավ:

- Մի խնդրանք ունեմ, երեկ չէ առաջին օրս մայրիկիս պատմեցի Ձեր մասին, շատ է ցանկանում ծանոթանալ, նախկինում ուսուցչուհի է եղել, հիմա թոշակի է:

- Ի՞նչ պետք է պատմեիք իմ մասին, երբ ինքս չգիտեմ իմ մասին:

- Դե Ձեր հեքիաթները, համ էլ որ աշխատանք չունեք:

Ուղեղումս հասակով մեկ կանգնեց Տաթևիկի կերպարը:

Նորից նույն պատմությունը:

Տեսնես ի՞նչ հավակնություն կունենա իմ երեք կանանցից, առաջինը, երկրորդը թե երրորդը:

- Լավ, ես Ձեզ այստեղ կսպասեմ, միայն այն ժամանակ դուրս արի քույր Աիդա, երբ իմ քույրը երեխային վերցրած կլինի: Պայմանավորվեցի՞նք:

Նայում եմ ոտքերին:

Ցանցագուլպաներով է, մեծ անցքերով:

Իմ գուլպաների նման, հիշելով հագածս ծակ գուլպաները ծիծաղում եմ:

Կարմրեց:

Նայում է ոտքերին:

- Ինչ որ բան այնպե՞ս չէ:

- Ամեն ինչ նորմալ է, ուղղակի նման ենք իրար:

* * *

Տանից գալիս է եփվող դոլմայի հոտ, միայն չեմ կարողանում որոշել, թփո՞վ թե՞ կաղամբով:

- Մարգարիտա Ակոպովնա, - ներկայացավ մայրը:

- Սմբատիկի քեռի՝ Լիպարիտ Վաղարշակովիչ:

Ծիծաղեց:

- Ներս անցիր Արտյոմ ջան, ես գիտեմ քո անունը, զգա քեզ ինչպես տանը: Ես խոհանոցում մի հինգ րոպեից կվերջացնեմ:

Սենյակում մնացինք երկուսով:

Աիդան երեխայի նման շրթունքները ուռցրել ու նեղացած նայում է ինձ:

- Չփորձես մորս ձեռք առնել, կսպանե՛մ:

Տոնը սպառնալից չէ, ավելի փաղաքշականի է նման: Խնդրանքի:

Կարծես դեմքը ձևափոխված իմ հարազատ քույրը լինի, որից վախենալն անհնար է:

* * *

Ճաշն անցավ համարյա անխոս, մի քանի կցկտուր հարցեր, պատասխաններ:

- Դու գրո՞ղ ես, ճի՞շտ եմ հասկացել:

- Ոչ, ուղղակի գրում եմ, ընկերներիս համար, հարազատներիս, ինձ համար վերջապես:

- Խմբագրել, սրբագրել կարո՞ղ ես:

- Երևի, երբեք չեմ փորձել:

- Ուրեմն կարող ես:

Ես Աիդայի կողմը չնայեցի այդ ընթացքում:

Չգիտեմ ինչու խուսափում էի, բայց զգում էի նրա հայացքը, որն ուտելու ընքացքում ինձնից չէր հեռացնում:

Ճաշից հետո չհասկացա, թե ինչ առասպելական արագությամբ Աիդան գտավ սուրճի, շաքարավազի, բաժակների տեղն ու փոքրիկ սկուտեղի վրա բերեց սենյակ:

- Իմ տղան քեզ շատ նման էր, կատակասեր, հարուստ բառապաշարով, բանաստեղծություններ էր գրում սիրո մասին, ազատ անկախ մտածելակերպ ուներ:

Չկարողացանք պահպանել, քսանմեկ տարեկանում, հեպատիտից…

Հայրը մեկ տարի էլ չդիմացավ, Աստված հոգին լուսավորի, շատ էր կապված տղայի հետ:

Աչքերը լցվեցին:

- Մամ, դե լավ: Խնդրում եմ:

 Աղերսող հայացքով ինձ մեկնեց մի տետր:

- Արտյոմ ջան, սա իմ կյանքն է, հիմնականում նրա մասին, ես քեզ խնդրում եմ, այն ինչ որ կերպ ավարտել, կապ չունի ինչ վերջաբանով: Ամեն անգամ կարդում եմ ու ինչ որ մի բան կիսատ է: Ես գիտեմ, որ գործ չունես, ես քեզ կվճարեմ, շատ եմ խնդրում, չմերժես:

- Մամ, լավ էլի:

Բացեցի տետրը:

Առաջին էջում ուսուցչուհուն հատուկ, գեղեցիկ ձեռագրով վերնագիրն էր.

<Անավարտ կենսագրություն>:

* * *

Չգիտեմ ինչի՞ց սկսել, ինչպե՞ս շարունակել:

Սեղանիս Մարգարիտա Ակոպովնայի տետրն է:

Արդեն քանի-քանի անգամ եմ կարդացել:

Խմբագրել եմ, սրբագրել:

Բայց չգիտես ինչու թվում է, որ եթե ես շարունակեմ ապա ոչինչ լավ բան չի ստացվի:

Ինչպես շարունակել ուրիշի կյանքը:

Ինչպիսի՞ վերջաբան:

Ինչո՞ւ համար:

Բայց չէ ո՞ր խոստացել եմ նրա աղերսող աչքերին:

Ճիշտ է, աչքերով եմ խոստացել, առանց որևէ բառ ասելու, բայց զգում եմ, որ չի ստացվի:

Պատուհանից բակն է երևում:

Դատարկ՝ ինչպես ես, ինչպես իմ ներսը:

Միապաղաղ ինչպես իմ կյանքը…

Հեռվից տարբերեցի Տաթևիկի քայլվածքը:

Կողքից էլի մեկն է:

Չեմ ցանկանում ճանաչել: Ինչո՞ւ, ինքս էլ չգիտեմ:

Մոտեցան շքամուտքին:

Հետո Տաթևիկը հայացք գցեց իմ պատուհաններին, ինչ որ բան ասաց Աիդային:

Ձեռքի պայուսակները տվեց նրան ու հեռացավ:

* * *

- Սա քույրդ տվեց, ինքը շտապում էր:

Ինձ մեկնեց ձեռքի պայուսակները:

- Չես զարմացե՞լ, որ ես եմ:

- Ոչ, սպասում էի: Անցիր,  ի՞նչ ես կանգնել աղքատ ազգականի նման:

Հարևանի դուռը բացվեց, ու զույգ հետաքրքրքսեր աչքեր նայեցին Աիդային:

- Սեդա մարքուր, ձու չունեմ, կոֆեի տեղը չգիտեմ, աղս էլ վերջացել է, անցիր տուն:

- Դու միշտ ես այդպիսի՞ն: Կոպիտ ու…

- Չէ, մեկ մեկ լրջանում եմ, երբ ինչ որ բան եմ ման գալիս ու չեմ գտնում:

- Ի՞նչ ես ման գալիս:

- Դե ասենք մինչև հիմա քեզ էի փնտրում ու չէի գտնում:

- Տափա՛կ: Այս ի՞նչ վիճակում է սենյակդ, չնայած քույրդ մոտավորապես պատմել է:

Սենյակում տեղավորվեց բազմոցի մեջ ու սկսեց ավելի ուշադիր զննել սենյակը:

- Մի բան կտա՞ս հագնեմ, սպորտային շալվար, վերնաշապիկ, դե մի որևէ…

- Միայն վերնաշապիկ, պահարանից վերցրու, որը որ դուր կգա:

- Պատշգամբից ներս չգաս, ու առանց հիմարությունների, հաշվիր որ քույրդ եմ:

Կլանված էի ընթերցանությամբ, երբ հասկացա որ արդեն մեկ ժամ կլինի որ չեմ լսում ոչ ամանեղենի չխկոց, ոչ իրերի տեղաշարժի ձայն, ոչ էլ նրա ցածրաձայն երգը:

- Աիդա, ի՞նչ ես անում, - ասացի քիչ բարձր ձայնով:

Սենյակից ինչ որ բան ասաց: Սկիզբը չլսեցի միայն վերջին երկու բառը.

- Արի ամուսնանանք:

- Ի՞նչ:

- Արի ամուսնանանք, չլսեցի՞ր:

Մտա սենյակ:

Մերկ ոտքերով, միայն իմ միակ մաքուր ու արդուկված վերնաշապիկով նստած հեռւստացույց է նայում:

- Առանց իրար ճանաչելո՞ւ:

- Դե ծանոթանում են, բա ինչո՞ւ են եկել:

- Ովքե՞ր, Աիդա:

- Դե այս հաղորդման եկածները, չե՞ս տեսնում:

- Ես ի՞նչ հարցրեցի դու ի՞նչ ես ասում:

- Ես ասացի ՛՛Արի ամուսնանք՛՛ եմ նայում, Գուզեևայի հաղորդումը: Դու մի՞շտ ես այդպիսին:

* * *

Առավոտյան զգացի, որ մի տեսակ անհարմար եմ քնել, ինչ որ բան խանգարում է:

Երազումս էլ ինչ որ մեկն ասում է վեր կաց, սուրճի ժամանակն է:

Ախ, այդ սուրճ հնարողը:

- Վեր կաց, Արտյոմ, սուրճ եմ ուզում, երեկ խոստացար չէ անկողնում մատուցել:

Նայում եմ կիսաքուն ու հասկանում, որ այդ ՛՛խանգարող բանը՛՛ կողքս պառկած Աիդան է:

<Էհ, փորձված աղվեսն էլ է ընկնում թակարդը>, մտածեցի ու ծիծաղելով գնացի խոհանոց:

Տեսնես ո՞վ է սուրճը հնարել:

Այդ հնարողին գցես մի անմարդաբնակ կղզի, ու թող այդպես տանջվի ինձ նման:

* * *

- Սուրճն ի՞նչ եղավ, խա՞շ ես դրել, մեռա՛ սպասելով:

Ձայն չեմ հանում:

Հավաքում եմ հեռախոսի համար:

- Մարգարիտա Ակոպովնա՞… Աիդան ինձ մոտ է, այդպես ստացվեց:

- Գիտե՛մ, Արտյոմ: Ի՞նչ կարող եմ ասել, հասուն մարդիկ եք:

- Ես ավարտեցի մի կիսավարտ կենսագրություն: Իմ կենսագրությունը:

Իսկ ձեր տետրի գրածը թող այդպես էլ մնա, լա՞վ, ամեն մեկը իր կենսագրությունը պետք է  ավարտի սեփական ուժերով:

- Լավ, այդպես էլ գիտեի: Հուսամ, որ ապագայում  թոռնիկիս էլ կպատմես քո հեքիաթները:

                    

Ս.Ումառ       12 Հունիս, 2013

  

Բախտի դուռը

Հաճախ ժանգոտվող

Անիվը բախտիս,

Վաղուց է հոգնել,

Վաղուց է կանգնել  

Դռանը բախտի:

Բախտի դռներն էլ

Անտարբերության սքեմներ հագած,

Ու թաց հողի մեջ վաղուց կարծրացած,

Դեռ միջնադարից

Մնում են փակված:

Միտքս ՝

Կռացած դռներին այդ փակ,

Ինչքան է երգել,

Բղավել,

Թակել,

Փորձեր է արել դռները բացել

Բոցով  անփարպակ:

Ինչքան դեռ պետք է մնա կռացած,

Ու դեռ ինչքան էլ պետք է լաց լինի,

Սքեմներ հագած անտարբերության

Դռների առաջ:

Դե, դռներ բախտի,

Եթե չեք բացվում

Ցույց տվեք ճամփան,

Ճամփան դրախտի:

Դա էլ լինի փակ՝

Կգնամ դժոխք:

Ինձ հասանելիք կրակե վերքով,

Լեղիով լցված թասը ձեռքերիս

Կմտնեմ սիրով:

Իսկ եթե հանկարծ

Դժոխքն էլ լինի այսքան անտարբեր…

Կգնամ դեպի անանուն ափեր…

Զանգ Բարձրյալին

Զանգ Բարձրյալին

…դատարկություն, միայնություն, հուսահատություն…միայն նրանք են քեզ սպասում քո բնակարանում, աշխատանքից հետո:

Երեկո… դու սկսել ես վախենալ երեկոներից… դու և երեկոն, ուրիշ ոչ ոք:

Բայց անցյալում դու սիրում էիր նրա հետ անցկացնել երեկոները, քո փոքրիկ, բայց հարմարավետ բնակարանում:

Այն ժամանակ ինչքան արագ էր անցնում ժամանակ կոչվածը՝ նա ժպտում էր ու արդեն մեկ ժամ անցավ քո կյանքից, համբուրում էր քեզ ու արդեն մեկ գիշեր անցավ քո կյանքից..

Քո մեջ գլուխ է բարձրացնում   ներքին թուլությունը կամ վախը, որ հանկարծ կարող է պատահմամբ կտրվել սեփական ճակատագրի՝ դեպի անհայտություն անընդհատ ձգվող բարակ թելը:

Ամեն մեկը չէ, որ կարող է համարձակ կտրել այդ թելը ու փորձեր անի ամեն ինչ սկսել նորից:

Անպայման ի հայտ կգան բազմաթիվ արգելքներ…

<Արդեն իմ տարիքը չէ…>

<Ուշ է ամեն ինչ սկսել նորից…>

<Ի՞նչ է մնացել ապրելու…>

<Միևնույն է, ճակատագրից չես փախչի…>

Արդյունքում ապրում ես չփոփոխելով ոչինչ, նայելով անցյալին, ապրելով անցյալով…

Ցանկանում ես փախչել ներկայից, բայց Ո՞ւր, անցյալ…

Այնտեղ լավ էր, հարմար, սիրում էիր, քեզ էին սիրում, հոգումդ ուրախ մի կրակ էր, քեզ թվացող հավերժ մի կրակ, որը չէր կարող հանգչել (այդպես էիր կարծում):

Ու հոգիդ լցվում է արդեն գոյություն չունեցող մի կրակով՝ անցյալի կրակով:

Լուսավորվում է հիշողությունդ, լույս սփռում՝ լույս, բայց Անցյալի…

* * *

- Այդ ո՞ւմ ես զանգում, այդքան երկար համարով: Միջազգայի՞ն զանգ է:

Անցյալս շատ հետաքրքրասերն է:

- Նրա՛ն, Բարձրյալին: Չէ, միջազգային չէ, համաշխարհային է:

Սպասում եմ ինչպես միշտ եմ սպասել:

Սպասելն արդեն սովորություն է:

- Հը՞, չի՞ պատասխանում Բարձրյալը - քմծիծաղում է Անցյալս:

- Ոչ, անհասանելի է: Արդեն որերորդ անգամ եմ զանգում:

- Քեզ ՛՛Սև ցուցակի՛՛ մեջ է գցել, - չարախնդում է:

- Կորիր գրողի ծոցը, դու էիր պակաս:

- Առանց ինձ ի՞նչ պետք է անես, առանց Անցյալ ո՞ւմ ես պետք: Ուզո՞ւմ ես օգնեմ:

- Դո՞ւ, այ հնամյա ճմրթած դավթար, ինչպե՞ս ես օգնելու:

- Դու միշտ թերագնահատել ես քո Անցյալը, դա քո ամենամեծ սխալն է: Բարձրյալը շատ զբաղված է լինում, դու պետք է հասկացնես նրան, որ անելանելի վիճակում ես: Հասկացա՞ր:

- Ինչպե՞ս, երբ չի խոսում հետս:

- Դե շարժիր ուղեղդ, անելանելի ե՞րբ են լինում, որտե՞ղ,  հը՞:

- Վանդակո՞ւմ:

- Գիտե՞ս քեզ ինչու եմ սիրում, որովհետև դու կրիտիկական պահերին անկրկնելի ես, կարողանում ես ճիշտ կողմնորոշվել: Դե իհարկե վանդակում, համարից հետո հավաքիր վանդականիշ:

Հավաքում եմ համարն իմ իսկ Անցյալիս խորհրդով:

- Սպասի՛ր, պետք է երեք զանգ գնա, մի՛ շտապիր ինչպես միշտ:

Երրորդ զանգից հետո ինձ պատասխանում է Բաևձրյալի ինքնապատասխանիչը:

< Չի կարելի վերադառնալ Անցյալ ու փոփոխել կյանքի մեկնարկը, բայց կարելի է հենց հիմա Մեկնարկել ու փոխել կյանքի Եզրագծին մոտենալու պայմանները:>

Անցյալս հաղթողի իրավունքով իր հետույքը գցեց բազմոցին:

Ձեռքերը տարածեց բազմոցի թիկնակով մեկ, ոտքը գցեց ոտքին:

- Դե, որպես հրաժեշտի նշան արի մի հատ լավ ծխենք, դու հրաժարվո՞ւմ ես ինձնից, նոր Անցյալ ես սկսում, ճիշտ եմ չէ՞:

- Ո՛չ, ես քեզ շատ եմ սիրում, չեմ կարող հրաժարվել, իրոք սիրում եմ, նույնիսկ քո այդ դանդալոշ մռութը:

- Հի, հի, հի:  Գիտե՞ս չէ, թե քեզ ինչու եմ սիրում…այ հիմա գտիր անցյալից մեկին, որի հետ քեզ եղել է շատ շատ լավ,  ու…

* * *

Չեմ կարող ասել, թե Փարիզն ինձ ընդունեց գրկաբաց:

Չեմ կարող ասել, թե ահա Եվրոպայի երանգը, ահա Եվրոպայի գույները, շունչը, ռիթմը…ամեն ինչ մեր Երևանյան գիշերվա նման էր, թերևս քիչ  ավելի ճոխ:

Սովորական մի քաղաք էր իր բազմաթիվ լուսային լուսային էֆֆեկտներով:

Գրկաբաց չընդունեց նաև Տեր Հայր Ավետիքը՝ իր քաղաքացիական օգնականներով, հատկապես սկսած այն պահից երբ Հայկական եկեղեցուն, կիրակնօրյա Հայկական դպրոցին ծանոթանալուց հետո խնդրեցի, որ հնարավորության դեպքում գիշերեմ իրենց մոտ՝Եկեղեցու տարածքում, որտեղ որ իրենք են գիշերում:

Իմ բերած բարեգործական նվերներն ընդունեց Մայրապետը, որի միայն աչքերը տեսա:

- Մեր կուսանոցի Մայրապետն է, - ներկայացրեց Տեր Ավետիքը:

- Այսքան երիտասարդ և Մայրապե՞տ:

Պատասխան չեղավ, իսկ գեղեցիկ աչքերն անմիջապես լքեցին սենյակը:

Աչքեր, որ կարծես ավազահատիկներ լինեին՝ այն ավազահատիկներից, որոնց խխունջը կուլ տալուց հետո վեր է ածում մարգարիտների:

Գրկաբաց չընդունեց նաև Եկեղեցու այդ ննջարան հարկաբաժինը, քանի որ զուգարան փնտրելիս պատահմամբ բացեցի այն դուռը, որտեղ լոգանք էր ընդունում Մայրապետը:

Սովորաբար մերկ կանայք պատահմամբ  տեսած տղամարդուց ձեռքերով աշխատում են փակել կրծքերը կամ…

Մայրապետն ուրիշ էր ու լուռ աջ ձեռքով փակեց ձախ ուսը:

Ես հասցրեցի տեսնել ձախ ուսի վրայի դաջվածքը:

Ի՞նչ էր դաջված չհասցրեցի նկատել:

* * *

Միշտ էլ ուրիշ, օտար անկողնում չեմ կարողացել քնել:

Լուռ կանգնած ծխում էի պատուհանի մոտ արդեն որերորդ ծխախոտը, երբ զգացի այրված հաղորդալարերի հոտ:

Միացնե՞լ լույսը, թե՞ ոչ, չէի կարողանում կողմնորոշվել:

Սենյակը ծխով էր լցվում:

Հազալով դուրս թռա սենյակից միջանցք երբ արդեն դեպի իմ սենյակն էր շտապում վախեցած աչքերով Մայրապետը՝ գիշերազգեստով:

- Ի՞նչ է եղել, - հարցը շշուկով էր ու զգույշ:

- Չգիտեմ, կարծես հաղորդալարերն են այրվում, ես չեմ միացրել լույսը:

- Սպասիր այստե'ղ, - համոզիչ ու կիսահրամայական տոնը ինձ մեխեց տեղում:

Մտավ ներս:

Դուռը մնաց բաց:

Մի քանի վայրկյանից հետո վառվեց սենյակիս լույսը:

Ես ներս մտա մոռանալով որ ինքս էլ կիսավարտիքով եմ:

- Ծխե՞լ ես այստեղ:

- Այո, դրա համար էլ հյուրանոցի իմ համարից հրաժարվեցի, այնտեղ արգելված է ծխելը:

- Իսկ ինչո՞ւ ես ծաղկամանի մեջ հանգցրել ծխախոտդ:

- Ի՞նչ է ֆրանսիական հողը դյուրավառ է:

- Ծաղկամանում հող չէ, այլ տորֆ: Լա'վ, պառկիր ես այն դուրս կտանեմ:

Բացված պատուհանից սկսեց արագ դուրս գալ տհաճ հոտ ունեցող ծուխը:

Դուռը ծածկեցի ու պառկեցի, փորձելով քնել:

Աչքերս արդեն կիսափակ էին, երբ զգացի, որ որ դուռը դանդաղ բացվում է:

Մայրապետն էր՝ Մոնիկան:

Արթնացա արևի մի լկստված շողից:

Մոնիկան չկար:

Անկողնուց գալիս էր նրա բույրը:

Բարձիս վրա գտա նրա երկար մազերից մեկը:

Հոտ քաշեցի, հետո բռնած արևի լույսի տակ երկար նայեցի:

Թե ի»նչ պետք է տեսնեի, ինքս էլ չէի հասկանում, բայց հաճելի էր:

Ոչ մի ձայն չէր լսվում:

Մի՞թե այսքան շուտ եմ արթնացել, մի՞թե բուռն անցկացրած գիշերը չի ազդել իմ քնի վրա:

Նայեցի ժամացույցին:

Ժամը տասն էր:

Դռան թակոց:

<Մոնիկան>,- անցավ մտքովս ու բացեցի դուռը:

Տարիքով մի կին էր, երևի սպասուհին:

- Ձեզ նախաճաշի են սպասում, վաղուց: Տեր Հայրը զայրացած է:

- Իսկ Մոնիկա՞ն՝ Մայրապետը:

- Ի՞նչ Մայրապետ, այստեղ կուսանոց չկա, որ Մայրապետ լինի: Ես  պետք է սենյակը հավաքեմ:

- Մոնիկան…

- Գնաց, էլ չի լինի: Խնդրեց ձեզ փոխանցել այս թուղթը:

Հեռախոսի համար տարօրինակ կարճ համար էր:

Տեր Ավետիքն ինձ ընդունեց պատշաճից սառն ու շատ պաշտոնական:

- Ցավում եմ, որ պետք է հրաժեշտ տանք միմյանց, դե բնական է, որ ինչ էլ կատարվեց կմնա մեր մեջ, ես ի նկատի ունեմ հրդեհից խուսափելը: Մենք իրար լավ կհասկանանք:

Ձայնը դողում էր: Ձեռքի կապտավուն երակները ուռել էին ու դժկամ մեկնվեցին ինձ հրաժեշտի համար:

Չսեղմել չէի կարող:

* * *

Անցյալս բազմոցին փռկված կիսաքուն ժպտում էր:                  

- Ինչո՞ւ ես ժպտում, ինչի՞դ վրա ես ուրախանում:

- Պատկերացնում եմ քեզ հերոսի դերում, կսազեր ճիշտն ասած:

- Ի՞նչ հերոս, էլի սկսեցիր:

- Այն ժամանակ Փարիզում, եթե Մոնիկան ուշանար ու աշխատեին առաստաղին ամրացված հրշեջ տվիչները, կժամանեին հրշեջները, հետո անպայման ոստիկաններն ու արդեն երեք տարի ոստիկանությունից թաքնվող Մոնիկան կընկներ վանդակի մեջ: Քեզ էլ կդարձնեին հերոս…

- Հիմար բաներ են մտքովդ անցնում:

- Ինչո՞ւ չես զանգում, փնտրում նրան, չէ՞ որ դու ուզում ես:

- Ինչպե՞ս զանգեմ, ո՞ւր, ո՞ր համարով, քեզ հեշտ է տափակ-տափակ խորհուրդներ տալ:

Կատաղում եմ քո վրա, բայց ինչ որ մի տեղ ճիշտ ես, հարկավոր է ինչ որ բան փոխել:

* * *

… ինչ որ մի բան հարկավոր է փոփոխել, բայց ուժ չունես դա անելու…միայն անցյալի հիշողություններն են գլխումդ ու նրանք էլ մեղվի խայթոցի նման ծակծկում են հոգիդ, սիրտդ…չես զգում այդ ծակոցները, կամ ավելի ճիշտ չես ցանկանում զգալ այդ ցավերը…դու նույնիսկ կարծես ուրախ ես, որովհետև դրանք քեզ օգնում են, ստիպում են ապրել այնպես, ինչպես որ կա ներկայում…

* * *

- Ինչո՞ւ պետք էր քեզ Ֆրանսիայի ինչ որ համար տար: Դա Երևանյան հեռախոսի համար է, վեցանիշ, փորձի՛ր ու կտեսնես, որ ճիշտ եմ:

Գիտե՞ս չէ, որ համարյա չեմ սխալվում:

Գտա թուղթը:

՛՛526257՛՛ ուրիշ ոչ մի բառ:

* * *

Ինչու ես կախվում անցյալի պատառիկներց, ինչու ես ուղեղումդ պահում անցյալի կարծես թվացյալ մանրուքներ, որոնք տարիների ընթացքում մոռացված անցյալից կառուցում են պատկերներ, դրվագներ ու ստիպում են քեզ երևակայել, հորինել այն ինչը չի եղել, բայց շատ կցանկանայիր որ լիներ:

* * *

- Դե զանգիր, ի՞նչ ես շշմած կանգնել: Կսպասես երեք զանգ, չշտապես անջատել:

Զանգերի քանակը հասավ երեքի և երբ փորձեցի անջատել, լսեցի:

- Ալո՞:

Փոքրիկ աղջկա ձայն էր:

- Ո՞ւմ եք ուզում:

- Մամային, տա՞նն է:

- Մա՛մ, արի քեզ են ուզում:

Շունչս պահել եմ ու պատրաստվել ներեղություն խնդրելու սխալ զանգիս համար:

Անցյալս բազմոցից վեր կացավ ու մոտեցավ:

- Չփորձես ցած դնել ձայնը լսելուց հետո, ես քո հետ եմ, քեզ մենակ չեմ թողնի:

- Ալո՞, լսում եմ:

- Մոնիկա՞:

- Այո, ով է՞, կարծես ծանոթ ձայն, բայց…  

Չեմ կարողանում պատասխանել:

Ժամանակն ինչպես մի դահիճ, ցանկանում է ցույց տալ իր արյունոտ կարողությունները քո շրջապատին՝ դիտմամբ ձգում է անցյալի ականջներից, ավելի ցայտուն դարձնելով քեզ մահապատժի ենթարկելու ամեն մի վայրկյան, պահ, ակնթարթ…

Ի՞սկ ես, ես էլ ամեն մեկ չեմ ու կկարողանամ ամեն ինչ սկսել նորից:

Լքված խաչքարեր

    

Սերը դա մի հնարավորություն է երկուսով միաժամանակ նայելու անհրաժեշտ ուղղությամբ, որպիսզի ճանապարհը լինի միաձույլ, այլ ոչ թե ճակատագրի հարվածից բաժանվի մասերի:   Ս.  Ումառ                              

* * *

- Կանգնեցրու այստեղ, այսքան տարի Գլենդելում ես ու դեռ Գեղեցկության սրահների տեղերը չես կարողանում սովորել:

Նայեց կնոջը:

- Ի՞սկ ինչ ունես այնտեղ անելու, տեսքդ լավն է:

- Ուրեմն իմ եղունգի կոտրվելը քո համար ոչի՞նչ է: Ի՞սկ մազերս, համ էլ դա քո փողով չէ, ինչո՞ւ ավելորդ անհանգստանալ:

- Իսկ ի՞նչ տարբերություն, ի՞մն են թե՞ քոնը:

- Սա Ամերիկան է, Հայաստանը չէ, դու միշտ մոռանում ես: Մեքենան իմն է, տունը նույնպես: Ապրում ենք հայրիկիս փողերով: Քեզնից ոչինչ չենք պահանջում, հանգիստ ապրիր էլի, ի՞նչ ես ուզում:

- Ես ուզում եմ մարդավարի, հասկացիր…

- Վերջացրո՛ւ, մարդավարի…Քեզ ո՞վ էր խնդրել այդքան դրամ ծախսել ու քարի վրա նկարի պատվեր տալ պարոն Կարպիսին, հայրիկս այնպես էր բարկացել քո վրա:

- Բայց ես քո մայրիկի համար էի ցանկանում, քո մոր նկարն եմ պատվիրել:

- Դու  գիտե՞ս, որ այդքան գումար ծախսելուց հետո չթույլատրեցին գերեզմանին նկար կպցնել: Չէ՞ որ ոչ մեկի վրա չկա նկար:

- Իսկ այդ Կարպիսը չգիտե՞ր:

- Գիտեր, բայց դրամ աշխատեց: Հո չէր հրաժարվելո՞ւ: Մեկ էլ քեզ խնդրում եմ, տանը խունկ չվառել, հարևանները բողոքում են, հատկապես վերևի չինացին: Ամբողջ շենքով մեկ հոտ ես գցել:

- Մեռելոց էր երեկ, ինձ արգելեցիք գերեզմաններ գնալու…

Կորեք դուք էլ, ձեր Ամերիկան էլ, հայրդ էլ, Կարպիսն էլ…ես ձեր…

- Կարող ես վերադառնալ հայրենիք, քեզ պահող չկա, ուզո՞ւմ ես: Միևնույն է մեր հարաբերությունները կարծես…

* * *

Գերեզմանոցը նման էր ինքն իրեն՝ լուռ, խորհրդավոր:

Թանգարանային նմուշների նման իրար հաջորդող վաղուց այցելու չտեսած շիրմաքարերը կարծես ականջիդ շշնջում են.

<Մի անցիր անտարբեր, մոտեցիր, գլուխ խոնարհիր, վաղուց մեզ չեն մոտեցել, մեզ լքյալ ենք համարում, լքված մեզ այցելողներից…

Մեզ այցելողները միգուցե լքել են Հայրենիքն ու հիմա  մենք կարոտ խնկահոտին, կանչում ենք ամեն մի անցնողի ու երանի տալիս այն շիրիմներին, որոնց այցելում են:

Մի անցիր անտարբեր, մեզ էլ մոտեցիր… >

Արդեն երկու ժամ կլինի, որ փնտրում եմ ու չեմ գտնում Նրա գերեզմանը:

Լավ հիշում եմ որ, ձախ թեքվելիս կար մի նստած արձան, որին հաջորդում էր բարձր քարի վրա քանդակած մի գլուխ՝ ձյան տակ էր մնացել, սառել մահացել:

Գերեզմանատան ճամփաբաժանի մոտ մի կին է կանգնած, արևից վառված դեմքով, անխնամ շորերով, ձեռքերը հողոտ:

Միգուցե աղքատ է, փող է հավաքում:

Միգուցե աշխատողներից է, ու կարող է հիշել, ի՞նչ իմանաս, ուրիշ տարբերակ չունեմ:

- Մայրիկ, կարո՞ղ է Սոնայի  գերեզմանի տեղն իմանաս, չեմ գտնում, վաղուց այստեղ չեմ եղել:

- Սոնա՞, ինչից է մահացել, քո տարիքի՞ն էր:

- Հա, իմ տարիքին, գազից է խեղվել, հարսանիքից մի քանի օր առաջ:

Ձեռքս տանում եմ գրպանս, գիտեմ, որ մանր դրամ ունեմ:

Հեռախոսի զանգը ընդհատում է մտքերս:

Բայց իմ ՛՛զանգը՛՛ չէ:

Կինն իր բազմաթիվ շրջազգեստները ետ տալով հանում է կարմիր գույնի  բացովի մի Samsung հեռախոս:

- Ախչի Մարիամ, վերջացրեցի՞ր, ավելն առ ու արի, ես ներքևի խաչմերուկում եմ:

Ձեռքս հանում եմ գրպանիցս:

- Տղա ջան ընտանիքո՞վ են մահացել, թե…

- Չէ, մենակ, գազից, լոգարանում: Տաս տարի առաջ էր: Այս կողմերում պետք է լինի, այ այս արձանը հիշում եմ:

Ձեռքով ցույց եմ տալիս նստած քանդակին:

- Որ այսքան տարի չես եղել, չես գտնի, իզուր ես ման գալիս, ծաղիկներդ լավն են, թանկանոց, դիր մի որևե գերեզմանի ու…ի՞նչ տարբերություն:

- Այստեղ չէի, Ամերիկայից եմ:

- Դե մի 20 դոլար տայիր, Ռոզան իրա դավթարներում կգտներ ու ցույց կտար տեղը:

- Ասացին այսօր չի լինելու:

Հեռվից նկատեցի ծուխ:

Խնկահոտը սկսեց տարածվել:

- Նոր մի բաձա էլ իրա կնգա գերեզմանն էր ման գալիս, էս ինչ երկիրա դառե՞լ այ մարդ, մա՞րդ էլ կնգա գերեզմանը կորցնի:

Գնացի դեպի խնկահոտը:

Մի անխնամ գերեզմանին ծուխ էր ու սևազգեստ մի կին:

Մոտեցա, առանց նրան նայելու ծաղիկներս դրեցի գերեզմանաթմբի վրա:

Կարծես չի նկատում:

Հայացքը գամված շիրմաթմբին արտասվում է:

- Կոտրիր ծաղիկների գլուխները, թե չէ այստեղի աշխատող կանայք կտանեն վերավաճառելու:

Երեկվա իմ բերած ծաղիկներից հետք անգամ չկա: Ընկերների՞ց ես, չեմ կարողանում քեզ հիշել:

- Ոչ, չեմ ճանաչում, ուղղակի չգտա փնտրածս գերեզմանը, դե՞…

Դիմագծերը նուրբ են, համաչափ:

Դողացող մատներով կոտրում եմ ծաղիկների գլուխներն ու ակամա հիշում աշխատող կնոջ կարմիր հեռախոսը:

- Ձեր ի՞նչն էր, կներեք:

- Ամուսինս, գնաց, իր հետ տանելով իմ կյանքը, արդեն երկու տարի է այստեղի ամեն շաբաթվա այցելուներից եմ դարձել:

Խունկ եմ գցում ամանի մեջ:

- Կարո՞ղ է պատհմամբ իմանաք Սոնայի գերեզմանը, գազից է խեղդվել…

- Այն կողմը մի գերեզման կա, ես այդ ճանապարհով եմ միշտ գալիս, կարծեմ Սոնա է գրված վրան, կոտրված խաչքարով, առանց նկար, միգուցե…

* * *

Գերեզմանն անխնամ է, ցուցանակը ժանգոտված, չնայած կարդացվում է անուն ազգանունն ու մահվան տարեթիվը:

՛՛Մուրադյան Սոնա Սահակի

1965 – 1990 թ.թ՛՛

Կոտրված խաչքարն էլ թեքվել է մի կողմ:

Հարևան գերեզմանից մի ալյումինե կաթսա գտա, ծակ:

Յասամանի չորացած ճյուղերը պոկեցի ու փորձեցի վառել:

Ստացվեց:

Սոնա:

Առաջին սերը դա ոչ առաջին ոչ էլ վերջին սերն է: Դա այն միակ սերն է որի մեջ մենք ներարկում ենք մեր ամեն մի մասնիկ, մեզ լիովին, մեր հոգին, նպատակներն ու ցանկությունները:

Առաջին սիրո ավարտից կարծես դատարկվում ենք ու դառնում բացարձակ միայնակ:

Դառնում լքված:

Դառնում ենք աշնան մի տխուր գիշեր, տարածվում ինչ որ տարածության մեջ:

Բոլոր փողոցները դառնում են դատարկ ու մութ:

Աչքերդ դատարկ սկսում ես երկնքում փնտրել հարազատ աչքեր:

Շուրթերդ սառչում են կարծես համբուրել են սառած քարեր ու դողում են սպասումից:

Կգտնե՞ս…

Կգա՞ս…

Կվերադառնա՞ս…

Դա կյանքում չի մոռացվում:

Յասամանի չորացած ճյուղերը մահվան լռության մեջ ճարճատում են:

Հանեցի խունկն ու լցրեցի կրակի վրա:

Ուրոգվայահայ քահանայի տված խունկն ուրիշ բուրմունք ուներ:

Ծուխ տարածվեց:

Նստեցի մի քարի ու սպասում եմ…

Ո՞ւմ:

Ինչի՞:

Մինչև վերջանա խնկահո՞տը:

Ինչո՞ւ համար:

Այդպես է ընդունված երևի:

Երբ վառում էի ծխախոտս ոտնաձայներ լսեցի:

Ձեռքերը կրծքին ծալած զգույշ մոտենում էր սևազգեստ այն կինը:

Մոտեցավ հողաթմբին, ձեռքերն ազատեց կրծքից ու հողաթմբին անկանոն թափվեցին գլուխները պոկած իմ ծաղիկները:

Լուռ կռացավ, առանց իմ կողմը նայելու, սկսեց կանոնավոր դասավորել հողաթմբով մեկ:

Հետո ծնկների վրա գլուխը կախ լուռ նայում էր ծաղիկներին, կամ հողաթմբին:

Թափանցիկ հախճապակու նման մի արցունքի կաթիլ ընկավ գերեզմանին:

Վեր կացավ, մոտեցավ, նստեց նույն քարի վրա՝ կողքս:

- Մի հատ էլ ինձ տուր ծխեմ, ծխող չեմ, բայց չգիտեմ ինչու հանկարծ ցանկացա:

Մեկնեցի:

Ծխախոտի ծուխը խառնվում էր խնկածխին ու բարձրանում վեր:

Երկար մուգ գույնի մազեր:

Սև շրջազգեստն ու գլխի կապած շորը թաքցնում էին աչքերում կուտակված կայծերի դուրս բռնկման ուժը:

Ի՞նչ հոգնածություն կա աչքերում թաքնված, բայց միգուցե սխալվո՞ւմ եմ, ոչ թե հոգնածություն այլ տխուր լինելու սովորություն:

- Ծխախոտդ այրվել է, ֆիլտրին ես հասել, մատներդ կայրվեն:

Վաղուց չլսված հոգատար ձայն:

Միգուցե ցանկանում է որ ձեռքս ազատվի ու գրկի իրեն, այստե՞ղ, այս լքված խաչքարի ներկայությա՞մբ:

Աչքերը լցված են:

Աստված իմ, ի՞նչ կարող է անել սևազգեստը նման հաճելի արտաքին ունեցողին:

Ինչպե՞ս կարող է հայացքում ներարկել այդքան ցավ ու վիշտ:

Ձեռքս գցեցի ուսին:

Գլուխը հենեց իմ ուսին ու հեծկլտոցն ավելացավ:

Քիչ այն կողմ թփերի ետևից լսվեց մի ձայն:

- Մեղա քեզ Աստված, գերեզմանոցն էլ են վերածել ժամադրավայրի:

Ախչի Մարիամ,  էս կողմն արի, ջարդված խաչքարի կողմը…

Սկսվում էր աշնան մի նոր օր:

Աշուն որ վերափոխվել էր գարնան զգացմունքի:

Աշնան ցուրտ վերմակը գրկել էր շրջապատը:

Մի նոր օր էր ու շատ նման այն աշնան օրվան, երբ աչքերիս առաջ առաջին անգամ երևաց կոտրված խաչքարը:

Երբ առաջին անգամ դատարկության մեջ զգացի քո կոտրված սիրտի անհույս թփթփոցը:

Երբ իմ սիրտն էլ սկսեց քոնի հետ համաչափ, դանդաղ կծկվել ու սպասել հերթական զարկին:

Պատշգամբում կինն էր կանգնած, հայացքն ուղղած երկնքին:

Երկինքն արդեն օտար էր իսկ իր հարազատը դեռ քնած էր ու չէր կասկածում, որ երկնքին նայելուց առաջ կնոջ շուրթերն անպայման հպվելու են իր աչքերին ու շշնջալու.

Չանցնես անտարբեր, աչքերս քեզ են սպասել, գտել:

Չլքես երբեք, դա շատ ցավոտ է:

Չէ՞ որ դու գիտես ցավը տանջվողի:

Մի՛ վախեցիր, համբուրի՛ր | BlogNews.am

Մի՛ վախեցիր, համբուրի՛ր | BlogNews.am